Deze week werd bekend dat de Fransen tot de slankste mensen van Europa en zelfs van de wereld behoren. Met een obesitaspercentage van slechts 10,9% steken ze gunstig af tegen veel andere westerse landen. Dit is des te opmerkelijker omdat Frankrijk bekend staat om zijn rijke keuken vol kazen, verse stokbroden, romige sauzen en dagelijkse wijntjes. Je zou verwachten dat de Fransen tot de zwaarste Europeanen behoren, maar niets is minder waar. In dit artikel gaan we uitzoeken hoe het kan dat de Fransen zo dun zijn.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) spreekt men van obesitas bij een Body Mass Index (BMI) van 30 of hoger (1). In Nederland kampt 16,9% van de bevolking met obesitas, en in de Verenigde Staten is dit percentage zelfs meer dan het dubbele (2, 3). Frankrijk is slechts een paar uur rijden van Nederland, daarom is het opmerkelijk dat er zulke grote verschillen bestaan tussen landen die geografisch zo dicht bij elkaar liggen. Om uit te zoeken hoe deze verschillen kunnen bestaan, heb ik vele wetenschappelijke bronnen, artikelen, gezondheidsrapporten en culturele studies geraadpleegd. Het Franse geheim voor een gezond gewicht lijkt in een combinatie van vele factoren te liggen. Laten we ze eens onder de loep nemen (4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12):
Vaste etenstijden voorkomen snacken
Het begint allemaal bij regelmaat. Franse gezinnen eten op vaste tijden, meestal rond 12:30 uur voor de lunch en 19:30 uur voor het diner. Deze structuur voorkomt dat mensen constant snacken of op willekeurige momenten grote maaltijden naar binnen werken. De lunch is in Frankrijk vaak de hoofdmaaltijd van de dag. Door overdag meer te eten en ‘s avonds lichter, krijgt het lichaam een betere kans om de calorieën te verwerken.
Kwaliteit boven kwantiteit zorgt voor bewuster eten
De Franse houding tegenover eten kan worden samengevat als kwaliteit boven kwantiteit. De portiegroottes zijn in Frankrijk een stuk kleiner dan in veel andere landen (13, 14). Een croissant is er niet minder lekker om als hij klein is. Sterker nog: kleinere porties zorgen ervoor dat je er bewuster van geniet. Deze filosofie zie je overal terug, van de bescheiden desserts tot de zorgvuldig samengestelde voorgerechten. Een Frans toetje bijvoorbeeld is vaak niet meer dan een paar happen, maar wel van topkwaliteit.
Strenge regels beperken ultrabewerkt voedsel
Wat opvalt in Franse supermarkten is het verschil met sommige andere landen. Je vindt er minder ultrabewerkt voedsel en de frisdrank wordt vaak in kleinere porties verkocht. Frankrijk hanteert relatief strenge regels voor suiker en additieven in voedingsmiddelen. Dit draagt mogelijk bij aan het feit dat zelfs de ‘ongezonde’ Franse producten vaak voedzamer zijn dan hun buitenlandse tegenhangers. Slechts 28% van hun calorie-inname komt uit ultrabewerkte producten, terwijl dit in landen als het Verenigd Koninkrijk oploopt tot 40% (15).
Maaltijden zijn sociale gebeurtenissen
De Franse eetcultuur kent een sterk sociaal karakter. Maaltijden worden zelden alleen genuttigd en bijna nooit gehaast achter een bureau. In plaats daarvan zijn het momenten van samenzijn, waarbij mensen bewust aan tafel gaan zitten om van hun eten én elkaars gezelschap te genieten. Veel Fransen koken nog dagelijks vers, en zelfs op het werk nemen ze uitgebreid de tijd voor een verzorgde lunch.
Rustig eten leidt tot betere voedselvertering
De Franse eetgewoontes kennen een opvallend ritme. Waar veel landen steeds sneller zijn gaan eten, besteden de Fransen gemiddeld nog altijd rond de twee uur per dag aan hun maaltijden – het langst van alle Europeanen. Een interessante traditie is ‘Le Goûter’, een vast middagsnackmoment voor kinderen rond 16:00 uur. Dit tussendoortje helpt niet alleen om hongerpieken te voorkomen, maar draagt ook bij aan het Franse eetritme waarin regelmaat en genieten van eten centraal staan.
Beweging is natuurlijk verweven in het dagelijks leven
In Frankrijk is beweging geen opgelegde activiteit, maar natuurlijk verweven in het dagelijks leven. De steden zijn ingericht op lopen en fietsen, waardoor mensen vanzelf meer bewegen. Ze pakken eerder de fiets voor een boodschap, nemen de trap in plaats van de lift en lopen naar hun werk als dat mogelijk is. Ook de expressieve Franse communicatiestijl draagt bij aan meer dagelijkse beweging – Fransen staan bekend om hun levendige handgebaren en lichaamstaal tijdens gesprekken, wat resulteert in extra kleine bewegingsmomenten gedurende de dag. Deze kleine beetjes beweging tellen op tot een actievere levensstijl, zonder dat daar een sportschoolabonnement aan te pas komt.
Gezondheid en uiterlijk zijn belangrijke drijfveren
De Franse aandacht voor uiterlijk en gezondheid speelt ook een rol. Franse mensen zijn zich zeer bewust van hun verschijning, wat zich vertaalt in bewuste voedingskeuzes. Dit betekent niet dat ze obsessief bezig zijn met calorieën tellen, maar eerder dat ze een natuurlijke balans nastreven tussen genieten en gezond leven.
Fastfood en buffets zijn minder populair
Opvallend is ook dat fastfood en all-you-can-eat buffets in Frankrijk veel minder aanwezig zijn dan in andere westerse landen. Als Fransen uit eten gaan, kiezen ze vaker voor een traditioneel restaurant waar kwaliteit en presentatie voorop staan. Ook thuis wordt er meer waarde gehecht aan vers bereide maaltijden dan aan kant-en-klare oplossingen.
Regionale verschillen tonen invloed van leefomgeving
Interessant is dat niet heel Frankrijk dezelfde lage obesitascijfers kent. In de mediterrane regio’s zijn mensen over het algemeen slanker dan in het noordoosten van het land (16). Ook spelen opleiding en inkomen een rol: mensen met een hogere opleiding en inkomen hebben gemiddeld een gezonder gewicht. Dit benadrukt dat leefstijl en omgeving een belangrijke rol spelen bij het behouden van een gezond gewicht.
Overheidsbeleid ondersteunt gezonde leefstijl
Sinds 2001 voert de Franse overheid een actief beleid om gezonde eetgewoontes en beweging te stimuleren via het Nationaal Voedings- en Gezondheidsprogramma (17). Deze langetermijnvisie op volksgezondheid heeft bijgedragen aan het behoud van de traditionele Franse eetcultuur, ondanks de opkomst van fastfood en kant-en-klaarmaaltijden. Het laat zien dat het combineren van culturele tradities met modern gezondheidsbeleid kan helpen om een gezonde leefstijl te behouden.
Een zorgwekkende trend: de Franse jeugd onder druk
Hoewel de Franse levensstijl tot nu toe heeft gezorgd voor relatief lage obesitascijfers, staat ook dit land voor uitdagingen. Dit is vooral zichtbaar bij de jongere generatie: het aantal mensen met obesitas in de leeftijdsgroep van 18-24 jaar is sinds 1997 verviervoudigd (18). De oorzaken zullen je vast niet onbekend zijn: jongeren brengen gemiddeld meer dan 3 uur per dag door achter schermen, zijn minder fysiek actief en worden verleid door het groeiende aanbod van fastfood. Het contrast met de traditionele eetcultuur is groot: waar hun ouders nog uitgebreid tafelden met verse producten, eten veel jongeren tegenwoordig haastig een pizza of sandwich. Het is dus de vraag of Frankrijk zijn status als land met een van de laagste obesitascijfers weet te behouden.
