Wat is leververvetting?

Niet-alcoholische vette leverziekte (NAFLD) is de term voor een reeks aandoeningen die veroorzaakt worden door een opeenhoping van vet in de lever. Het komt meestal voor bij mensen met overgewicht of obesitas. Een gezonde lever hoort weinig of geen vet te bevatten. Je lever is het grootste orgaan in je lichaam. Het helpt je lichaam voedsel te verteren, energie op te slaan, en gifstoffen te verwijderen. Er zijn twee hoofdtypes van leververvetting:

• Niet-alcoholische vette leverziekte (NAFLD)
• Alcoholische leververvetting, ook wel alcoholische steatohepatitis genoemd

Het hebben van een hoog vetgehalte in je lever wordt ook in verband gebracht met een verhoogd risico op ernstige gezondheidsproblemen, zoals diabetes, hoge bloeddruk en nierziekten.

Wat is niet-alcoholische vette leverziekte (NAFLD)?
Niet-alcoholische vette leverziekte (NAFLD) is een aandoening waarbij overtollig vet in je lever wordt opgeslagen. Deze ophoping van vet wordt niet veroorzaakt door zwaar alcoholgebruik. Twee soorten NAFLD zijn niet-alcoholische leververvetting (NAFL) en niet-alcoholische steatohepatitis (NASH). Mensen ontwikkelen meestal de ene of de andere vorm van NAFLD, hoewel soms bij mensen met de ene vorm later de andere vorm van NAFLD gediagnosticeerd wordt.

NAFLD is een soort vette leverziekte die geen verband houdt met zwaar alcoholgebruik. Er zijn twee soorten:

• Eenvoudige leververvetting, waarbij je vet in je lever hebt, maar weinig of geen ontsteking of levercelbeschadiging. Eenvoudige leververvetting wordt meestal niet erg genoeg om leverschade of complicaties te veroorzaken.
• Niet-alcoholische steatohepatitis (NASH), waarbij je ontsteking en levercelbeschadiging hebt, en ook vet in je lever. Ontsteking en levercelbeschadiging kunnen fibrose, of littekenvorming, van de lever veroorzaken. NASH kan leiden tot cirrose of leverkanker.

Wat is alcoholische leververvetting?
Wanneer door zwaar alcoholgebruik vet zich in de lever ophoopt, heet deze aandoening alcohol-geassocieerde leverziekte. Alcoholische leververvetting is het gevolg van zwaar alcoholgebruik. Je lever breekt het grootste deel van de alcohol die je drinkt af, zodat het uit je lichaam kan worden verwijderd. Maar bij het afbraakproces kunnen schadelijke stoffen ontstaan. Deze stoffen kunnen levercellen beschadigen, ontstekingen bevorderen, en de natuurlijke afweer van je lichaam verzwakken. Hoe meer alcohol je drinkt, hoe meer je je lever beschadigt. Alcoholische leververvetting is het vroegste stadium van alcohol-gerelateerde leverziekte. De volgende stadia zijn alcoholische hepatitis en cirrose.

Wie loopt risico op vette leverziekte?
De oorzaak van niet-alcoholische vette leverziekte (NAFLD) is onbekend. Onderzoekers weten wel dat het vaker voorkomt bij mensen die

• Diabetes type 2 en prediabetes hebben
• Zwaarlijvigheid hebben
• Middelbare leeftijd of ouder zijn (hoewel ook kinderen het kunnen krijgen)
• Hispanic zijn, gevolgd door niet-Hispanic blanken. Het komt minder vaak voor bij Afro-Amerikanen.
• Hoge gehaltes aan vetten in het bloed hebben, zoals cholesterol en triglyceriden
• Hebben een hoge bloeddruk
• Bepaalde geneesmiddelen nemen, zoals corticosteroïden en sommige medicijnen tegen kanker
• Bepaalde stofwisselingsstoornissen hebben, waaronder het metabool syndroom
• Snel gewichtsverlies hebben
• Bepaalde infecties hebben, zoals hepatitis C
• Blootgesteld zijn geweest aan bepaalde giftige stoffen

NAFLD treft ongeveer 25% van de mensen in de wereld. Terwijl de percentages zwaarlijvigheid, diabetes type 2 en een hoog cholesterolgehalte in de Verenigde Staten stijgen, neemt ook het aantal gevallen van NAFLD toe. NAFLD is de meest voorkomende chronische leveraandoening in de Verenigde Staten.

Alcoholische leververvetting komt alleen voor bij mensen die zware drinkers zijn, vooral bij mensen die al lange tijd drinken. Het risico is groter bij zware drinkers die vrouw zijn, overgewicht hebben, of bepaalde genetische mutaties hebben.

Stadia van niet-alcoholische vette leverziekte (NAFLD)
NAFLD ontwikkelt zich in 4 hoofdstadia. De meeste mensen zullen alleen het eerste stadium ontwikkelen, meestal zonder het te beseffen. In een klein aantal gevallen kan het voortschrijden en uiteindelijk tot leverbeschadiging leiden als het niet ontdekt en behandeld wordt.

De voornaamste stadia van NAFLD zijn:

• Eenvoudige leververvetting (steatosis) – een grotendeels onschadelijke opeenhoping van vet in de levercellen, die soms pas tijdens om een andere reden uitgevoerde onderzoeken wordt vastgesteld
• Niet-alcoholische steatohepatitis (NASH) – een ernstiger vorm van NAFLD, waarbij de lever ontstoken is geraakt; naar schatting treft dit tot 5% van de bevolking
• Fibrose – waarbij aanhoudende ontsteking littekenweefsel rond de lever en nabijgelegen bloedvaten veroorzaakt, maar de lever nog normaal kan functioneren
• Cirrose – het ernstigste stadium, dat optreedt na jaren van ontsteking, waarbij de lever krimpt en littekenweefsel en bobbelig wordt; deze schade is blijvend en kan leiden tot leverfalen (waarbij je lever niet meer goed werkt) en leverkanker

Het kan jaren duren voor fibrose of cirrose ontstaat. Het is belangrijk dat je je levensstijl verandert om te voorkomen dat de aandoening erger wordt.

Loop ik risico op niet-alcoholische vette leverziekte (NAFLD)?
Je loopt een verhoogd risico op NAFLD als je:

• Zwaarlijvig bent of overgewicht hebt – vooral als je veel vet rond je middel hebt (een “appelachtige” lichaamsvorm)
• Diabetes type 2 hebt
• Een hoge bloeddruk hebt
• Een hoog cholesterolgehalte hebt
• Het metabool syndroom hebt (een combinatie van diabetes, hoge bloeddruk en zwaarlijvigheid)
  ouder zijn dan 50 jaar
• Rookt

Maar NAFLD is ook gediagnosticeerd bij mensen zonder een van deze risicofactoren, waaronder jonge kinderen. Hoewel het erg lijkt op alcohol-gerelateerde leverziekte (ARLD), wordt NAFLD niet veroorzaakt door te veel alcohol drinken.

Wat zijn de symptomen van vette leverziekte?
Zowel NAFLD als alcoholische leververvetting zijn meestal stille ziekten met weinig of geen symptomen. Als je wel symptomen hebt, kun je je moe voelen of een onbehaaglijk gevoel hebben in de rechterbovenkant van je buik.

Hoe wordt vette leverziekte gediagnosticeerd?
Omdat er vaak geen symptomen zijn, is het niet gemakkelijk om vette leverziekte te ontdekken. Je arts kan vermoeden dat je het hebt als je abnormale resultaten krijgt op levertesten die je om andere redenen liet doen. Om een diagnose te stellen zal je arts gebruik maken van

• Je medische voorgeschiedenis
• Een lichamelijk onderzoek
• Diverse onderzoeken, waaronder bloed- en beeldvormend onderzoek, en soms een biopsie

Als onderdeel van de medische voorgeschiedenis zal je arts vragen naar je alcoholgebruik, om uit te zoeken of vet in je lever een teken is van alcoholische leververvetting of van niet-alcoholische leververvetting (NAFLD). Hij of zij zal ook vragen welke medicijnen je gebruikt, om te proberen vast te stellen of een medicijn je NAFLD veroorzaakt.

Tijdens het lichamelijk onderzoek zal je arts je lichaam onderzoeken en je gewicht en lengte controleren. Je arts zal letten op tekenen van leververvetting, zoals:

• Een vergrote lever
• Tekenen van cirrose, zoals geelzucht, een aandoening waardoor je huid en het wit van je ogen geel worden

Je zult waarschijnlijk bloedonderzoeken ondergaan, waaronder leverfunctietests en bloedbeeldtests. In sommige gevallen kun je ook beeldvormende tests krijgen, zoals die waarmee je controleert op vet in de lever en de stijfheid van je lever. Leverstijfheid kan fibrose betekenen, dat is littekenvorming van de lever. In sommige gevallen kun je ook een leverbiopsie nodig hebben om de diagnose te bevestigen, en om na te gaan hoe erg de leverschade is.

Wat zijn de behandelingen voor leververvetting?
Artsen raden gewichtsverlies aan bij niet-alcoholische leververvetting. Gewichtsverlies kan het vet in de lever, de ontsteking en de fibrose verminderen. Artsen raden aan geleidelijk af te vallen om NAFLD te verbeteren. Snel gewichtsverlies en ondervoeding kunnen de leverziekte verergeren. Gewichtsverlies kan vet, ontsteking, en fibrose – of littekenvorming – in de lever verminderen. Als je arts denkt dat een bepaald medicijn de oorzaak is van je NAFLD, moet je met dat medicijn stoppen. Maar overleg met je arts voordat je met het medicijn stopt. Misschien moet je geleidelijk met het medicijn stoppen, en misschien moet je in plaats daarvan op een ander medicijn overschakelen.

Er zijn geen medicijnen die goedgekeurd zijn om NAFLD te behandelen. Studies onderzoeken of een bepaald medicijn tegen diabetes of vitamine E kunnen helpen, maar er zijn meer studies nodig.

Het belangrijkste bij de behandeling van alcohol-gerelateerde leververvetting is dat je stopt met alcohol drinken. Als je daarbij hulp nodig hebt, kun je naar een therapeut gaan of deelnemen aan een alcoholherstelprogramma. Er zijn ook medicijnen die kunnen helpen, hetzij door je hunkeren naar alcohol te verminderen, hetzij door je ziek te laten voelen als je alcohol drinkt.

Zowel alcoholische leververvetting als een vorm van niet-alcoholische leververvetting (niet-alcoholische steatohepatitis) kunnen tot cirrose leiden. Artsen kunnen de gezondheidsproblemen die cirrose veroorzaakt behandelen met medicijnen, operaties, en andere medische ingrepen. Als de cirrose tot leverfalen leidt, kun je een levertransplantatie nodig hebben. Voor volwassenen bedraagt de gemiddelde wachttijd voor een levertransplantatie 135 dagen voor transplantaties van recent overleden donoren. Of het is mogelijk een transplantatie te krijgen waarbij een deel van de lever van een levende donor wordt weggenomen. Omdat de lever zichzelf kan regenereren, kunnen zowel het getransplanteerde deel als het overgebleven deel van de lever van de donor weer tot een normale grootte aangroeien.

Wat zijn enkele veranderingen in je levensstijl die kunnen helpen bij vette leverziekte?
Als je een van de soorten vette leverziekte hebt, zijn er enkele veranderingen in je leefstijl die kunnen helpen:

• Houdt een gezond dieet aan, waarbij je zout en suiker beperkt, maar wel fruit, groenten en volle granen eet
• Neem voorzorgsmaatregelen tegen hepatitis A en B, de griep en de pneumokokkenziekte. Als je hepatitis A of B krijgt samen met leververvetting, is de kans groter dat dit tot leverfalen leidt. Mensen met een chronische leverziekte hebben meer kans op infecties.
• Zorg voor regelmatige lichaamsbeweging, dat kan je helpen gewicht te verliezen en het vet in de lever te verminderen. Streef ernaar om per week minstens 150 minuten matig intensieve activiteit te doen, zoals wandelen of fietsen; alle soorten lichaamsbeweging kunnen de NAFLD helpen verbeteren, zelfs als je geen gewicht verliest
• Overleg met je arts voordat je voedingssupplementen, zoals vitamines, of andere complementaire of alternatieve geneesmiddelen of medische praktijken gebruikt. Sommige kruidenremedies kunnen je lever beschadigen.

Voedingsadvies bij een vervette lever
Als je geen niet-alcoholische vette leverziekte (NAFLD)-nonalcoholische vette lever (NAFL) of niet-alcoholische steatohepatitis (NASH)-hebt, kun je deze aandoeningen misschien voorkomen door gezond te eten, je portiegrootte te beperken, en een gezond gewicht te behouden. Als je NAFLD hebt, kan je arts je aanraden geleidelijk af te vallen als je overgewicht hebt of zwaarlijvig bent.

Een diëtist kan veranderingen in je dieet voorstellen, zoals:

• Het eten van meer voedsel met een lage glycemische index – zoals de meeste vruchten, groenten, en volle granen. Deze voedingsmiddelen beïnvloeden je bloedglucose minder dan voedingsmiddelen met een hoge glycemische index, zoals wit brood, witte rijst en aardappelen.
• Je inname van vetten beperken, die veel calorieën bevatten en je kans op het ontwikkelen van zwaarlijvigheid vergroten.
• Eet minder, ook het eten van kleinere porties voedsel kan helpen
• Verzadigde vetten en transvetten in je dieet vervangen door onverzadigde vetten, vooral omega-3 vetzuren, die je kans op hartziekten kunnen verkleinen als je NAFLD hebt.
• Als je NAFLD hebt, moet je het gebruik van alcohol tot een minimum beperken, want dat kan je lever verder beschadigen.
• Het vermijden van voedingsmiddelen en dranken die grote hoeveelheden eenvoudige suikers bevatten, vooral fructose. Fructose zit in gezoete frisdranken, sportdranken, gezoete thee, en sappen. Tafelsuiker, sucrose genoemd, wordt tijdens de spijsvertering snel veranderd in glucose en fructose en is daarom een belangrijke bron van fructose.

Fructose
Volgens onderzoekers kan het regelmatig drinken van frisdrank het ontstaan van leververvetting in de hand werken. Bij regelmatig frisdrankgebruik hoopt het vet zich in de lever op door het primaire effect van fructose dat de aanmaak van levervet verhoogt. Veel populaire frisdranken bevatten een grote hoeveelheid High Fructose Corn Syrup) (HFCS), dat bijzonder rijk is aan fructose. In studies bij mensen wordt fructose in verband gebracht met toename van leververvetting, ontsteking en mogelijk fibrose. Bewerkte voeding moet daarom tot het minimum worden beperkt. Er bestaan twee soorten fructose: natuurlijk voorkomend en HFCS. Het lichaam verteert beide op dezelfde manier.

De belangrijkste bronnen van fructose in de voeding zijn o.a.:

• Tafelsuiker
• Honing
• Agave nectar
• Vruchtensappen
• HFCS, dat voorkomt in snoep, gebak, en frisdrank, en andere bewerkte voedingsmiddelen

Voorbeelden van natuurlijke voedingsmiddelen die van nature veel fructose bevatten zijn:

• Agavesiroop
• Appelsap
• Appels
• Karamel
• Droge vijgen
• Honing
• Zoethout
• Melasse
• Peren
• Pruimen
• Sorghum

Sommige groenten bevatten fructose, maar dit is meestal in kleinere hoeveelheden dan fruit. Deze omvatten:

• Asperges
• Cichoreiwortels
• Aardperen
• Prei
• Uien

Kleine beetjes natuurlijke fructose uit vers fruit en verse groenten is goed voor de gezondheid. Bewerkte vormen van fructose, zoals HFCS, kunnen negatieve gevolgen hebben voor de gezondheid en moeten bij leververvetting strikt worden vermeden. Ook als preventieve maatregel tegen een vervette lever kun je maar beter met een grote boog om geraffineerde suiker heenlopen.

Bronnen:

• Non-alcoholic fatty liver disease (NAFLD), NHS National Health Service (U.K.).
• Fatty Liver Disease, MedlinePlus, National Library of Medicine.
• Nonalcoholic Fatty Liver Disease (NAFLD) & NASH, U.S. Department of Health and Human Services.
• Is fructose bad for you? Rachel Nall, MSN, CRNA. Medically reviewed by Katherine Marengo LDN, R.D. Medical News Today.