Drinkwater is een fundamenteel onderdeel van ons dagelijks leven en wordt overal ter wereld op verschillende manieren gezuiverd om het veilig te maken voor consumptie. Een recente systematische review in het wetenschappelijke tijdschrift Environmental Health Perspectives werpt nieuw licht op mogelijke gezondheidsrisico’s van één van deze zuiveringsmethoden: chlorering. Chlorering wordt wereldwijd veel toegepast vanwege de effectiviteit en lage kosten, maar blijkt bij nader inzien helaas ook nadelen met zich mee te brengen.
De kern van het probleem
Wanneer drinkwater wordt gezuiverd met chloor, ontstaan er bepaalde bijproducten – de zogenaamde trihalomethanen (THM’s). Het wetenschappelijk onderzoek, waarbij 29 publicaties werden geanalyseerd met gegevens van meer dan 84.000 deelnemers, toont aan dat deze THM’s mogelijk verband houden met een verhoogd risico op zowel blaas- als darmkanker.
De resultaten zijn verontrustend te noemen. Mensen met de hoogste blootstelling aan THM’s in hun drinkwater blijken een 33% hoger risico op blaaskanker te hebben en een 15% hoger risico op darmkanker, vergeleken met mensen die de laagste blootstelling hadden. Vooral bij mannen werd dit verband duidelijk waargenomen.
Wanneer wordt het gevaarlijk?
Een belangwekkend aspect van deze studie is dat het risico op blaaskanker al significant verhoogd lijkt te zijn bij THM-concentraties boven 41 microgram per liter. Dit is beduidend lager dan de huidige geldende normen in de EU (100 μg/L) en de VS (80 μg/L). Dit doet vermoeden dat de huidige regelgeving mogelijk onvoldoende bescherming biedt tegen deze gezondheidsrisico’s.
De onderzoekers benadrukken dat het verband tussen THM’s en kanker niet bij alle typen kanker even sterk is. Voor blaas- en darmkanker is het bewijs het meest overtuigend, terwijl voor andere soorten kanker nog onvoldoende data beschikbaar zijn om definitieve conclusies te trekken.
Hoe zit het in Nederland?
Voor Nederlanders is het geruststellend om te weten dat ons drinkwater zelden wordt gechloreerd. Nederlandse waterzuiveringsbedrijven maken voornamelijk gebruik van andere methoden zoals zandfiltratie, UV-behandeling en ozonbehandeling. Hierdoor komen THM’s nauwelijks voor in ons leidingwater.
De situatie kan echter anders zijn tijdens je vakanties naar landen waar water wel routinematig wordt behandeld met chloor. Dit is vaak het geval in delen van Zuid-Europa, de Verenigde Staten en veel tropische vakantiebestemmingen. Als het water naar chloor ruikt of smaakt, is dat een indicatie van mogelijke aanwezigheid van THM’s.
Wat kun je doen om risico’s te verminderen?
Als je regelmatig verblijft in gebieden waar drinkwater wordt gechloreerd, zijn er enkele voorzorgsmaatregelen die je kunt nemen:
- Overweeg om flessenwater te drinken als alternatief voor kraanwater;
- Gebruik waterfilters op basis van actieve kool die specifiek ontworpen zijn om chloor en bijproducten te verwijderen;
- Laat kraanwater een tijdje staan voordat je het gebruikt; sommige THM’s vervluchtigen dan;
- Vermijd langdurig douchen of baden in sterk gechloreerd water, aangezien THM’s ook via de huid kunnen worden opgenomen.
Dieper inzicht in de wetenschappelijke bevindingen
De studie maakt onderscheid tussen verschillende soorten blootstellingen en uitkomsten. Zo bleek het verband tussen THM’s en blaaskanker sterker bij mannen dan bij vrouwen. Dit kan deels worden verklaard doordat blaaskanker ongeveer vier keer vaker voorkomt bij mannen, waardoor het statistisch eenvoudiger is om verbanden aan te tonen.
Ook voor darmkanker werd een sekseverschil waargenomen: het verhoogde risico werd voornamelijk bij mannen vastgesteld. De onderzoekers suggereren dat mannen mogelijk gevoeliger zijn voor omgevingsfactoren bij het ontstaan van darmkanker, terwijl bij vrouwen genetische factoren een grotere rol spelen.
Een kanttekening bij de studie is dat niet alle onderzoeken even betrouwbaar waren. De onderzoekers beoordeelden de kwaliteit van de verschillende studies zorgvuldig en vonden dat studies van hogere kwaliteit over het algemeen kleinere risicoverbanden aantoonden dan studies van mindere kwaliteit.
De balans tussen veiligheid en volksgezondheid
Het is belangrijk om te beseffen dat chlorering van drinkwater niet zonder reden gebeurt. Deze desinfectiemethode heeft wereldwijd veel watergerelateerde ziekten en epidemieën voorkomen. De uitdaging voor beleidsmakers ligt in het vinden van de juiste balans tussen het voorkomen van infectieziekten door ziekteverwekkers in water enerzijds, en het minimaliseren van langetermijnrisico’s door desinfectiebijproducten anderzijds.
De onderzoekers pleiten voor verdere studies naar alternatieve desinfectiemethoden die minder schadelijke bijproducten vormen, en naar manieren om de vorming van THM’s tijdens chlorering te verminderen.
Tot slot
Hoewel de bevindingen van dit onderzoek relevant zijn voor de volksgezondheid, is er geen reden tot onmiddellijke bezorgdheid voor de Nederlandse consument. Ons drinkwater behoort tot het veiligste ter wereld en wordt regelmatig gecontroleerd op verschillende verontreinigingen.
Als je toch zorgen hebt over de kwaliteit van je drinkwater, kun je altijd informatie opvragen bij je lokale waterzuiveringsbedrijf. Zij kunnen gedetailleerde informatie verstrekken over de gebruikte zuiveringsmethoden en de aanwezigheid van eventuele bijproducten.
Bewustzijn over de mogelijke risico’s van gechloreerd water, vooral tijdens verblijf in het buitenland, kan je helpen verstandige keuzes te maken over je drinkwater zonder dat je hiervoor overmatig bezorgd hoeft te zijn.
Originele studie: Helte E, Söderlund F, Säve-Söderbergh M, Larsson SC, Åkesson A. Exposure to drinking water trihalomethanes and risk of cancer: a systematic review of the epidemiologic evidence and dose-response meta-analysis. Environ Health Perspect. 2025;133(1):16001.
