De laatste weken heb ik een paar keer een e-mail ontvangen met daarin de vraag of ik weet hoeveel bestrijdingsmiddelen er op noten zitten. In het verleden ben ik hier wel studies over tegengekomen, maar dat is alweer een tijdje geleden. Daarom zoeken we in dit artikel uit hoe het zit met bestrijdingsmiddelen op noten.
Noten zitten bomvol goede stoffen zoals mineralen, vitamines, gunstige vetzuren, vezels en krachtige antioxidanten (1). Het eten van noten wordt in verband gebracht met een lagere kans op cardiovasculaire aandoeningen (2, 3, 4). Het eten van een dagelijks handje noten wordt dan ook over de hele wereld door voorlichtingsinstanties en voedingsdeskundigen aangeraden. Is dit wel zo gezond als we denken? Want als noten vol zitten met bestrijdingsmiddelen, kan dit wel eens helemaal niet gezond zijn. Laten we kijken naar wat de medische literatuur hierover te zeggen heeft.
Onderzoek naar bestrijdingsmiddelen op noten en zaden
Het is erg opmerkelijk dat er heel veel studies en onderzoeken zijn te vinden over de hoeveelheid bestrijdingsmiddelen op groente en fruit, maar dat het onderzoek naar noten en zaden zeer schaars lijkt te zijn. Volgens onderzoekers komt dit onder meer doordat noten een laag watergehalte en een hoog vetgehalte hebben, wat het voor hen bijzonder moeilijk maakt om bestrijdingsmiddelen te extraheren en te meten zonder de apparatuur te beschadigen (5). Na grondig uitpluizen zijn dit de noemenswaardige studies over dit vraagstuk:
- Volgens een onderzoek van Wageningen Universiteit uit 2019 bevatten pompoenpitten en pistachenoten de meeste bestrijdingsmiddelen (6). Amandelen, walnoten, hazelnoten, pinda’s en zonnebloempitten hadden geen detecteerbare pesticidenresiduen.
- Volgens een Chinese studie uit 2016 bevatten kastanjes, walnoten en pijnboompitten sporen van verschillende bestrijdingsmiddelen (7). Pijnboompitten hadden de meeste bestrijdingsmiddelen, terwijl walnoten en kastanjes lagere niveaus hadden. De resultaten toonden aan dat in 34,1% van de notenmonsters residuen werden gevonden, waarvan in 25% meerdere (tot 5 verschillende). In 15,9% van de monsters werden de maximum residulimieten overschreden die in China gelden. Ondanks de aanwezigheid van deze stoffen, vormen deze noten volgens de onderzoekers geen groot gezondheidsrisico.
- Onderzoekers hebben in China de bodems onderzocht van gebieden waar notenbomen staan (8). Ze vonden aanzienlijke resten van pesticiden in deze bodems. Deze pesticiden kwamen overeen met resten die ook in de noten zelf werden gevonden. Dit wijst erop dat de pesticiden via de bodem in de noten terecht zijn gekomen. Verder zagen de onderzoekers dat hoe meer pesticidenresten er in de bodem zaten, hoe meer er ook in de noten zelf werden teruggevonden.
- In Iran zijn pistachenoten onderzocht op resten van bestrijdingsmiddelen. In sommige pistachenoten zaten meer residuen dan is toegestaan volgens de Europese normen (9). Ondanks dat sommige monsters meer residuen bevatten dan is toegestaan, wees een risicobeoordeling uit dat het eten van deze pistachenoten waarschijnlijk geen grote gezondheidsrisico’s oplevert.
- Volgens een studie uit 2014 wordt bij de teelt van amandelen in Californië veel gebruikgemaakt van bestrijdingsmiddelen (10). De studie vermeldt niet of deze pesticiden in de amandelen zelf terechtkomen.
- Ook pinda’s, die technisch geen noten zijn maar peulvruchten, kunnen bestrijdingsmiddelen bevatten (11, 12). Volgens een studie uit 2022 bevat pindaolie dusdanig veel resten van bestrijdingsmiddelen, dat ze op daarin gebakken chips overgedragen kunnen worden (13). Opvallend is dat er op Amerikaanse pinda’s geen bestrijdingsmiddelen zijn vastgesteld (14). Zorgwekkend is dat de teelt van pinda’s op landbouwgrond vaak wordt afgewisseld met katoen (15). Dit brengt ook weer grote risico’s voor vervuiling met bestrijdingsmiddelen met zich mee.
- Volgens een onderzoek in 2021 naar cashewnoten in Ivoorkust varieert het gebruik van pesticiden tijdens de oogst sterk per regio (16). In Mankono gebruikt 98% van de boeren pesticiden, in Dabakala 84%, en in Bondoukou slechts 14%. Een andere studie onderzocht het gebruik van pesticiden in cashewboomgaarden in het noorden van Ivoorkust, waarbij bleek dat 18,2% van de boeren chemische behandelingen uitvoerde (17). De meeste boeren gebruikten geen bestrijdingsmiddelen.
- Volgens een Zuid-Koreaanse studie uit 2023 werden in slechts 8 van de 131 onderzochte monsters pesticidenresiduen gevonden (18). Chinese pompoenpitten en Indiaas en Koreaans sesamzaad bevatten de meeste bestrijdingsmiddelen. De hoeveelheid van de residuen ligt volgens de onderzoekers ver onder de toegestane dagelijkse inname, daarom zou het gezondheidsrisico laag zijn.
Hoe komen bestrijdingsmiddelen in de noten terecht?
De meeste noten zitten goed verpakt in een bolster, dop, schil of schaal. Je zou toch zeggen dat bestrijdingsmiddelen op noten daardoor niet of nauwelijks zouden moeten voorkomen. Toch komt dit zo nu en dan wel degelijk voor. Onderzoekers hebben hier meerdere verklaringen voor. Zo zijn veel bestrijdingsmiddelen hydrofoob, wat betekent dat ze niet in water kunnen oplossen, maar vaak wel in vet (19). Omdat noten heel rijk zijn aan vet, nemen ze gemakkelijk bestrijdingsmiddelen op (20). Allereerst kan dit via de wortels, als de grond vervuild is door veelvuldig spuiten (21). Sommige boeren gaan zo ver dat er tijdens en na de oogst van de noten wordt gespoten (22). In sommige gevallen worden noten tijdens de opslag voorzien van bestrijdingsmiddelen in een poging om de noten te beschermen tegen insecten en schimmels. Als laatste hebben we nog gewasrotatie, waarbij de teelt van onder meer pinda’s en katoen wordt afgewisseld. Dit is zeer ongunstig, aangezien de katoenteelt verantwoordelijk is voor 4,7% van de wereldwijde verkoop van pesticiden en 10% van de verkoop van insecticiden (23, 24).
Conclusie
De beschikbare literatuur over het gebruik van bestrijdingsmiddelen bij noten is vrij summier, zeker in vergelijking met de omvangrijke hoeveelheid studies die beschikbaar is over het gebruik van bestrijdingsmiddelen bij groenten en fruit. De onderzoeken die er wel zijn, wijzen uit dat de hoeveelheid bestrijdingsmiddelen doorgaans laag is en dat de voordelen ruim opwegen tegen de mogelijke nadelen. We kunnen wel enkele lessen trekken uit de bovenstaande studies. Pistachenoten, pijnboompitten en cashewnoten hebben de meeste kans op bestrijdingsmiddelen, terwijl amandelen, walnoten, hazelnoten, pinda’s en zonnebloempitten de minste bestrijdingsmiddelen bevatten. Vooral in noten uit China (en andere Aziatische landen) lijkt het risico op pesticiden groter te zijn. Doorgaans is de kans op blootstelling laag, maar je kunt pech hebben als je noten bij een boer vandaan komen die het allemaal niet zo nauw neemt. Als je helemaal safe wilt zitten, dan is biologisch de beste optie. Als je een kleine portemonnee hebt, dan kun je ook prima reguliere noten uit het veilige rijtje noten eten.
