“Welkom in het hol van de leeuw, meneer Zwaan”. Dat werd me gezegd toen ik afgelopen week binnenstapte bij Unilever in Rotterdam. Unilever had me uitgenodigd om te komen praten. Daarbij wilden ze graag hun margarinefabriek laten zien. Op advies van vele lezers van onze nieuwsbrief ben ik op de uitnodiging ingegaan.
Het interview met Unilever:
1. Onder hoeveel merknamen produceren jullie margarine?
Unilever: Dat weet ik niet precies, maar we hebben een flink aantal merken in het assortiment, waaronder Becel, Blue Band en Croma. Wereldwijd hebben we nog meer merken dan er in Nederland worden verkocht.
JZ: Wat zijn de verschillen tussen deze producten?
Unilever: Dat ligt eraan waar de merken op gepositioneerd zijn. Zo is Becel gepositioneerd als “het beste voor hart- en bloedvaten”. Bij dit product hebben we de nadruk gelegd op veel omega 3 en omega 6, omdat als je verzadigd vet vervangt door deze vetzuren dit gunstig kan zijn voor hart- en bloedvaten.
JZ: Maar de zonnebloemolie in Blue Band kan dezelfde zijn als in Latta?
Unilever: Ja, de basisgrondstoffen zijn hetzelfde. Alleen de verhoudingen van de oliën verschillen. Soms zijn er andere ingrediënten als de receptuur dat door de positionering verlangt.
2. Wat stoppen jullie in margarine?
Unilever: Een beetje palmvet om structuur te geven. Daarnaast raapzaadolie (omega 9), zonnebloemolie (omega 6) en lijnzaadolie (omega 3).
JZ: Er zijn veel studies die hebben vastgesteld dat het activeren van omega 3 in plantaardige vorm (ALA) niet kan plaatsvinden als er teveel omega 6 aanwezig is.
Unilever: Deze activering vindt hooguit plaats tussen de 1 en 2% in het lichaam.
JZ: Klopt, maar teveel omega 6 heeft hier wel een negatieve invloed op. Dat komt omdat hier dezelfde enzymen bij betrokken zijn.
Unilever: Het zijn inderdaad dezelfde enzymen, maar wij zien geen nadelige effect van veel omega 6. Integendeel juist, het is gunstig. Hoe meer omega 6, hoe groter het effect op hartgezondheid. Als je verzadigd vet vervangt door meervoudig onverzadigd vet is dit gunstig. Een beetje omega 3 en een beetje omega 6.
JZ: Welke verhouding tussen omega 3 en 6 is volgens jullie dan ideaal?
Unilever: Dat weten we niet. Het is belangrijk dat je de aanbevolen hoeveelheden omega 3 en 6 binnenkrijgt. Er is geen aanbeveling voor de verhouding.
JZ: Wetenschappers schatten dat dit in de oertijd 1:4 was, nu is dat 1:40 door ons moderne bewerkte dieet.
Unilever: We kunnen geen onderzoek doen in de oertijd en we weten niet of dat wat toen goed was, nu ook goed is. Een voorbeeld: mummies van een paar duizend jaar geleden waren ongeveer 30 – 40 jaar oud en die hadden allemaal atherosclerose (red: slagaderverkalking). Dat terwijl ze volgens het mooie oerdieet aten.
JZ: Mummies zeggen niet veel. Dat waren keizers en die hadden misschien een heel ander dieet dan het volk in die tijd.
Unilever: Wij werden vroeger maximaal 40 jaar oud. Daar zijn onze genen op uitgeselecteerd. Nu willen we in goede gezondheid 2 keer ouder worden. Genen die na ons 40e pas iets gaan doen, zoals ons ziekmaken, zijn niet uitgeselecteerd in de evolutie. Daarom is het handig om manieren te vinden die onze genen kalmeren. Voeding kan hierin een rol spelen door genen kalm te houden.
JZ: Moderne oervolkeren die puur natuur eten worden op dit moment nog vrij oud in goede gezondheid.
Unilever: Het belangrijkste is matig eten en veel bewegen. Dat is iets dat de oervolkeren veel doen. Het is verstandig om verzadigd vet te vervangen door onverzadigd vet. Onafhankelijke wetenschappers hebben dat keer op keer vastgesteld.
JZ: Ik heb het ook gelezen, maar in 2015 is in de BMJ een review / meta-analyse verschenen waaruit weer geen relatie tussen verzadigd vet en hart- en vaatziekten kan worden gelegd.
Unilever: Klopt, je ziet in studies geen duidelijke relatie tussen minder grammen verzadigd vet en hart- en vaatziektes. De vraag is echter wat mensen dan eten in plaats van verzadigd vet. Want minder verzadigd vet betekent weer meer van iets anders. Verzadigd vet vervangen door geraffineerde koolhydraten of suiker is een slecht idee. Maar verzadigd vet vervangen door onverzadigde vetten geeft in alle studies een duidelijk verband met minder hart- en vaatziekten. Daarom vinden wij het jammer dat de relatie tussen verzadigd vet en hart- en vaatziektes op die manier naar buiten komt.
JZ: Veel producten van Unilever bevatten wel aanzienlijke hoeveelheden geraffineerde koolhydraten en suiker.
Unilever: We maken vooral veel food producten met weinig koolhydraten: margarine, mayonaise, soepen, maaltijdmixen. . We maken ook producten met geraffineerde koolhydraten en verzadigd vet, maar deze kunnen best met mate. Als je af en toe een magnum eet, blijf je nog binnen de aanbevelingen van de gezondheidsraad. Een beetje suiker is niks mis mee, in fruit zit ook suiker.
JZ: Bewerkte producten bevatten veel macronutriënten, maar weinig micronutriënten. Ons lichaam heeft in deze tijd juist extra behoefte aan micronutriënten om gezond te blijven.
Unilever: Ik ben het met je eens dat ons lichaam behoefte heeft aan micronutriënten. Daarom voegen wij ook de vitamines A en D toe aan onze margarines. Wij maken producten (Conimex, Knorr e.d.) zodat het mensen makkelijker gemaakt wordt om met onbewerkte producten (groente) te koken. Mensen denken vaak dat de inhoud van pakjes en zakjes chemisch is, maar we hebben nu ook sinds kort een 100% natuurlijke range met gedroogde kruiden die worden gemaakt zoals grootmoeder dat ook deed.
JZ: Vers bevat wel meer voedingsstoffen.
Unilever: Als je gebruik maakt van onze pakjes en zakjes in combinatie met verse groenten en vlees, dan is dat snel en gemakkelijk, terwijl het gezonder is dan de snackbar en de chinees.
3. Is margarine 100% plantaardig?
Unilever: Niet al onze margarines zijn helemaal plantaardig. We hebben ook margarine met yoghurtsmaak of visolie. Alleen als er 100% plantaardig of een veganisten logo op staat is het enkel van planten afkomstig.
JZ: De vetten die erin zitten zijn bewerkt. Hoe zien deze bewerkingen eruit?
Unilever: We bewerken de vetten niet zelf, we kopen het kant-en-klaar in. Het raffineren van vetten is redelijk eenvoudig.
JZ: Stel: er groeit een zonnebloem, je haalt hier de zaden uit. Wat gebeurt er dan?
Unilever: Je perst ze dan.
JZ: Komen hier oplosmiddelen bij kijken?
Unilever: Dat hangt er vanaf voor welke markt we produceren, meestal niet.
JZ: Wordt het koud geperst?
Unilever: Dat durven we niet te zeggen. Na het persen komt er een troebele olie uit.
JZ: Daar ben ik dol op, want in die troebele olie zitten veel actieve plantenstoffen met een gunstig effect op de gezondheid.
Unilever: Klopt, maar er zitten ook stoffen in die misschien minder gunstig en lekker zijn. Zo zorgen ijzer en koper voor een versnelde oxidatie van de olie. Daarom willen we de olie eerst ontgommen. Oftewel met water de lecithine en fosfolipiden eruit halen.
JZ: Dat zijn ook weer heel gezonde stoffen die eruit gehaald worden.
Unilever: Na het ontgommen halen we de vrije vetzuren eruit, want die smaken naar zeep. Dit gaat door een basische oplossing aan de olie toe te voegen. In de keuken thuis kan dat met bakpoeder, oftewel natriumbicarbonaat. Na deze stap voegen we klei en koolstof toe om het laatste ijzer en koper eruit te halen. De reststoffen worden er hierna uitgehaald door de olie onder vacuüm te verhitten tot 180 – 200 graden en er hete stoom door te blazen. De olie blijft dan intact, maar de onzuiverheden verdampen dan wel. Dan heb je een heldere olie die neutraal is van smaak. Omega 3, omega 6 en vitamine E zitten er dan nog wel in.
JZ: Is deze vitamine E echt helemaal natuurlijk?
Unilever: Meestal is deze van nature aanwezig, maar soms voegen wij deze ook toe.
JZ: Gaat het dan om d-alpha-tocoferol (natuurlijk) of dl-alpha-tocoferol (synthetisch)?
Unilever: Dat zou ik niet kunnen zeggen.
JZ: Omega 3 en 6 zijn heel gevoelig voor oxidatie.
Unilever: Klopt, zet maar eens lijnzaadolie buiten in de zon, dan gaat het hard achteruit en begint het te stinken. Wij meten continu de hoeveelheid peroxiden. Wij gaan zorgvuldig om met deze olie en wij mengen ook oliën zodat ze langer goed blijven. Die functioneren als buffer.
JZ: Welke stoffen zijn dat dan die als buffer werken?
Unilever: Oxidatie is een optelsom van de hoeveelheid zuurstof waar het aan blootgesteld wordt en de dubbele bindingen die het vetzuur telt. Dus oliën met minder dubbele bindingen werken als buffer.
JZ: ALA heeft 3 dubbele bindingen en kan dus niet goed tegen zuurstof. Jullie hebben ook EPA en DHA in sommige producten met wel 5 en 6 dubbele bindingen. Hoe gaan jullie dan oxidatie tegen?
Unilever: Dat is heel moeilijk, maar wanneer de olie geoxideerd is, proef je dat gelijk. We gaan dus heel zorgvuldig om met deze oliën. Dat betekent zuurstofarm produceren.
JZ: Jullie pasteuriseren het product, dus wordt het verhit met een hoge kans op oxidatie.
Unilever: Omdat ijzer zorgt voor oxidatie in vetten, worden de vetten ontdaan hiervan. We werken dan ook met roestvast staal, dat geen ijzer afgeeft. Dit gaat ook de oxidatie tegen.
JZ: Welk type RVS wordt hier gebruikt? Is dat 304 of 18/10?
Unilever: Dat zou ik even na moeten vragen. De kwaliteit ervan zorgt ervoor dat we de kwaliteit van de oliën onder controle hebben. We garanderen dat de essentiële vetzuren niet geoxideerd zijn tot aan de uiterste houdbaarheidsdatum.
JZ: Hoe lang is margarine houdbaar?
Unilever: Ongeveer 12 weken. Daarna kan de smaak achteruit gaan. Er ontstaan bijvoorbeeld aldehydes. Wij mensen zijn heel gevoelig voor aldehydes, die proeven we snel en smaken vies. Dat is wel mooi aan de natuur: we vinden olie lekker, totdat het is geoxideerd. Een soort natuurlijke bescherming.
4. Recent zijn jullie overgeschakeld op meer palmolie. Is de palmolie in jullie margarine gehydrogeneerd?
Unilever: De meeste margarines in ons assortiment bevatten geen gehydrogeneerd vet. Misschien nog enkele. Wat belangrijk is, is dat we geen gedeeltelijke hydrogenering meer gebruiken. Bij gedeeltelijk hydrogeneren of harden ontstaan er transvetten. Volledig gehard vet bevat geen transvetten meer. Wij produceren ook bijna geen producten meer met volledig gehydrogeneerd vet. De reden hiervoor is dat consumenten dit niet op prijs stellen, en wij produceren wat de consumenten willen.
JZ: Welke truc passen jullie nog meer toe om transvet eruit te krijgen?
Unilever: Truc is een beetje een vervelend woord, maar we gebruiken fracties van vetten. Als je olie koelt kun je een beetje vast vet eraf scheppen; dat is een fractie. Bijvoorbeeld alleen de palmitinezuur uit palmvet, omdat dit de ideale eigenschappen geeft. Zo is het niet langer nodig om gehydrogeneerd vet met transvet te gebruiken. Dit is allemaal mogelijk doordat apparatuur met de jaren verbeterd is.
JZ: Wanneer in het proces wordt de omega 3 toegevoegd?
Unilever: Wij voegen geen omega 3 toe, maar we voegen oliën toe die omega 3 vetzuren bevatten.
JZ: Maar de EPA en DHA dan?
Unilever: In dat geval voegen we echt visolie toe. Het zijn slechts druppels.
5. Waar komen de vitamines A en D in jullie margarine vandaan?
Unilever: Ons vitamine A wordt gemaakt uit palmolie. Dit is een synthetisch vitamine. We voegen twee soorten vitamine D toe. Een plantaardige D2, uit vergisting van suikerriet, en een D3 uit schapenwol. Deze zijn beiden natuurlijk. Onder invloed van zonlicht kan er in schapenwolvet vitamine D ontstaan.
JZ: Klopt, wij mensen produceren ook in onze huid icm cholesterol vitamine D.
Unilever: Dat is inderdaad een squaleenstructuur van cholesterol.
JZ: Dus zo slecht is cholesterol nu ook weer niet, we hebben het echt nodig.
Unilever: We hebben zeker cholesterol nodig, en we maken het zelf, alleen een teveel in je bloed is niet goed.
6. Laat margarine naast het ‘slechte’ LDL cholesterol ook het ‘goede’ HDL cholesterol dalen?
Unilever: Margarine laat zowel LDL als HDL dalen. De effecten op HDL zijn klein. Becel proactiv laat bewezen alleen het LDL cholesterol dalen.
JZ: Verlaagt margarine de cholesterol, of zijn het de plantensterolen?
Unilever: Beiden verlagen het cholesterol. Margarine door de onverzadigde vetzuren 3 – 4%: plantensterolen verlagen ongeveer 7 – 10% het cholesterol. Bij ProActiv zitten beiden erin.
JZ: Dus margarine zou de cholesterol met 14% kunnen verlagen?
Unilever: Ja, maar dat mogen wij niet claimen. Wij mogen maximaal 7 – 10% claimen.
JZ: Maar dat percentage bereik je ook makkelijk door meer groenten, haver of groene thee te nuttigen. Ook beweging en zelfs chocolade helpen volgens sommige onderzoeken.
Unilever: Chocolade verlaagt cholesterol?
JZ: Jazeker, maar dan wel pure en bittere chocolade.
Unilever: Je kunt inderdaad een hoop doen op een natuurlijke manier. Maar margarine kan hier ook aan bijdragen, al hoef je het niet te eten. Je kunt ook voor de oliën of de zaden gaan. De wetenschap weet zeker dat LDL schadelijk is en van HDL weten we het nog niet precies of het echt goed is.
JZ: LDL bestaat volgens de laatste inzichten uit diverse subfracties met tegengestelde gezondheidseffecten.
Unilever: Er is nu consensus dat LDL een risicofactor is voor hart- en vaatziekten.
JZ: Er zijn genoeg studies te vinden die zeggen dat een hoog cholesterol niet hoeft te betekenen dat je dood gaat aan hart- en vaatziekten.
Unilever: We hebben goede gegevens dat verzadigd vet vervangen door meervoudig onverzadigde vetten de cholesterol verlaagt. Ook hebben we gegevens dat een laag cholesterol een lager sterftecijfer met zich mee brengt.
JZ: De vraag is of dit komt door een lage cholesterol. Misschien hebben mensen met een gezonde leefstijl wel een lagere cholesterolspiegel en is de gezonde leefstijl verantwoordelijk voor de levensverlengende werking en niet de lage cholesterolspiegel.
Unilever: Cholesterol is één risicofactor. De verhoging van één risicofactor hoeft niet te betekenen dat je daadwerkelijk hart- en vaatziekten krijgt. Sporten is gezond, maar je kan niet zeggen dat sporten je risico op een bepaalde ziekte verlaagt.
7. Wat is gezonder: bewerkte voeding of onbewerkte voeding?
Unilever: Dat verschil kun je niet maken. Bewerkte voeding kan heel gunstig zijn samengesteld. Bij onbewerkte voeding zoals rauwe cassave ligt dat heel anders.
JZ: Klopt, rauwe cassave is giftig en dient te worden verwarmd voor consumptie.
Unilever: Precies, je wilt dus bewerken. In dit geval verwarmen.
JZ: Ik heb het meer over raffineren.
Unilever: Cassave wordt bij natuurvolkeren gestampt en geraspt, eigenlijk dus raffineren. Het raffineren van granen is ongezond. Het raffineren van oliën is juist gezond.
JZ: Ik geloof dat onbewerkte voeding gezond is.
Unilever: Dat zeg je goed, jij gelooft dat. Wij geloven iets anders. Er is geen bewijs dat de actieve plantenstoffen in olijfolie gezond zijn voor je.
JZ: Er is ook niet bewezen dat je van de regen nat wordt. Toch weten we allebei dat dit wel het geval is. Plantenstoffen doen een hele hoop in het lichaam.
Unilever: Dat is een aanname.
JZ: Het zou een interessant studieonderwerp zijn.
8. Jullie stoppen relatief veel omega 3 in vloeibare bak- en braadproducten. Uit wetenschappelijk onderzoek weten we dat lijnzaadolie zeer gevoelig is voor oxidatie. Wat is jullie visie hierop?
Unilever: Wij doen experimenten met onze producten en hebben vastgesteld dat na verhitting de actieve stoffen nog intact aanwezig zijn.
JZ: Smeren jullie zelf thuis wel eens roomboter, of is het enkel margarine?
Unilever: Op brood smeren we margarine. Geert van Poppel: bij de asperges vind ik roomboter wel erg smaakvol.
9. Willen jullie nog iets inbrengen alvorens af te sluiten?
Unilever: Jazeker. We horen en lezen vaak dat wij van de industrie omwille van het geld geen eerlijk standpunt zouden hebben. Jij verdient je geld ook met diensten en producten op je site.
JZ: Klopt, en vele collega’s met mij.
Unilever: Jullie hebben belangen. Wij proberen op basis van de wetenschap producten te maken die gezond en lekker zijn. We hebben er moeite mee dat gezegd wordt dat wij niet geloofwaardig kunnen zijn omdat er geld verdiend wordt. Wij verdienen inderdaad een boterham, maar wel door gezonde producten te maken.
10. Sponsoren jullie studies?
Unilever: Wij voeren zelf studies uit, zodat we weten of het veilig is om op de langere termijn te investeren. Ook willen we aandeelhouders gerust kunnen stellen indien er vragen komen.
JZ: Aan de ene kant hebben jullie er belang bij te weten of iets veilig is om in te investeren. Aan de andere kant hebben jullie er ook belang bij om de huidige opvattingen te handhaven om de investeringen en het verdienmodel te kunnen continueren.
Unilever: Niet noodzakelijkerwijs. Als wij in een vroeg stadium vaststellen welke richting iets uitwijst, kunnen wij onze strategie daarop aanpassen. De waarheid komt toch altijd bovendrijven. Wij willen het daarom op tijd weten en ondersteunen we onderzoeken, ongeacht de uitkomst.
Unilever: Overigens, jij geeft in je blogs aan dat wij zonnebloemolie gebruiken omdat het zo goedkoop is. Dat is niet juist. Verzadigde vetten zijn goedkoper. Palmolie kost 900 euro per ton, zonnebloemolie kost 1100 euro per ton. De opbrengst per hectare van palmolie is vele malen hoger dan koolzaad of zonnebloemolie.
JZ: Ik zie dat onze tijd er alweer opzit. Dank voor de uitnodiging en het gesprek.
Unilever: Graag gedaan. Mochten er in de toekomst nog vragen zijn, mail of bel gerust!
Wat vond ik er zelf van?
Hoewel ik er vooraf tegenop zag, heb ik er achteraf helemaal geen spijt van. Ik heb meer inzicht gekregen in hoe dit soort bedrijven denken. Ook weet ik nu hoe margarine gemaakt wordt. Gelukkig is het geen transvettenbom meer zoals in de jaren 80.
Ik vroeg aan Unilever waarom ze mij hadden uitgenodigd. Hun antwoord was: “Eerst wilden we het negeren, maar naderhand dachten we: wat hebben we te verliezen? Je schrijft zo negatief over onze producten, slechter kan het niet worden”.
Ik vroeg hen waarom ze geen pure en onbewerkte producten kunnen maken, want steeds meer mensen willen gezonder gaan leven. Ik wil best wat tips geven en helpen, maar dat zou niks worden in hun ogen, omdat aHealthylife voorstander is van puur natuur en onbewerkt. Daar kunnen ze niks mee. Daar hebben ze zeker gelijk in.
Het blijkt dat Unilever een trouwe volger is van de site. Wat mij opviel, is dat de mensen die ik heb ontmoet deze producten met hart en ziel maken. Ze zijn er echt van overtuigd dat margarine een prachtig product is, dat iets toevoegt aan de gezondheid van mensen. Ik kon wel zien dat ze geraakt waren door de teksten op deze site. Wat wel aardig was is dat ze speciaal voor mij glutenvrij brood hadden gekocht. Ik heb dit afgeslagen, want het was van het merk Schar. Glutenvrij is dat brood zeker, maar daarvoor in de plaats zitten dan weer enorm veel e-nummers.
In mijn ogen is het probleem van margarine op dit moment, dat de basisstoffen bestaan uit geraffineerde vetten. Deze vetten zijn ontdaan van alle fytonutriënten en hebben daardoor veel van hun gezondheidseffecten verloren. Unilever is voorstander van geraffineerde vetten omdat deze zuiver zijn, ze missen volgens hen ook antinutriënten zoals saponines. Ik sta op het standpunt dat vetten, bijvoorbeeld olijfolie, zo gezond zijn omdat het honderden actieve plantenstoffen bevat, die onder andere als antioxidant in het lichaam werken. Omega 3 en omega 6 hoeven we niet uit margarine te halen. Dit kan prima uit noten, zaden, algen, vis en volle granen. De vetten zitten daar beschermd in en zijn vergezeld van honderden gezonde stoffen.
Wat ik wel leuk vond is dat Unilever-medewerkers naast margarine ook wel roomboter gebruiken bij sommige gerechten wanneer ze dat lekker vinden. En ik? Ik neem geen margarine en geen roomboter. Margarine vind ik niet lekker en van roomboter krijg ik pukkeltjes. Bij mijn lichaam passen olijfolie en (duurzame) palmolie beter…
