Jarenlang werd bioplastic gepresenteerd als dé oplossing voor onze plastic crisis. Dit materiaal, gemaakt van plantaardige grondstoffen zoals maïszetmeel en rijstzetmeel, zou beter afbreekbaar zijn en minder schadelijk voor het milieu. Maar recent onderzoek gooit roet in het eten van deze groene belofte. Wetenschappers ontdekten dat bioplastic op basis van zetmeel mogelijk net zo giftig is als traditioneel plastic. Deze bevinding schudt de fundamenten van wat we dachten te weten over duurzame alternatieven. Het roept de vraag op: zijn we van de regen in de drup gekomen?
Wat is bioplastic eigenlijk?
Bioplastic ontstaat uit natuurlijke materialen zoals maïs, rijst, aardappelen of suiker. Het materiaal vindt zijn weg naar talloze producten in ons dagelijks leven. Van wegwerpbestek tot drinkbekers, van fast fashion kleding tot vochtige doekjes. Zelfs rietjes en andere keukengerei worden tegenwoordig van dit materiaal gemaakt. De industrie beloofde dat bioplastic sneller zou afbreken dan petroleum-gebaseerd plastic. Bovendien zou het veiliger zijn voor onze gezondheid. Deze beloftes maakten het materiaal populair bij zowel producenten als consumenten die op zoek waren naar milieuvriendelijke oplossingen. Toch blijkt de werkelijkheid genuanceerder. Net zoals gewoon plastic kan ook bioplastic uiteenvallen in microscopisch kleine deeltjes. Deze minuscule stukjes, microplastics genoemd, belanden via verschillende wegen in ons voedsel en drinkwater.
Alarmerend onderzoek onthult gezondheidsrisico’s
Een team van onderzoekers voerde drie maanden lang een studie uit met muizen om de effecten van bioplastic bloot te leggen. Ze verdeelden de dieren in drie groepen: één groep kreeg normaal voer, terwijl twee andere groepen voedsel kregen dat vervuild was met zetmeel-gebaseerde microplastics. De doses waren zorgvuldig berekend op basis van wat een gemiddelde persoon dagelijks binnenkrijgt. Dit maakte het onderzoek relevant voor de menselijke situatie. Na drie maanden onderzochten de wetenschappers de organen, stofwisseling en darmbacteriën van de muizen. De resultaten waren zorgwekkend. Muizen die waren blootgesteld aan de plastic deeltjes vertoonden beschadigingen aan verschillende organen. De lever en eierstokken waren het zwaarst getroffen. Dieren die hogere doses hadden gekregen, lieten duidelijker schade zien dan die met lagere concentraties.
Stofwisseling raakt ontwricht
Naast orgaanschade ontdekten de onderzoekers dat de stofwisseling van de muizen ernstig was verstoord. Het verwerken van glucose en vetten verliep niet meer normaal. Deze verstoringen kunnen op de lange termijn leiden tot allerlei gezondheidsproblemen. Bovendien veranderde de samenstelling van darmbacteriën drastisch. Deze verandering is geen klein detail. Onze darmbacteriën spelen een belangrijke rol bij vele lichaamsprocessen, waaronder ons dag-nachtritme. De onderzoekers suggereren dat de plastic deeltjes dit natuurlijke ritme kunnen verstoren.
Hoe komen microplastics in ons lichaam?
Microplastics bereiken ons lichaam via verschillende routes. Kleding gemaakt van bioplastic kan tijdens het wassen grote hoeveelheden deeltjes vrijgeven. Deze spoelen vervolgens het riool in en kunnen uiteindelijk in ons drinkwater terechtkomen. Ook via voedsel krijgen we deze deeltjes binnen. Verpakkingsmaterialen kunnen microplastics afgeven aan de inhoud. Wegwerpbestek en drinkbekers laten eveneens kleine stukjes achter in ons eten en drinken. Het problematische is dat dit proces volledig ongemerkt verloopt. Je proeft, ruikt of voelt de plastic deeltjes niet. Toch kunnen ze zich ophopen in verschillende lichaamsweefsels en daar schade aanrichten.
Industrie groeit ondanks risico’s
Ondanks de zorgwekkende bevindingen groeit de bioplastic-industrie in razend tempo. Vorig jaar werden wereldwijd bijna 2,5 miljoen ton van dit materiaal geproduceerd. Volgens schattingen van de brancheorganisaties zal dit cijfer de komende vijf jaar meer dan verdubbelen. Deze groei gebeurt terwijl er nog veel onbekend is over de veiligheid van bioplastics. Hoofdonderzoeker Yongfeng Deng waarschuwt dan ook dat biologisch afbreekbare plastics op basis van zetmeel mogelijk niet zo veilig zijn als oorspronkelijk werd aangenomen. Het gebrek aan toxiciteitsonderzoek is opvallend. Terwijl de productie stijgt, blijft wetenschappelijk bewijs voor de veiligheid achter. Dit onderzoek is een van de eerste studies die langdurige blootstelling aan zetmeel-gebaseerde microplastics onderzoekt.
Vergelijking met traditioneel plastic
Gewoon plastic op petroleumbasis staat al langer bekend als problematisch materiaal. Het kan meer dan 16.000 verschillende chemicaliën bevatten, waarvan veel schadelijk zijn voor onze gezondheid. Stoffen zoals ftalaten en bisfenol behoren tot de meest giftige door mensen gemaakte substanties. Deze chemicaliën worden gelinkt aan kanker, hormoonverstoringen en andere ernstige aandoeningen. Bioplastic werd gepresenteerd als veilig alternatief voor deze problemen. Het nieuwe onderzoek toont echter aan dat beide materialen vergelijkbare gezondheidsrisico’s kunnen opleveren. De plastic deeltjes werden teruggevonden in de weefsels van lever, eierstokken en darmen van de muizen. Daar veroorzaakten ze microscopisch kleine beschadigingen. Dit patroon lijkt sterk op wat we kennen van traditioneel plastic.
Wat betekent dit voor jou?
De bevindingen roepen vragen op over producten die we dagelijks gebruiken. Fast fashion kleding, wegwerpbestek en andere bioplastic items lijken minder veilig dan gedacht. Toch is het moeilijk om plastic volledig te vermijden in ons moderne leven. Sommige experts raden aan om waar mogelijk over te stappen op alternatieven zoals glas en roestvrij staal. Deze materialen geven geen deeltjes af aan voedsel of drinken. Voor keukengerei, drinkbekers en opbergbakjes zijn dit betere keuzes. Bij kleding wordt het lastiger. Veel moderne kledingstukken bevatten plastic vezels, of het nu traditioneel of bioplastic is. Het beste is om bewust om te gaan met je aankopen en te kiezen voor natuurlijke materialen zoals katoen.
Meer onderzoek nodig
De onderzoekers benadrukken dat dit slechts het begin is. Er is veel meer studie nodig om te begrijpen hoe bioplastic precies afbreekt in ons lichaam. Ook weten we nog niet genoeg over de lange termijn effecten bij mensen. Wat wel duidelijk wordt, is dat we voorzichtiger moeten zijn met het omarmen van nieuwe materialen als ‘veilig’. Ook groene alternatieven verdienen grondige veiligheidsonderzoeken voordat ze massaal worden ingezet.
Slotwoord
Deze ontdekking betekent niet dat we moeten opgeven in onze zoektocht naar duurzame alternatieven. Het wijst er wel op dat we realistischer moeten zijn over de beloftes van nieuwe materialen. Bioplastic is misschien beter voor het milieu door snellere afbraak, maar dat maakt het niet automatisch veilig voor onze gezondheid. De focus zou moeten liggen op het verder ontwikkelen van echt veilige alternatieven. Tegelijkertijd kunnen we als consumenten bewuste keuzes maken door waar mogelijk over te stappen op bewezen veilige materialen zoals glas en staal. Het onderzoek van Deng en zijn team is een belangrijke wake-up call (bron: The Guardian).
