Verpleegkundige Bronnie Ware heef vele jaren in de palliatieve zorg gewerkt. Haar patiënten waren mensen die thuis op sterven lagen. Met sommige heeft ze zeer speciale momenten gedeeld. Ze was tijdens de laatste drie tot twaalf weken van hun leven bij ze. Mensen maken een behoorlijke groei door als ze met hun eigen sterfelijkheid worden geconfronteerd. Ze leerde dat ze bij hen nooit het vermogen tot groei moest onderschatten. Sommige veranderingen waren enorm. Ieder van hen maakte, zoals verwacht, een verscheidenheid aan emoties door, zoals ontkenning, angst, boosheid, wroeging, meer ontkenning en uiteindelijk aanvaarding. Maar op het laatst vond ieder van hen, stuk voor stuk, vóór het uiteindelijke overlijden rust.
Als ze vroeg naar waar ze spijt van hadden, of wat ze anders gedaan zouden hebben, doken dezelfde thema´s steeds weer op. Hier volgen de vijf meest genoemde:
1. Ik wou dat ik de moed had gehad om een leven te leiden waarbij ik trouw was gebleven aan mezelf, in plaats van te leven volgens de verwachting van anderen.
Dit thema werd het vaakst genoemd. Als mensen doorhebben dat hun leven bijna voorbij is en er met heldere blik op terugkijken, wordt al snel duidelijk hoeveel dromen onvervuld zijn gebleven. De meeste mensen hadden nog niet de helft van al hun dromen waargemaakt en moesten overlijden in het besef dat dit te wijten was aan keuzes die ze hadden gemaakt, of niet hadden gemaakt.
Het is heel belangrijk om te proberen ten minste een paar van je dromen tijdens je levensweg na te jagen. Vanaf het moment dat je je gezondheid verliest, is het te laat. Gezondheid brengt vrijheid met zich mee. Velen realiseren zich dat niet, totdat de gezondheid ze in de steek laat.
2. Ik wou dat ik niet zo hard gewerkt had.
Dit zei elke mannelijke patiënt die ik heb verpleegd. Ze hadden de jeugd van hun kinderen gemist en het gezelschap van hun partner. Vrouwen noemden deze reden tot spijt ook. Maar omdat de meesten van een oudere generatie waren, betrof het vooral vrouwen die geen kostwinner waren geweest. Alle mannen die ik verpleegde hadden enorme spijt dat ze zoveel van hun leven hadden doorgebracht in de tredmolen van het werk.
Door het versimpelen van je manier van leven en bewust keuzes te maken tijdens je levensloop, kom je er misschien achter dat je met een veel kleiner inkomen toe kan dan je dacht. En doordat je meer ruimte in je leven creëert, word je gelukkiger en sta je meer open voor nieuwe kansen; kansen die beter bij je nieuwe manier van leven passen.
3. Ik wou dat ik de moed had gehad om mijn gevoelens te uiten.
Veel mensen onderdrukken hun gevoelens om vooral de lieve vrede maar te bewaren. Als gevolg daarvan hebben ze zich geschikt in een middelmatig bestaan en zijn nooit geworden wie ze eigenlijk hadden kunnen worden. Velen ontwikkelen ziektes die verband houden met de bitterheid en wrok die ze daardoor met zich meedragen.
We hebben geen controle over de reacties van anderen. Maar hoewel mensen in het begin misschien reageren door zich uit te spreken als je verandert, zal het uiteindelijk de relatie naar een geheel nieuw, gezonder niveau tillen. Hoe dan ook, je wint altijd.
4. Ik wou dat ik contact had gehouden met mijn vrienden.
Vaak beseften de patiënten niet hoe belangrijk oude vrienden waren tot hun laatste weken waren aangebroken, en het was niet altijd mogelijk ze op te sporen. Velen waren zo bezig geweest met hun eigen leven dat ze gouden vriendschappen langzamerhand hadden laten verwateren. Er was vaak diepe wroeging dat er lang niet genoeg tijd en energie was gestoken in oude vriendschappen, die dat wel hadden verdiend. Iedereen mist zijn of haar vrienden tijdens het stervensproces.
Het is heel normaal voor iemand met een druk leven om vriendschappen te laten verwateren. Maar als de dood nadert, vallen de fysieke details van het leven weg. Mensen willen hun financiële situatie op orde hebben als het even kan. Maar dat is niet het belangrijkste dat hen bezighoudt. Ze willen eigenlijk de zaken alleen op orde hebben voor degenen van wie ze houden. Meestal zijn ze daar echter te ziek en uitgeput voor. Aan het levenseinde gaat het alleen om liefde en relaties. Dat is het enige wat er in de laatste weken toe doet.
5. Ik wou dat ik mezelf had toegestaan gelukkiger te zijn.
Deze komt verrassend vaak voor. Velen realiseerden zich pas aan het levenseinde dat geluk een keuze is. Ze waren blijven steken in oude patronen en gewoontes. Ze bleven hangen in de vertrouwde ‘comfort zone’, zowel wat emoties betreft als in hun fysieke leven. De angst voor verandering maakte dat ze zowel tegenover zichzelf als tegenover anderen deden alsof ze tevreden waren. Maar diep vanbinnen verlangden ze ernaar om eens echt te lachen en onnozele dingen te doen. Als je op je sterfbed ligt, doet wat anderen van je denken er helemaal niet meer toe. Wat zou het dan geweldig zijn om je al te kunnen laten gaan en gewoon te lachen lang voordat je dood gaat.
Het leven is een keuze. Het is JOUW leven. Kies bewust, kies wijs, kies eerlijk. Kies geluk. (Vertaling)
Hoeveel weet jij over gezondheid? Doe de gezondheidskennis over voeding in 30 vragen!
