Van citroenwater wordt gezegd dat het gezond is en ziektes helpt bestrijden. Het is met name populair in de alternatieve gezondheidswereld, omdat het een alkaliserend effect zou hebben. Citroensap heeft echter ontegenzeglijk een laag pH en zou daarom als zuur moeten worden beschouwd en niet als alkalisch. Dit artikel onderzoekt waarom sommige mensen citroensap juist wel als alkalisch beschouwen, ondanks de zure pH. Ook wordt ingegaan op wat het in het lichaam doet.
Wat is pH?
Als we het hebben over zure tegenover basische ofwel alkalische voeding, is het belangrijk om te snappen wat pH inhoudt. Simpel gesteld is de pH een waarde die aangeeft hoe zuur of basisch een oplossing is, op een schaal van 0-14. Een pH van 7 wordt als neutraal beschouwd. Een waarde onder de 7 wordt beschouwd als zuur en een waarde boven de 7 als basisch. Op de pH-schaal staat het verschil tussen twee opeenvolgende nummers voor een tienvoudig verschil in zuurgraad. Een pH van 5 is bijvoorbeeld tien keer zo zuur als een pH van 6 en 100 keer zo zuur als een pH van 7. Omdat er een grote hoeveelheid citroenzuur inzit, hebben citroenen een zure pH. Volgens FDA (de Amerikaanse Voedsel- en Warenautoriteit) ligt de pH van citroensap tussen de 2 en 3 (1, 2). Dat maakt citroensap 10.000 tot 100.000 keer zuurder dan water.
Kortom: De pH van een voedingsmiddel geeft de zuurgraad ervan aan. De pH van citroensap ligt tussen 2 en 3, wat betekent dat het zuur is.
De veronderstelde voordelen van alkaliserende voeding
Het alkalische voedingspatroon wint de laatste jaren aan populariteit. Het is gebaseerd op het principe dat de voeding die je eet de pH van je lichaam kan veranderen. Om dat meteen even recht te zetten: er is geen bewijs dat dit klopt. Volgens onderzoek heeft wat je eet maar zeer weinig effect op de pH van je bloed. Desondanks wordt voeding volgens het alkalische dieet in drie groepen ingedeeld:
- Zuurvormende voeding: Vlees, gevogelte, vis, zuivel, eieren en alcohol.
- Neutrale voeding: Natuurlijke vetten, zetmelen en suikers.
- Alkaliserend voeding: Fruit, noten, peulvruchten en groenten.
Aanhangers geloven dat het eten van grote hoeveelheden zuurvormende voeding ervoor kan zorgen dat de pH in je lichaam lager (dus zuurder) wordt, waardoor je vatbaarheid voor ziektes zal toenemen. Velen geloven bijvoorbeeld dat het lichaam alkalisch calcium uit je botten steelt om zo de verzurende effecten van de voeding die je eet te compenseren. Sommigen geloven ook dat kanker alleen kan groeien in een zure omgeving en dat je het kan voorkomen of zelfs genezen door zuurvormend voedsel te beperken en meer basische voeding te eten.
Kortom: Sommige mensen denken dat alkaliserende voeding de pH van het lichaam verhoogt, waardoor de gezondheid wordt bevorderd en ziekte wordt voorkomen.
Waarom citroensap gezien wordt als alkaliserend ondanks de zure pH.
Of voedsel een verzurend of juist alkaliserend effect heeft op het lichaam heeft weinig te maken met de pH van het voedsel voordat het wordt verteerd. Het hangt ervan af of er zure of alkalische bijproducten worden geproduceerd nadat je eten is verteerd en verwerkt door het lichaam. Een methode waarmee kan worden ingeschat welk type bijproduct bepaalde voeding zal produceren staat bekend als de techniek van de ‘as-analyse’. Voedingsmiddelen worden in een laboratorium verbrand, om na te bootsen wat er gebeurt bij de vertering. De pH van de as wordt gebruikt om de voeding in te delen als zuur dan wel basisch. Deze analyse is de reden dat van voeding soms wordt gezegd dat het zure of alkalische ‘as’ produceert (3). Maar analyse van de as is geen precieze bepaling, dus tegenwoordig gebruiken wetenschappers liever een andere formule, die voeding indeelt op basis van de potentiële ‘renal acid load’ (PRAL) ofwel de mogelijke belasting van zuurvormend voedsel voor de nieren. De PRAL van een voedingsmiddel is de hoeveelheid zuur waarvan gedacht wordt dat het de nieren zal bereiken nadat het voedsel is verteerd (4, 5, 6). Normaal gesproken houden de nieren de pH van het bloed constant, door overtollige zure of basische elementen af te voeren via de urine. Zure voedingsstoffen zoals eiwitten, fosfor en zwavel, verhogen de hoeveelheid zuur die de nieren moeten uitfilteren. Vlees en granen, die vaak deze voedingsstoffen bevatten, krijgen daarom een positieve PRAL-score (6). Fruit en groenten daarentegen, bevatten veel alkalische voedingsstoffen zoals kalium, calcium en magnesium. Deze zorgen er uiteindelijk voor dat de hoeveelheid zuur die de nieren dienen uit te filteren minder wordt en daarom krijgen ze een negatieve PRAL-score (6). Net als ander fruit, produceert citroensap basische bijproducten nadat het is omgezet. Daarom heeft het een negatieve PRAL-score en dit is de reden dat citroensap door sommigen wordt gezien als alkalisch, ondanks het feit dat het een zure pH heeft voordat het verteerd wordt.
Kortom: Eenmaal verteerd en omgezet, produceert citroensap alkalische bijproducten, die ervoor zorgen dat urine alkalischer wordt. Daarom wordt het gezien als alkaliserend, ondanks de zure pH voordat het verteerd wordt.
Citroensap kan je urine wel basischer maken, maar je bloed niet
Veel voorstanders van het alkalische voedingspatroon gebruiken pH-teststripjes om de zuurgraad van de urine te meten. Ze denken dat dit hen helpt om te bepalen hoe basisch hun lichaam is. Wat zij zich niet realiseren is dat citroensap weliswaar de pH van urine basischer maakt, maar dat dit niet geldt voor de pH van je bloed. Verschillende studies tonen zelfs aan dat de voeding die je eet nauwelijks effect heeft op de zuurgraad van je bloed (7, 8, 9). Om te laten zien hoe weinig: onderzoekers schatten dat je in één keer het equivalent van 8 kg sinaasappels zou moeten eten – die hebben eenzelfde alkaliserend vermogen als citroenen – om de pH van je bloed met slechts 0,2 te verhogen (3, 10). De reden waarom voeding zo weinig effect heeft op de zuurgraad van je bloed is dat je lichaam altijd een pH tussen de 7,35 en 7,45 moet behouden om je cellen goed te laten werken (7). Als de pH van je bloed buiten dit bereik komt, dan kom je in een toestand genaamd acidose (te zuur) of metabole alkalose (te basisch), die gevaarlijk en zelfs dodelijk kan zijn als het niet wordt behandeld (11). Dit gebeurt echter maar zelden, want je lichaam is uitstekend in staat om ervoor te zorgen dat je pH niet buiten de normale bandbreedte komt. Een van de manieren waarop het niveau constant gehouden wordt is door gebruik te maken van de nieren, die overtollige zuren via de urine afvoeren (12). Daardoor kan je urine zuurder worden een paar uur nadat je een groot stuk vlees hebt gegeten, of minder zuur als je alkaliserende voeding eet (6, 7). Hoewel de zuurgraad van je urine dus kan variëren vanwege de voeding die je eet, blijft de pH van je bloed constant. Dus zelfs als het drinken van citroensap resulteert in een meer basische urine, is het niet waarschijnlijk dat dit invloed heeft op de pH van je bloed.
Kortom: Citroensap kan een alkaliserend effect hebben op je urine, maar in tegenstelling tot het uitgangspunt waarop het alkalische dieet is gebaseerd, heeft dit nauwelijks invloed op de pH van je bloed.
Maakt het uit welke pH voeding heeft?
Aanhangers van het alkaline dieet lijken te geloven dat wat je eet invloed kan hebben op je gezondheid via de invloed op de pH van je bloed. Zij beweren meestal dat alkaliserende voeding ervoor zorgt dat botverlies wordt voorkomen en dat het kanker kan voorkomen of behandelen. Zoals hierboven echter is beschreven, wordt in deze theorie geen enkele rekening gehouden met de rol van de nieren bij het reguleren van de pH van je bloed, naast andere mechanismes die je lichaam gebruikt om de pH constant te houden (7, 8, 9). Bovendien – en in tegenstelling tot wat vaak wordt geloofd – hebben meerdere grote overzichtsonderzoeken aangetoond dat een zuurvormend dieet geen invloed heeft op het calciumniveau in het lichaam (13, 14, 15). Er zijn zelfs verscheidene studies die stellen dat juist een eiwitrijk dieet, waarvan gedacht wordt dat het zuurvormend is, samenhangt met gezondere botten (16, 17, 18). Wat het effect betreft dat zuurvormend voedsel volgens sommigen op kanker heeft, blijkt uit een uitgebreid literatuuroverzicht dat er geen directe link bestaat tussen de hoeveelheid zuurvormende voeding die je eet en het risico op het ontwikkelen van de ziekte (19). Niettemin kan een alkalisch dieet voor sommigen wel gunstig zijn voor de gezondheid. Mensen met een nierziekte bijvoorbeeld, moeten vaak hun eiwitinname beperken. Alkaline voeding kan ervoor zorgen dat daar iets minder strikt op gelet hoeft te worden (20, 21). Het kan ook de kans op nierstenen verkleinen bij mensen die daar gevoelig voor zijn (22). Er is echter meer onderzoek nodig naar deze veronderstelde voordelen voordat hieruit harde conclusies kunnen worden getrokken.
Kortom: Je lichaam is zo ontworpen, dat het de pH binnen een kleine gezonde bandbreedte houdt. De voeding die je eet heeft hierop maar zeer weinig invloed.
Andere voordelen van citroensap
Hoewel citroensap dus maar een zeer gering alkaliserend effect op het bloed heeft, kan regelmatig citroensap drinken wel een aantal andere gunstige gezondheidseffecten hebben. Er zit bijvoorbeeld erg veel vitamine C in, een sterke antioxidant die het immuunsysteem versterkt en ziektes voorkomt en bestrijdt (23). 30 ml citroensap verschaft al rond de 23% van de dagelijkse behoefte aan vitamine C (24). Bovendien kan het drinken van een vitamine C-rijke drank zoals citroenwater bij de maaltijd de opname helpen verhogen van bepaalde mineralen, zoals ijzer (25). Verder bevat citroensap kleine hoeveelheden antioxidanten die kunnen helpen het risico op hartziektes te voorkomen, door ze de bloedvaten versterken, ontstekingen tegengaan en de ophoping van plaque voorkomen (26, 27). Tevens melden sommige onderzoeken dat regelmatig citroensap nemen kan helpen bij het voorkomen van bepaalde soorten nierstenen (2, 28, 29, 30).
Kortom: Regelmatig citroensap nemen kan het immuunsysteem versterken, de opname van mineralen verhogen, de risicofactoren voor hartziektes verminderen en bepaalde soorten nierstenen voorkomen.
Conclusie
Citroensap heeft een zure pH voordat het wordt verteerd. Bij de stofwisseling worden echter alkalische bijproducten aangemaakt, die ervoor kunnen ervoor zorgen dat je urine alkalisch wordt, maar dat heeft zeer weinig invloed op de pH van je bloed. Het is daarom niet waarschijnlijk dat eventuele gezondheidsvoordelen van citroensap voortkomen uit de veronderstelde alkaliserende werking ervan (met toestemming vertaald).