Misschien heb je nog nooit gehoord van het spoormineraal molybdeen, maar het is essentieel voor je gezondheid. Hoewel je lichaam slechts kleine hoeveelheden nodig heeft, is het een belangrijk onderdeel van veel vitale functies. Zonder molybdeen zouden dodelijke sulfieten en gifstoffen zich in je lichaam ophopen. Molybdeen is ruim beschikbaar in de voeding, maar ook als supplement is het populair. Zoals bij veel supplementen kunnen hoge doses in zeldzame gevallen wel enkele kleine risico’s opleveren. Dit artikel behandelt alles wat je moet weten over dit tamelijk onbekende mineraal.
Wat is molybdeen?
Molybdeen is een essentieel mineraal in het lichaam, net als ijzer en magnesium. Het is aanwezig in de bodem en komt in je voeding terecht wanneer je planten eet, of dieren die zich met die planten voeden. Het specifieke molybdeengehalte van bepaalde voedingsmiddelen hangt af van de samenstelling van de bodem. Hoewel de hoeveelheden variëren, zijn de rijkste bronnen meestal bonen, linzen, granen en orgaanvlees, met name lever en nieren. Minder rijke bronnen zijn andere dierlijke producten, fruit en veel groenten (1). Studies hebben aangetoond dat je lichaam het niet goed opneemt uit bepaalde voedingsmiddelen, met name sojaproducten, waarbij de biobeschikbaarheid 57% tot 58% is. Dit wordt echter niet als een probleem beschouwd omdat andere voedingsmiddelen er zo rijk aan zijn (1, 2). Aangezien je lichaam het slechts in minieme hoeveelheden nodig heeft – het is spoorelement – en het overvloedig aanwezig is in veel voedingsmiddelen, komt een tekort aan molybdeen zelden voor. Daarom hebben mensen meestal geen supplementen nodig, tenzij om specifieke medische redenen.
Kortom: Molybdeen zit in veel voedingsmiddelen, zoals peulvruchten, granen en orgaanvlees. Je lichaam heeft dit spoorelement in slechts minieme hoeveelheden nodig, dus een tekort is uiterst zeldzaam.
Het fungeert als een cofactor voor belangrijke enzymen
Molybdeen is essentieel voor vele processen in je lichaam. Zodra je het eet, wordt het passief opgenomen in je bloed vanuit je darmkanaal, waarna het wordt vervoerd naar je lever, nieren en andere gebieden (3). Een deel van dit mineraal wordt opgeslagen in de lever en de nieren, maar het grootste deel wordt omgezet in een molybdeencofactor. Een eventueel overschot aan molybdeen wordt in de urine uitgescheiden (4). De cofactor molybdeen activeert vier essentiële enzymen, dat zijn biologische moleculen die chemische reacties in het lichaam aansturen. Hieronder staan de vier enzymen:
- Sulfietoxidase: Zet sulfiet om in sulfaat, waardoor de gevaarlijke opbouw van sulfieten in het lichaam wordt voorkomen (5).
- Aldehyde-oxidase:
Breekt aldehyden af, die giftig kunnen zijn voor het lichaam. Ook helpt het de lever bij het afbreken van alcohol en sommige medicijnen, zoals die bij kankertherapie worden gebruikt (6, 7). - Xanthine-oxidase:
Zet xanthine om in urinezuur. Deze reactie draagt bij aan afbraak van nucleotiden, de bouwstenen van DNA, wanneer ze niet langer nodig zijn. Ze kunnen dan worden uitgescheiden in de urine (8). - Mitochondriale amidoximereducerende component (mARC):
De functie van dit enzym wordt niet volledig begrepen, maar men denkt dat het giftige stofwisselingsbijproducten verwijdert (9).
De rol van molybdeen bij de afbraak van sulfieten is bijzonder belangrijk. Sulfieten komen van nature voor in levensmiddelen en worden soms ook toegevoegd als conserveermiddel. Als ze zich ophopen in het lichaam, kunnen ze een allergische reactie uitlokken die kan bestaan uit diarree, huidproblemen, ademhalingsmoeilijkheden, of een afname van nuttige microbiële bacteriën (10, 11, 12).
Kortom: Molybdeen fungeert als cofactor voor vier enzymen. Deze enzymen zijn betrokken bij de verwerking van sulfieten en de afbraak van afvalstoffen en toxines in het lichaam.
Zeer weinig mensen hebben een tekort
Hoewel het beschikbaar is als supplement, is een tekort aan molybdeen zeer zeldzaam bij gezonde mensen. De geschatte gemiddelde dagelijkse inname van molybdeen in de VS is 76 microgram voor vrouwen en 109 microgram voor mannen. Dit overschrijdt de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid (ADH) voor volwassenen, die 45 microgram per dag bedraagt (3). De informatie over de molybdeeninname in andere landen varieert, maar meestal ligt deze ruim boven de vereisten (3). Er zijn enkele uitzonderlijke gevallen van molybdeentekort geweest, die in verband zijn gebracht met ongunstige gezondheidsomstandigheden. In een kleine regio in China komt slokdarmkanker 100 keer vaker voor dan in de VS. Men heeft ontdekt dat de bodem in dit gebied zeer lage gehaltes aan molybdeen bevat, waardoor de inname via de voeding op lange termijn laag is (13). Voorts zijn in andere gebieden met een hoog risico op slokdarmkanker, zoals delen van Noord-Iran en Zuid-Afrika, lage molybdeengehaltes in haar- en nagelmonsters aangetroffen (14, 15). Het is belangrijk op te merken dat dit gevallen zijn bij individuele populaties, en dat tekorten bij de meeste mensen niet aan de orde zijn.
Kortom: In enkele gevallen is een laag molybdeengehalte in de bodem in verband gebracht met slokdarmkanker. Aangezien de gemiddelde dagelijkse inname van molybdeen in de VS echter hoger is dan de ADH, is een tekort uiterst zeldzaam.
Molybdeencofactorgebrek veroorzaakt ernstige symptomen die verschijnen in de kindertijd
Molybdeencofactorgebrek is een zeer zeldzame genetische aandoening waarbij baby’s geboren worden zonder het vermogen om molybdeencofactor aan te maken (16). Daarom zijn ze niet in staat de vier bovengenoemde belangrijke enzymen te activeren. Het wordt veroorzaakt door een recessieve, erfelijke genmutatie, dus een kind moet het aangetaste gen van beide ouders erven om het te ontwikkelen. Baby’s met deze aandoening lijken bij de geboorte normaal, maar worden binnen een week onwel en krijgen aanvallen die met behandeling niet verbeteren. Toxische niveaus van sulfiet stapelen zich op in hun bloed, omdat ze niet in staat zijn het om te zetten in sulfaat. Dit leidt tot hersenafwijkingen en ernstige ontwikkelingsachterstanden. Helaas overleven de getroffen baby’s niet langer dan de vroege kinderjaren. Gelukkig is deze aandoening uiterst zeldzaam. Vóór 2010 waren er wereldwijd slechts ongeveer 100 gerapporteerde gevallen (17, 18).
Kortom: Een gebrek aan molybdeencofactor veroorzaakt hersenafwijkingen, ontwikkelingsachterstand en sterfte bij kinderen. Gelukkig is het uiterst zeldzaam.
Een teveel kan ernstige bijwerkingen veroorzaken
Zoals met de meeste vitaminen en mineralen is er geen voordeel verbonden aan het innemen van meer dan de aanbevolen hoeveelheid molybdeen. In feite kan dit je gezondheid schaden. De aanvaardbare bovengrens (upper limit; UL) is de hoogste dagelijkse inname van een voedingsstof waarvan het waarschijnlijk is dat die voor nagenoeg niemand schadelijk is. Het wordt afgeraden deze regelmatig te overschrijden. De UL voor molybdeen is 2.000 microgram (mcg) per dag (3). Molybdeenvergiftiging is zeldzaam en de studies bij de mens zijn beperkt. Bij dieren zijn zeer hoge niveaus echter in verband gebracht met verminderde groei, nierfalen, onvruchtbaarheid en diarree (3). In zeldzame gevallen hebben molybdeensupplementen bij mensen ernstige bijwerkingen veroorzaakt, zelfs wanneer de doses ruim binnen de UL lagen. In een ouder onderzoek nam een man 300-800 mcg per dag gedurende 18 dagen. Hij kreeg epileptische aanvallen en hallucinaties en ontwikkelde permanente hersenbeschadiging (19).
Jichtachtige symptomen
Een teveel aan molybdeen kan een ophoping van urinezuur veroorzaken door de werking van het enzym xanthine-oxidase. In een oudere studie in Armenië, waar de bodemconcentraties molybdeen ongewoon hoog zijn, meldde een groep Armeense mensen die elk 10.000-15.000 mcg per dag binnenkregen, wat 5-7 maal de UL is, jichtachtige symptomen (20, 21). Jicht ontstaat bij een hoog urinezuurgehalte in het bloed, waardoor zich kleine kristallen vormen rond de gewrichten, wat leidt tot pijn en zwelling (22).
Slechte botgezondheid
Studies hebben aangetoond dat een hoge inname van molybdeen mogelijk een verminderde botgroei en botmineraaldichtheid (BMD) veroorzaakt. Momenteel zijn er geen gecontroleerde studies bij mensen. Een observationele studie bij 1.496 mensen leverde echter interessante resultaten op. Daaruit bleek dat naarmate de molybdeeninname steeg, de BMD van de lumbale wervelkolom leek af te nemen bij vrouwen ouder dan 50 jaar (23). Gecontroleerde studies bij dieren hebben deze bevindingen bevestigd. In een oudere studie kregen ratten grote hoeveelheden molybdeen te eten. Naarmate hun inname toenam, nam hun botgroei af (24). In een soortgelijke studie bij eenden werd een hoge inname van molybdeen in verband gebracht met schade aan hun voetbeenderen (25).
Verminderde vruchtbaarheid
Onderzoek heeft ook een verband aangetoond tussen een hoge molybdeeninname en voortplantingsproblemen. Een observationele studie met 219 mannen die werden gerekruteerd via vruchtbaarheidsklinieken toonde een significant verband aan tussen een verhoogd molybdeengehalte in het bloed en een verminderde hoeveelheid en kwaliteit van het sperma (26). Uit een ander onderzoek bleek ook dat een verhoogd molybdeengehalte in het bloed verband hield met een verlaagd testosterongehalte. In combinatie met een laag zinkgehalte werd dit in verband gebracht met een verlaging van het testosterongehalte met maar liefst 37% (27). Hoewel de studies veel vragen oproepen, is meer onderzoek nodig.
Kortom: In zeldzame gevallen is een hoge inname van molybdeen in verband gebracht met epileptische aanvallen en hersenbeschadiging. Initiële onderzoeken hebben ook een verband gesuggereerd met jicht, slechte botten en verminderde vruchtbaarheid.
Hoeveel heb je nodig?
Het is duidelijk dat zowel te veel als te weinig molybdeen uiterst problematisch kan zijn. Dus hoeveel heb je eigenlijk nodig? Het is moeilijk molybdeen in het lichaam te meten, omdat de bloed- en urinespiegel niet noodzakelijkerwijs de status weerspiegelen. Daarom zijn gegevens uit gecontroleerde studies gebruikt om de behoeften te schatten. Hier zijn de ADH’s voor molybdeen voor verschillende bevolkingsgroepen (3):
Kinderen
- 1-3 jaar: 17 mcg per dag
- 4-8 jaar: 22 mcg per dag
- 9-13 jaar: 34 mcg per dag
- 14-18 jaar: 43 mcg per dag
Volwassenen
Alle volwassenen ouder dan 19 jaar: 45 mcg per dag.
Zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven
Zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven, ongeacht hun leeftijd: 50 mcg per dag.
Kortom: Gecontroleerde studies zijn gebruikt om de ADH voor molybdeen te schatten voor volwassenen en kinderen, alsook voor vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven.
Om te onthouden
Molybdeen is een essentieel mineraal dat in hoge concentraties voorkomt in peulvruchten, granen en orgaanvlees. Het activeert enzymen die schadelijke sulfieten helpen afbreken en voorkomen dat gifstoffen zich in het lichaam ophopen. Situaties waarin mensen te veel of te weinig van het mineraal binnenkrijgen zijn uiterst zeldzaam, maar beide zijn in verband gebracht met ernstige schadelijke effecten. Aangezien molybdeen in veel gewone levensmiddelen voorkomt, overschrijdt de gemiddelde dagelijkse inname de behoefte. Om deze reden zouden de meeste mensen moeten vermijden het als supplement te nemen. Zolang je gezond eet, met een verscheidenheid aan volwaardige voedingsmiddelen, is molybdeen geen voedingsstof om je zorgen over te maken (met toestemming vertaald).
