Of de oorzaak nu opzettelijke misleiding is of gewoon een tragisch misverstand, verontreinigd voedsel is wel degelijk een groot gevaar, met mogelijk dodelijke consequenties. De gevallen variëren van het toevoegen van verontreinigde ingrediënten tot het toevoegen van gevaarlijke stoffen, die nooit het menselijke spijsverteringssysteem hadden mogen binnenkomen. In de nasleep van de recente ontdekking van paarden-DNA in Europese rundvleesproducten bijvoorbeeld, zijn zorgen geuit over de mogelijke inname van gevaarlijke medicijnen zoals fenylbutazon, een ontstekingswerend middel dat veel gebruikt wordt om pijn en koorts bij paarden te verlichten. Van met arseen verontreinigde melk tot met kwik vergiftigde vis; hieronder vind je 10 van de schokkendste en meest verwoestende gevallen van voedselverontreiniging in de geschiedenis.
10. Het toxische-oliesyndroom – Spanje (1981)
In 1981 brak in Spanje een ziekte uit die bekend staat als het ‘toxische-oliesyndroom’. Het werd veroorzaakt door besmette kookolie. De gevolgen waren ernstig. Het leidde ertoe dat meer dan 600 mensen overleden. In reactie op de crisis deelde de Spaanse regering gratis olijfolie uit bij inlevering van de gevaarlijke olie. De besmetting zou zijn opgetreden toen goedkope industriële koolzaadolie uit Frankrijk werd geïmporteerd in het land. De koolzaadolie werd daarna geraffineerd en als olijfolie verkocht door straatverkopers. Symptomen van de ziekte leken op die van een longinfectie, die het immuunsysteem verzwakte. Dit ging vergezeld van huidproblemen. De aandoening was resistent tegen behandeling met antibiotica en er zijn talrijke complottheorieën in omloop over dit geval – die er allemaal toe bijdroegen dat deze zaak zeer berucht werd.
9. Met arseen besmet bier – Engeland (1900)
In 1900 brak er een vreemde epidemie uit in Manchester, die vervolgens ook Liverpool en andere delen van Engeland trof. Plotseling kregen zelfs mensen die gemiddelde hoeveelheden of weinig alcohol dronken klachten, die normaal gesproken alleen voorkomen bij alcoholisten. De symptomen waren onder andere maagpijn, huidpigmentatie, en verstoorde motoriek en reflexen. De oorzaak van de besmetting kon worden teruggevoerd naar suiker, die was gemaakt met zwavelzuur dat met arseen was vervuild. Volgens de verslagen werden meer dan 6000 mensen getroffen door deze uitbraak en ongeveer 70 mensen overleden. Uiteindelijk bleken meer dan 100 brouwerijen bij het schandaal betrokken. Die reageerden door dag en nacht door te werken om het verontreinigde bier terug te halen en te verwijderen.
8. Ramp met giftig graan – Irak (1971)
In 1971 belandden meer dan 6500 mensen in Irak in het ziekenhuis en overleden er maar liefst 650, doordat ze giftig graan hadden gegeten, dat verontreinigd was met een op kwik gebaseerd schimmelwerend middel. De ramp werd veroorzaakt door graan dat uit de VS en Mexico was geïmporteerd en dat was behandeld met het gevaarlijke schimmeldodende middel. De bedoeling was geweest om het te planten, niet te eten. Dat de Iraki’s op het platteland het aten – met desastreuze gevolgen – kwam grotendeels door taalproblemen vanwege de etikettering in een vreemde taal.
7. Aflatoxine-verontreiniging in Mais – Kenia (2004)
In Kenia vond in mei 2004 een tragisch incident plaats, toen mais besmet bleek te zijn met aflatoxine. Dit is een zeer giftige kankerverwekkende stof, die wordt geproduceerd door de schimmel Aspergillus flavus. A. flavus komt voor bij een hoog vochtgehalte en men denkt dat de besmetting plaatsvond vanwege gebrekkige opslag- en droogprocedures na zware regenval in de oogsttijd. De zaak leidde tot 317 gevallen van leverfalen en tot de dood van 125 mensen. Een gelijksoortig incident deed zich in 2010 voor, waarbij maar liefst 2,3 miljoen zakken onbruikbaar graan achterbleven. Wetenschappers hebben trouwens een goedkope, onschadelijke en natuurlijke manier ontwikkeld om dit probleem te bestrijden. Door middel van biologische bestrijdingstechnologie voegen ze aan een besmet veld onschadelijke stammen van A. flavus toe, die ervoor zorgen dat de gevaarlijke stammen worden overwonnen.
6. Melkschandaal – China (2008)
De eerste verslagen van het dodelijke Chinese melkschandaal verschenen op 16 juli 2008 in de provincie Gansu. Zestien baby’s bleken nierstenen te hebben gekregen na het drinken van melk, bereid met poeder dat was geproduceerd door het staatszuivelbedrijf de Sanlu Group. De oorzaak bleek de toevoeging van melamine aan de melk en de babyvoeding te zijn. Na een onderzoek bleek dat de Sanlu Group eerdere rapportages over zieke baby’s uit 2007 had genegeerd en pas het jaar daarop begon met het uitvoeren van onderzoek. Volgens gezondheidsfunctionarissen en mediaverslagen probeerde het bedrijf het schandaal te verdoezelen en alle negatieve publiciteit te onderdrukken. Volgens schattingen waren tegen november 2008 al 300.000 mensen getroffen, lagen er 54.000 baby’s in het ziekenhuis en waren er 6 overleden aan nierschade. Men denkt dat de melamine aan de melk werd toegevoegd om ervoor te zorgen dat het leek alsof er meer eiwitten inzaten. In de nasleep van het schandaal en de daaruit voortvloeiende rechtszaken werden prominente regeringsfunctionarissen gedwongen ontslag te nemen. Verder bestonden de straffen uit twee executies en een voorwaardelijke doodstraf, twee maal gevangenisstraf van 15 jaar en drie maal levenslang. Verontrustend genoeg bleken functionarissen nog tot in 2010 bezig met inbeslagname van met melamine verontreinigde melk.
5. Minamataziekte – Japan (1956)
De Minamataziekte tast het zenuwstelsel aan; het wordt veroorzaakt door acute kwikvergiftiging. De symptomen zijn onder andere spierzwakte en verstoringen van de zintuigen, en in zware gevallen kan het leiden tot krankzinnigheid, verlamming, een coma en de dood. Het syndroom werd voor het eerst in 1956 waargenomen in een klein Japans kuststadje genaamd Minamata. De bron van het probleem was de uitstoot van met kwik verontreinigd afval in de zee, door de Chisso Corporation. Dit duurde van 1932 tot 1968. De giftige chemische stof hoopte zich op in zeedieren, die vervolgens de mensen vergiftigden als die de zeevruchten opaten. Jarenlang zag men katten ‘dansen’ in de straten – in werkelijkheid hadden zij echter stuiptrekkingen, waarna ze gek werden en stierven. De bewoners noemden de aandoening de ‘dansende kattenkoorts’. Maar het waren niet alleen de dieren die leden. Volgens gegevens uit 2001, werden 2265 mensen getroffen door deze zaak, van wie er 1784 overleden. In 2004 had de Chisso Corporation al 86 miljoen dollar smartengeld uitgekeerd aan de slachtoffers.
4. Morinaga melkpoedervergiftiging – Japan (1955)
Ook in de jaren ’50 werd Japan opgeschrikt door een verontreinigingsschandaal, toen er met arseen besmet melkpoeder in omloop bleek te zijn. De verontreiniging had plaatsgevonden bij de Morinaga Melkfabriek in Tokushima, waar arseen per ongeluk aan het gewone conserveermiddel dinatriumfosfaat werd toegevoegd, wat vervolgens weer door het melkpoeder werd gemengd. De aanvankelijke reactie van degenen die dit binnenkregen was diarree en braken, waardoor een specifieke oorzaak moeilijk aanwijsbaar was. Dit dodelijke voorval trof maar liefst 13.400 mensen en resulteerde in ten minste 100 doden. Het hoofd van de productie bij Morinaga werd tot drie jaar cel veroordeeld, na een van de langste gerechtelijke procedures in de geschiedenis – die 18 jaar duurde. Het incident leidde tot protesten; slachtoffers en hun families vormden allianties en eisten schadevergoeding.
3. Giftige illegale alcohol – India (2011)
In 2011 ontstond een ernstig probleem in West-Bengalen, India, toen giftige illegale alcohol tot de dood van maar liefst 143 mensen leidde. Er wordt aangenomen dat de alcohol vervuild was met methanol, ammoniumnitraat (een kunstmest), of beide. Beide stoffen zijn giftig voor mensen en de effecten kunnen bestaan uit hart- en ademhalingsproblemen. Alcohol van de zwarte markt is een groot probleem in India en sterfgevallen vanwege vergiftigde alcohol komen er tamelijk vaak voor. Toch kunnen de brouwerijen in West-Bengalen vaak de praktijken voortzetten zonder inmenging van de autoriteiten en wordt de politie vaak omgekocht. Dit verontreinigingsgeval leidde tenminste nog wel tot 10 arrestaties. Een betrokkene bij de illegale handel in alcohol vertelde aan de BBC dat er een vervuilde lading bij een zeer inhalige man vandaan was gekomen, die de alcohol met water had aangelengd en er vervolgens een pesticide had ingedaan voor ‘de smaak’.
2. New Delhi mosterdolieverontreiniging – India 1998
Het volgende incident kwam voor het eerst in 1998 aan het licht in New Delhi, toen mosterdolie (een populaire olie voor voedselbereiding) werd gemengd met de giftige olie van de Argemone Mexicana (stekelpapaver). De effecten bleken verwoestend: er volgde een uitbraak van de aandoening ‘epidemisch oedeem’, wat ernstige zwellingen in vooral de benen tot gevolg had. Andere symptomen zijn ademhalingsproblemen, diarree, misselijkheid, hoofdpijn en glaucoom (groene staar). Naast India hebben ook andere landen te maken gehad met uitbraken van deze ziekte, zoals Madagaskar, Fiji, Zuid-Afrika, Mauritius en Nepal. Met uitzondering van Zuid-Afrika, werden alle epidemieën veroorzaakt door A. Mexicana-verontreiniging van mosterdolie. Het voorval in New Delhi in 1998 eiste 60 levens en maar liefst 3000 mensen brachten een tijd in het ziekenhuis door. In de jaren daarna zijn in India er nog meer uitbraken van de ziekte geweest, maar het incident uit 1998 is tot nu toe het ernstigst gebleken.
1. Vergiftigde tarwe – Afghanistan (1974)
Van 1974 tot 1975 woedde in landelijke delen van Afghanistan een uitbraak van hepatitische veno-occlusieve ziekte (VOD; een leverziekte). Dit incident werd veroorzaakt door tarwe – waarvan vervolgens brood was gebakken – die verontreinigd was met charmaczaad (een inheemse plant van het geslacht Heliotroop). Dit leidde tot ongeveer 1600 sterfgevallen en trof in totaal wel 7800 mensen. Nog in 2008 deed zich een soortgelijk geval voor in hetzelfde land. Dit trof meer dan 100 mensen waarvan er 10 overleden. Charmac is een onkruid en de zaden ervan bevatten stoffen die bekend staan als pyrrolizidine alkaloiden, die door de planten worden afgegeven om zichzelf te beschermen tegen opgegeten worden. Inname ervan kan vaak toxische effecten hebben – zoals de Afghanen helaas aan den lijve hebben kunnen ervaren.
