De media weet voedingsprofessor Martijn Katan vaak te vinden. De reden hiervoor is dat deze man extreme uitspraken doet en dat is vaak goed voor de kijkcijfers. Afgelopen week kwam de professor veelvuldig in het nieuws vanwege zijn nieuwe boek Voedingsmythes. Zoals gewoonlijk deed hij weer bizarre uitspraken….
Mijn mailbox stroomde over met de vraag wat ik van zijn uitspraken vind naar aanleiding van zijn optredens bij o.a. Kassa, het NRC en Radio 538. Ik kan in een blog niet alles bespreken, maar wel de meest prangende zaken:
“Kokosolie is een hype en heel erg ongezond”
In Kassa vertelde Katan dat kokosolie ongezond is. Konijnen krijgen er volgens hem hartinfarcten van. Tegelijkertijd zegt Katan op zijn site dat we niet bang hoeven te zijn voor de gifstof 3-MCPD in margarine, omdat de studies de kankerverwekkende eigenschappen alleen nog bij ratten hebben gevonden en niet bij mensen. Hij meet hier dus met twee maten. Kokosolie zou schadelijk zijn vanwege de verzadigde vetten. Deze theorie is achterhaald, zie daarvoor deze en deze artikelen. Linolzuur in margarine blijkt volgens een zeer recente meta-analyse hart- en vaatziekten helemaal niet te verminderen (1). Hoe komt het dat deze man in vele interviews zo afgeeft op roomboter en ondertussen margarine de hemel in prijst? Heeft het misschien iets te maken met de banden met Unilever? In 2001 heeft Katan deelgenomen aan een plantensterolen workshop in Italië die onder andere werd betaald door de margarinefabrikant Unilever (2). Hoewel plantensterolen het cholesterol kunnen verlagen, stellen vele onderzoekers de veiligheid ter discussie (3,4,5,6,7,8). Bovendien blijkt dat als je verzadigd vet vervangt door linolzuur (bv uit margarine), ook hart- en vaatziektes aangejaagd kunnen worden (9,10,11). Voor de wetenschappelijke bewijzen dat kokosolie voordelen heeft voor de gezondheid verwijs ik graag door naar deze en deze eerdere blogs. Als je niet overdrijft met kokosolie, dan is er niks aan te hand. Dus beter niet wekelijks een emmer kokosolie, maar dagelijks een eetlepel.
“Broodje kroket is gezonder dan broodje kaas”
Dit is ook weer een beroemde uitspraak van onze voedingsprofessor, maar klinkklare onzin! Laten we eens kijken naar het verschil aan voedingsstoffen. Het broodje strepen we tegen elkaar weg:
| Portie kaas 45+ (30 gram) | Portie kroket (80 gram) | |
| kCal | 107 | 188 |
| Eiwit | 25.4 g | 8.5 g |
| Vet | 8.9 g | 10.8g |
| Verzadigd | 5.3 g | 4.6g |
| Trans | 0.15 g | 0.55 g |
| Koolhydraten | 0 g | 13.5 g |
| Suiker | 0 g | 1.7 g |
| Cholesterol | 21 mg | 17.2 mg |
| Vezels | 0 g | 1.2 g |
| Vitamine A | 55.5 ug | 2.4 ug |
| Vitamine B1 | 0.009 mg | 0.03 mg |
| Vitamine B2 | 0.069 mg | 0.008 mg |
| Vitamine B3 | 0.03 mg | 0.07 mg |
| Vitamine B6 | 0.015 mg | 0.03 mg |
| Vitamine B11 | 7 ug | 4.8 ug |
| Vitamine B12 | 0.42 ug | 0.4 ug |
| Vitamine D | 0.24 ug | 0.56 ug |
| Vitamine E | 0.3 mg | 0.64 mg |
| Natrium (zout) | 216 mg | 407 mg |
| Kalium | 24.3 mg | 83 mg |
| Calcium | 249 mg | 17 mg |
| Fosfor | 166.5 mg | 72 mg |
| Magnesium | 7 mg | 15 mg |
| IJzer | 0.12 mg | 1.4 mg |
| Koper | 0.09 mg | 0.064 mg |
| Jodium | 9 ug | – |
| Selenium | 3.9 ug | 4 ug |
| Zink | 1.38 mg | 1.12 mg |
| Bron: RIVM NEVO |
Zoals je ziet bevat de kroket meer calorieën, transvetten, suiker en zout dan de plakken kaas op het brood. Ondertussen verschillen de essentiële vitamines en mineralen niet noemenswaardig veel.
De ingrediënten (12) voor 45+ kaas zijn:
Melk, zout, zuursel, stremsel, oppervlakteflora.
De ingrediënten (13) voor een van Dobben kroket zijn:
Water, tarwebloem, 14% gekookt kalfsvlees, plantaardige olie (palm, raap), melkpoeder, zout, ui, gelatine (rund), zetmeel (bevat tarwe), lupinemeel, kruiden en specerijen (bevat o.a. witte peper, peterselie, nootmuskaat, selderij), smaakversterkers (E621), gemodificeerd zetmeel, dextrose, gist, kleurstoffen ( E160b, E150c, bètacaroteen), aroma (bevat: tarwe, selderij), geconcentreerd rundvleesbouillon, verdikkingsmiddelen (guarpitmeel, E407a, E415), emulgatoren (sojalecithinen, E472c), azijn, gedroogde groenten (ui, knoflook), stabilisatoren (E450, E451), gistextract, kalfsbouillon (bevat melk), suiker, glucosestroop, dierlijk vet (rund), plantaardig eiwit, rode wijn, conserveermiddelen (E202, E250).
Ik tel in de kaas 0 e-nummers en in de kroket 10. Ik denk niet dat het nog enige uitleg behoeft wat er nu gezonder is…
“Groenten en fruit helpen niet tegen kanker”
In de krant wist Katan ook te melden dat het volstrekte onzin is dat groenten en fruit beschermen tegen kanker (14). Dan is deze man niet bepaald op de hoogte, want een meta-analyse van zeer veel studies concludeerde begin 2016 dat groenten en fruit wel degelijk beschermend werken tegen kanker (15). Een andere grote meta-analyse kwam in november 2015 tot dezelfde conclusie (16). Oudere meta-analyses vertelden overigens ook hetzelfde (17,18).
“Biologisch is onzin”
Deze uitspraak heeft onze professor gedaan, maar in juli 2014 verscheen er in de British Journal of Nutrition een review van 343 studies die aantoonden dat biologische voeding meer antioxidanten bevat en minder vervuiling door zware metalen en bestrijdingsmiddelen (19). Daarbij is er begin 2016 een studie geweest die 50% meer omega 3 in dierlijke biologische producten heeft aangetroffen (20). De kankerbeschermende plantenstoffen salvestrolen moeten we in niet-biologische gewassen ook missen (21).
“Sporten heeft geen zin”
Je zou met sporten namelijk amper calorieën verbranden. Dit is weer een typisch geval van detail-denken. Calorieën verbranden doe je niet tijdens het sporten, maar daarna. Je algehele energieverbruik gaat volgens onderzoek door sporten omhoog omdat je metabolisme toeneemt (22,23).
“Wat je eet heeft geen invloed op je huid”
Ook weer een vreemde stelling. Zelf heb ik een heel gevoelige huid en merk ik het direct als ik iets verkeerds heb gegeten. Een review uit 2014 concludeert dat het ernaar uitziet dat je voedingspatroon invloed heeft op huidziektes (24). Een review uit 2012 concludeert dat het eten van groenten en fruit de makkelijkste manier is om je huid gezond te houden (25). Een recente studie toont weer aan dat cacao acne kan aanjagen (26).
“Neem magere melkproducten”
Volle melkproducten zouden je volgens de professor heel snel ziek maken. Daarom mag je van hem alleen nog de magere variant kiezen. Vreemd, want recente studies tonen juist aan dat volle melkproducten de kans op diabetes doen afnemen (27). De bewijzen stapelen zich op dat volvette melkproducten een stuk beter zijn voor de gezondheid dan de magere varianten (28). Verzadigde vetten hebben bewezen geen directe link te hebben met hart- en vaatziekten (29). Magere melkproducten leiden volgens recent onderzoek in veel gevallen wel tot overgewicht op langere termijn (30). Logisch, verzadigde vetten voeden en stillen de honger.
Over Katan
Op de site van Katan zelf is te lezen dat deze man voor de Universiteit van Wageningen heeft gewerkt. Deze universiteit staat bekend om de banden met het bedrijfsleven (31,32,33). Daarbij heeft hij voor zijn onderzoeken geld ontvangen van bedrijven zoals Unilever, Nestlé, de Nederlandse Zuivel Organisatie, Campina BV, Friesland Foods, Lipid Nutrition, de Europese koffie industrie en de International Olive Oil Council (34).
En nu?
Ik weet niet wat de motivaties zijn om extreme uitspraken te doen. Wat moet een Nederlander met de uitspraak dat een broodje kroket beter is dan een broodje kaas? Ontbijten met kroket? Katan is opgeleid in een tijd dat er andere opvattingen waren en hij houdt hier duidelijk aan vast. Veel recente artsen en onderzoekers van een jongere generatie komen tot geheel andere conclusies. Het lijkt me lastig om toe te geven dat je jaren hebt gewerkt met kennis die niet bleek te kloppen. Een ander ding is natuurlijk ook mogelijk, dat deze man zich bedient van dezelfde tactiek als vele bloggers en gezondheidsgoeroes: extreme uitspraken doen om in de publiciteit te komen, zodat je meer kunt verkopen. Ik neem de uitspraken van deze man in ieder geval met een korreltje zout, maar dan wel een korreltje Keltisch zeezout…
