Recent meldde vele (online) kranten, waaronder RTL-nieuws, dat je kanker kunt krijgen door het eten van vis. Een wetenschappelijke studie zou hebben vastgesteld dat je door het eten van vis 22% meer kans hebt op een melanoom. Een melanoom is een kwaadaardige vorm van huidkanker, dus dat wil je zeker niet. Bewijst deze studie echt dat je kanker kunt krijgen door het eten van vis of zit het toch net iets anders? In dit artikel duiken we erin!
Over de studie
Volgens onderzoekers van Brown University in Amerika, zou het eten van twee porties vis per week je risico op huidkanker met 22% verhogen. Hierbij gaat het dan met name om niet-gebakken vis en tonijn. Met bijna 500.000 deelnemers en een looptijd van ruim 15 jaar is dit een vrij grote studie, waardoor veel mensen ervan overtuigd zijn dat het hier gaat om betrouwbare informatie. Zeker omdat de onderzoekers ook hebben gecorrigeerd voor factoren die het resultaat kunnen vertroebelen, denk hierbij aan een gebrek aan lichaamsbeweging en het gebruik van tabak of alcohol.
Oorzaak
Volgens de onderzoekers zou het verband tussen vis en huidkanker ontstaan doordat vis door vervuiling kankerverwekkende stoffen bevat, zoals zware metalen, dioxine en PCB-chemicaliën. Deze verhogen bij mensen het risico op kanker. Dit klinkt logisch, maar is deze studie ook logisch?
De studie rammelt
Het is opmerkelijk dat het eten van vis specifiek tot huidkanker kan leiden, hier zou je in eerste instantie niet aan denken. Ook is het vreemd dat gebakken vis volgens deze studie juist een omgekeerde relatie met huidkanker zou hebben, terwijl je het tegenovergestelde zou verwachten. Als je inzoomt op de studie, dan rammelt deze aan alle kanten:
- Het gaat hier om een observationele studie van het type cohort, wat betekent dat onderzoekers een groep mensen hebben gevolgd die ze achteraf een vragenlijst lieten invullen. Hierdoor is er helemaal geen causaal verband (oorzaak en gevolg) vast te stellen.
- De gegevens van dit onderzoek zijn afkomstig van de NIH-AARP Diet and Health Study, dus de wetenschappers hebben zelf geen onderzoek gedaan. Met elders verkregen gegevens kun je net zo lang puzzelen, tot je een schokkende ontdekking doet, die stof doet opwaaien in de media.
- De door de deelnemers zelf gerapporteerde hoeveelheden vis zijn grove schattingen en hoeven helemaal niet te stroken met de realiteit.
- De ondervraagden waren voornamelijk ouderen, die uit een tijd komen dat er veel minder met zonnebrandcrème werd gesmeerd.
- Er is geen maatregel doorgevoerd, oftewel een interventie. Dat betekent dat er geen specifieke soort vis in een bepaalde hoeveelheid, in een bepaalde periode, is verstrekt.
- De studie maakte onderscheid tussen tonijn, gebakken vis en niet-gebakken vis. Het is daarom niet duidelijk om welke soorten vis het gaat. Op nutritioneel vlak zijn er grote verschillen tussen wilde vis en de gekweekte variant. Daarbij is het ook van belang hoe een vis is bereid; het maakt veel uit of vis is gekookt, gebakken, gestoomd of gefrituurd. Ook maakt het uit waar een vis heeft gezwommen. Bij vis uit de Golf van Mexico weet je bijna zeker dat het kwikgehalte bijzonder hoog is (1).
- Verder is er bij deze studie ook niet gecorrigeerd op hoe vaak de deelnemers blootgesteld zijn aan de zon en of ze in het verleden wel eens zijn verbrand.
En als klap op de vuurpijl: de onderzoekers hebben de gebruikelijke truc gebruikt om het relatieve risico te communiceren in plaats van de absolute. Het risico om gedurende je leven een melanoom te ontwikkelen ligt tussen de 0,1 en 2,5% (2, 3). Als we uitgaan van de hoogste, dan zou iemand die geen vis eet, een risico hebben van 2,5% en iemand die twee keer per week vis eet ongeveer 3% (want 2,5% plus een stijging van 22% is net iets meer dan 3%).
The big picture
Het is belangrijk om het grote plaatje niet uit het oog te verliezen. Vis kan mogelijk het risico op bepaalde aandoeningen verhogen, maar dit moet je dan wel afzetten tegen de mogelijke voordelen. Volgens studies die van betere kwaliteit zijn dan de bovenstaande, is het nog altijd gunstiger om vis te eten, dan om het te laten staan (4). Slim is het hierbij wel om te kiezen voor vis die zich laag in de voedselketen bevindt, omdat deze doorgaans weinig zware metalen bevat. Het RIVM heeft enkele weken geleden gewaarschuwd dat Nederlanders beter geen vis meer kunnen eten uit de Westerschelde, omdat die vaak is vervuild met PFAS (5). PFAS is een groep van chemische stoffen met anti-kleefeigenschappen, waar teflon ook onder valt. Met name zeebaars, bot en garnalen zouden een hoog risico hebben, maar spiering, wijting, oesters en mosselen uit de Westerschelde kun je beter ook laten staan.
Milieu
Omdat de zeeën steeds meer worden leeggevist, kiezen veel mensen ervoor om het oude advies om tweemaal per week vis te eten te verlagen naar eenmaal. Kies bij vis altijd voor varianten die het MSC-logo dragen, omdat deze afkomstig zijn van duurzame visserij. Je kunt ook altijd de VISwijzer raadplegen, om te zien of het om een bedreigde vissoort gaat.
Suppleren
Een andere optie is natuurlijk om helemaal geen vis te eten, maar omega 3 te suppleren. Er zijn steeds meer mooie algenoliën te koop, maar zorg wel dat je een algenolie in huis haalt met zowel EPA- als DHA-vetzuren. Duurzame MSC-visolie of levertraan behoort ook tot de mogelijkheden.
Samenvatting
De studie naar visconsumptie en kanker is van matige kwaliteit. De uitkomst van een 22% hoger risico op een bepaalde vorm van huidkanker lijkt relatief veel, maar is in absolute zin bijna te verwaarlozen. Het eten van vis is volgens studies van betere kwaliteit juist zeer gunstig, maar dan moeten we wel voor wilde vis kiezen uit gebieden die niet vervuild zijn. Om het risico op toxines te verlagen en de druk op het milieu te verlichten, kun je ook kiezen voor omega 3 in de vorm van supplementen. Een omega 3 in de vorm van algenolie is hierbij een goede optie. Een andere optie is levertraan of visolie met MSC-keurmerk.