Ralph Moorman is zeker geen onbekende in de wereld van voeding en gezondheid. In Nederland is hij één van de eerste die over de kracht van voeding en hormonen heeft geschreven. Daarom besloot ik om bij Ralph op bezoek te gaan en een interview af te nemen:
1. Welke hormonen zijn er bij Nederlanders het vaakst verstoord?
De top 3 hormonale disbalansen is toch wel insulineresistentie, bijnieruitputting, en trage schildklier. Deze disbalansen kunnen onder vaak voorkomende problemen in de vrouwelijke cyclus (geslachtshormonen) liggen.
2. Sommige mensen worden door stress dik en andere weer dun. Hoe is dat hormonaal te verklaren?
Dat heeft allereerst ook een mentale oorzaak. Zo zal de ene persoon stress wegeten en de ander krijgt geen hap door de keel. Wat sowieso in beide gevallen gebeurt is dat hoge aanmaak van het stresshormoon ervoor zorgt dat je spiermassa gaat verliezen. Dat kan ervoor zorgen dat je lichaamssamenstelling verandert en dat je stofwisseling iets gaat vertragen. Cortisol kan ook invloed uitoefenen op de plaats waarop je vet gaat opslaan. Dit is vaak het buikgebied bij de man (en ook bij de vrouw na de overgang). Voor de overgang zit het vet vaak nog wat meer op de benen en billen.
3. Welke alledaagse voeding heeft een grote invloed op onze hormonen, zonder dat we het weten?
Ik denk dat iedereen wel weet dat suiker, geraffineerde koolhydraten, calorie-overschot en hevige pieken in de bloedsuiker de hormoonbalans kunnen ondermijnen. Zo zal duidelijk zijn dat onbewerkt en gevarieerd eten een prima basis is voor gebalanceerde hormonen. Wat veel mensen niet weten is dat het niet alleen belangrijk is wat je eet, maar ook of je het optimaal kunt verteren en verdragen. Als dit niet goed gaat, dan kan de verhoogde ontstekingsactiviteit in het lichaam het hormonale systeem behoorlijk ondermijnen. Welke voeding bij je past is een persoonlijke zoektocht, maar wat ik zeer vaak zie in de praktijk zijn glutensensitiviteit en intolerantie of overgevoeligheid voor lactose en caseïne in melk- en melkproducten.
4. Is sporten gunstig voor de hormonen?
Jazeker. Door op de juiste manier te sporten kun je de aanmaak van de anabole hormonen testosteron en groeihormoon stimuleren. Twee tot drie keer per week een korte intensieve krachttraining van 45 minuten doen voor de grootste spiergroepen (benen, rug, borst) werkt het best. Wat goed werkt om te beginnen is drie sets per spiergroep. Per set ligt het aantal herhalingen tussen de 6 en 12 herhalingen. Als je tien herhalingen wil maken, moet je de elfde eigenlijk al niet meer kunnen. Dan zorg je voor overload, en dat prikkelt het lijf om testosteron en groeihormoon aan te maken om sterker en gespierder te worden. Als je te lang traint (langer dan een uur) ga je juist spieren afbreken, omdat de cortisolspiegel dan gaat stijgen. Cortisol maakt suiker en energie vrij door spiereiwit af te breken en dat moet niet te lang duren. Na het trainen van een spier heeft deze 48 uur nodig om te kunnen herstellen en groeien. De spier te vroeg weer belasten kan het resultaat teniet doen.
5. Hoe snel kunnen hormonen in het lichaam een effect hebben?
Dat is zeer afhankelijk van de functie. Adrenaline zal supersnel zijn werking moeten uitoefenen bij gevaarlijke situaties en insuline moet de bloedsuiker snel in het gareel krijgen om suikerschade te voorkomen. Geslachtshormonen zoals oestrogeen werken minder acuut en het schildklierhormoon wordt alleen aangemaakt om een voorraad inactief T4 aan te leggen. De lever en andere lichaamscellen zullen de keuze maken deze om te zetten naar actief schildklierhormoon T3 dat wel acuut de stofwisseling en hartslag verhoogt.
6. Veel mensen zeggen dat ze een bijnieruitputting hebben. Is dit ook meestal het geval? Of spelen er ook vaak andere problemen?
Bijnieruitputting wordt in het medisch circuit niet erkend als ziekte, omdat de bijnier nog behoorlijke hoeveelheden cortisol aan kan maken. Je zou het eerder een syndroom noemen en dus een verzameling van symptomen die voorkomen bij chronische stress en burnout. De bijnier doet het dus nog wel, maar hij anticipeert minder goed op stress en piekt op de verkeerde momenten (dagritme) door chronische overbelasting. De symptomen zijn wel vaak op te lossen door de focus te leggen op het elimineren van stressoorzaken en het verbeteren van de innerlijke veerkracht, maar dit kan best een tijdrovende zoektocht zijn, waarbij herstel langzaam verloopt. Koffie zorgt ervoor dat de bijnieren worden belast:
7. Stel je hebt opvliegers omdat je in de overgang zit, wat kun je dan het beste doen?
Ik zeg altijd: “Stress en overgang gaan niet goed samen”. Dit verergert de overgangsklachten zeer. Hormonaal is het schommelen van oestrogeen en het dalen van de tegenhanger progesteron een oorzaak. De gevoeligheid voor temperatuurschommelingen krijgt een kleinere bandbreedte en dus kunnen opvliegers optreden bij kleine stijgingen van lichaamstemperatuur. Dit kan allerlei oorzaken hebben, dus dit zal een zoektocht zijn. Als dit niet lukt, dan is er ook allerlei symptoombestrijding voorhanden zoals hormonale therapie.
8. Veel vrouwen hebben ongemerkt een trage schildklier. Hoe kom je erachter?
Het lichaam geeft dit vaak aan in symptomen, zoals koude handen en voeten, droge huid, haaruitval, obstipatie en andere typische trage schildklier kenmerken. Als deze symptomen er zijn kan er een probleem zijn op de schildklier zelf, of een omzettingsprobleem naar het actieve schildklierhormoon T3. De arts meet vaak alleen de TSH en inactief schildklierhormoon T4 en zal de zwaardere medische problemen van de schildklier zelf kunnen detecteren. Als het een omzettingsprobleem naar actief hormoon is, dan zal de arts vaak zeggen dat er niks met de schildklier aan de hand is, terwijl de symptomen er toch zijn. In feite klopt dit dus wel, maar daar is de cliënt dan nog niet mee geholpen. Om de symptomen te kunnen bestrijden moeten diepere oorzaken gevonden worden en aangepakt.
9. Vrouwen krijgen vaak lovehandles en mannen een buikje. Is dit het ouderworden, of zijn het de hormonen?
Lovehandles zijn zeker niet voorbehouden aan vrouwen. Bij insulineresistentie zie je ook bij mannen dat op deze plekken vaak wat extra vet opgeslagen is. Wat wel zo is, is dat vrouwen tijdens de vruchtbare jaren meer vet op benen en billen vasthouden terwijl dit na de overgang vaak verdwijnt en meer op de buik terecht komt, een mannelijkere vetverdeling dus. Dit is logisch omdat de oestrogeen dan sterk daalt, terwijl testosteron bij sommige vrouwen bijna hetzelfde blijft. Bij de man stuurt cortisol het vet meer richting buikgebied terwijl testosteron en groeihormoon dit juist tegengaan. Bij het ouderworden worden testosteron en groeihormoon lager waardoor cortisol meer de kans krijgt spieren af te breken en deze energie als vet op te slaan in het buikgebied.
10. Puistjes worden vaak aan hormonen gelinkt. Hoe zit dat precies?
Geslachtshormonen zoals testosteron stimuleren de talgaanmaak. Dit kan bestaande ontstekingen van de huid verergeren tot puistjes, maar dit kan alleen als er ook ontstekingsactiviteit is. Deze ontstekingen worden vaak veroorzaakt door voedselovergevoeligheden die verschillen per persoon, en kunnen dus verdwijnen door maatwerk voedingsaanpassingen. Ook de vrouwelijke hormonen oestrogeen en progesteron hebben invloed, omdat deze ontstekingen remmen. Wanneer deze hormonen sterk dalen ontstaan vaker puistjes. Dit is meestal rond de eisprong en vlak voor en tijdens de menstruatie. Ook cortisol kan de ontstekingen wat remmen. Bij bijnieruitputting krijgen puisten meer kans.
11. Wat kun je doen om ervoor te zorgen dat je hormonaal jong blijft?
Veroudering door vrije radicalen, versuikering, laaggradige ontstekingen terwijl het herstel onvoldoende is, kun je remmen door een goede levensstijl. De juiste voeding en training, het reduceren van negatieve stress en optimaliseren van mentale kracht zijn hierbij de basis.
12. Ben jij een voorstander van progesteroncrème?
Ik vind zelf progesteroncrème voorschrijven artsenwerk en daarom adviseer ik dit nooit op eigen houtje. Het is belangrijk te beseffen dat progesteroncrème vaak een symptoombestrijder is, waarbij de oorzaak ook aangepakt moet worden. Daarnaast is oestrogeendominantie waar vaak progesteron bij gebruikt wordt complexer dan het lijkt. Het kan ook aan een teveel aan oestrogeen liggen door allerlei redenen en vaak speelt daarbij ook een niet optimale afbraak van oestrogeen in de lever. In dat geval kan de aandacht beter bij de oestrogeen liggen, dan overal maar progesteroncrème tegenaan te gooien.
13. Veel mensen worden met het klimmen der jaren kaler. Is de oorzaak hiervan hormonaal, of kunnen er ook andere zaken spelen?
Ja, dit heeft zeker ook een hormonale link. Je kunt daarbij twee vormen van haaruitval onderscheiden. Diffuus haarverlies wat vaak bij een vertraagde schildklier zichtbaar wordt of haaruitval in een mannelijk patroon (alopecia androgenetica), wat bij PCOS vaak voorkomt en door mannelijk hormoon gestimuleerd wordt. Van dit mannelijke hormoon bestaan meerdere vormen, waaronder het allersterkste androgeen dihydrotestosteron (DHT). Dit hormoon neemt toe bij het ouderworden terwijl de normale testosteron afneemt. Dihydrotestosteron kan de mannelijke vorm van haaruitval stimuleren als jouw haarcellen daar gevoelig voor zijn (genetische aanleg).
14. Je bent een bezige bij met veel projecten. Wat het is laatste project dat je hebt afgerond?
Het afgelopen jaar heb ik hard gewerkt aan een online hormoonbalans programma. Ik merkte dat steeds meer mensen behoefte hebben aan online begeleiding naar een gezondere levensstijl. In dit programma heb ik alle kennis gestopt, die ik onder meer heb opgedaan tijdens de duizenden persoonlijke consulten die ik heb gehouden. In het programma leer je via tal van manieren hoe je de hormonen weer in balans krijgt. Hierdoor kan je immuunsysteem kalmeren, waardoor je weerstand toeneemt. Ook leren we hoe je gezond kunt afvallen zonder honger. Het programma heet Het zijn je hormonen…