Cranberry’s toch wel effectief bij blaasontsteking

Al jaren zijn wetenschappers aan het touwtrekken over de vraag of cranberry’s nu wel of niet tegen blaasontstekingen kunnen werken. Een recente studie lijkt een eind te maken aan dit vraagstuk. Wetenschappers hebben 50 recente onderzoeken op een rij gezet, waarbij zij uiteindelijk de conclusie trokken dat zowel cranberry’s zelf, als sap en supplementen ervan, kunnen helpen tegen herhaalde urineweginfecties. Vooral bij vrouwen die er een gevoeligheid voor hebben, lijkt cranberry in de meeste gevallen effectief.

De naam cranberry verwijst naar de meeldraden van de bloem van deze heideplant, die lijkt op de kop en snavel van een crane (Engels voor kraanvogel). In het Nederlands spreken we ook wel over veenbessen. Deze bessen groeien bij ons voornamelijk op Terschelling, maar opmerkelijk genoeg zijn ze daar niet inheems. Rond 1800 spoelden de cranberry’s in houten vatten op dit eiland aan, afkomstig van Amerikaanse en Canadese handelsschepen. Ze werden aan boord meegenomen om scheurbuik te voorkomen, een ziekte die wordt veroorzaakt door een tekort aan vitamine C. Veel zeelieden gingen in die tijd namelijk gebukt onder een vitamine C-tekort, omdat verse vitamine C-rijke voeding niet goed bleef tijdens de lange reizen.

De voedingswaarde van cranberry
Cranberry’s bevatten weinig calorieën, maar dus wel relatief veel vitamine C. Ze bevatten ook veel vezels, die goed zijn voor de darmflora, en daarnaast verschillende vitaminen en mineralen zoals mangaan, koper, vitamine E en K. Het meest interessant zijn de actieve plantenstoffen zoals proanthocyanidinen, anthocyanen, peonidine, quercetine, carotenoïden, myricetine, triterpenoiden, flavonolen, fenolzuren en resveratrol, die het pas echt een gezonde bes maken (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9).

Werkzaam bij blaasontsteking?
Cranberry’s worden al lange tijd gebruikt om blaasontstekingen te voorkomen en te behandelen. Wetenschappers weten nog niet helemaal zeker waarom het werkt, maar er zijn wel enkele vermoedelijke mechanismen waardoor cranberry’s een positief effect kunnen hebben op het voorkómen en behandelen van blaasontsteking:

1. Anti-hechtingseigenschappen: Cranberry’s bevatten een stof genaamd A-type proanthocyanidinen (PAC’s). Deze stof kan ervoor zorgen dat de E. coli-bacteriën, die vaak blaasontstekingen veroorzaken, zich niet aan de cellen van de urinewegen kunnen hechten (10, 11, 12, 13). Dit vermindert de kans op infectie en kan het herstel bevorderen.
2. Antioxidanten: Cranberry’s bevatten antioxidanten zoals flavonoïden en vitamine C. Deze antioxidanten kunnen helpen om ontstekingen in de urinewegen te verminderen en het immuunsysteem te ondersteunen (14, 15).
3. Urineverzurende werking: Cranberry’s bevatten natuurlijke zuren, zoals quercetine en hippuurzuur, die de pH-waarde van de urine kunnen verlagen (16). Een lagere pH-waarde in de urine kan de groei van bacteriën remmen en zo het risico op infectie verkleinen (17, 18).

Wanneer je voor supplementen tegen een urineweginfectie kiest, dan is het wel belangrijk dat het product juist bereid is, zodat de A-type proanthocyanidinen behouden zijn gebleven. Het bewerken van cranberry’s kan leiden tot afname van het gehalte aan deze stof. Verder zijn sommige onderzoekers ervan overtuigd dat cranberry het risico op een bacteriële infectie kan verlagen, maar niet behandelen. Mogelijk werkt cranberry beter bij het voorkomen van een blaasontsteking dan bij het genezen ervan.

Andere gezondheidsvoordelen
Cranberry is niet alleen gunstig in de strijd tegen een blaasontsteking. Zo kan deze bes de vorming van gaatjes in het gebit tegengaan, onder meer doordat het de vorming van een biofilm op het gebit (tandplak) voorkomt (19). In het verlengde hiervan kan cranberry de maagzweerveroorzakende bacterie H.pylori remmen en daarmee ook het risico op ontsteking en kanker aan de maag verlagen (20, 21, 22, 23). Daarnaast zijn cranberry’s zeer rijk aan antioxidanten, die gunstig zijn voor het cardiovasculaire stelsel (24, 25, 26, 27, 28, 29). Cranberry’s kunnen bij niet-alcoholische leververvetting (NAFLD) ondersteunend werken (30, 31). Ook zouden ze gunstig werken op het microbioom in de darmen (32). Verder zijn er ook aanwijzingen dat deze bes gunstig is voor het geheugen en mogelijk zelfs dementie op afstand kan houden (33).

Praktische toepassingen
Verse cranberry’s zijn heerlijk in taarten, gebak, jam, compote of in combinatie met (stoof)vlees. Warme cranberrysaus is populair bij vleesgerechten, terwijl koude saus goed smaakt over pudding. Gedroogde cranberry’s zijn lekker in notenmixen of salades. Verse cranberry’s smaken bitter en wrang, dus kies liever voor gedroogde, ongezoete varianten. Veel producenten voegen suiker toe om de zure smaak te compenseren, maar het is gezonder om cranberry’s te combineren met zoet fruit.

Uit Nederland of Amerika?
De oogst van cranberry’s in Nederland vindt plaats rond oktober. Verse cranberry’s zijn verkrijgbaar van september tot januari, daarna worden ze vaak geïmporteerd uit Amerika. Amerikaanse cranberry’s zijn meestal iets groter dan de Nederlandse.

Veiligheid
Cranberry’s zijn veilig om te eten, maar zijn van nature rijk aan oxalaat, dat nierstenen kan veroorzaken bij overmaat (34, 35). Overdrijf de inname van deze bes daarom niet. Je zou ervoor kunnen kiezen om cranberry’s met calciumrijke voeding te eten, omdat dit de opname van oxalaten remt (36, 37, 38). Een goede optie is om cranberry’s met wat yoghurt te eten. Een belangrijke opmerking is dat veel gedroogde cranberry’s in de supermarkt vaak gezoet zijn met suiker en extra smeuïg worden gemaakt met zonnebloemolie. Eet hier daarom niet te veel van en kies liever voor de verse variant. Verse cranberry’s zijn doorgaans het hele jaar door verkrijgbaar voor bijna dezelfde prijs als die uit de diepvries.

Dosering
Over het algemeen tonen studies aan dat een dagelijkse inname van 500-1.500 mg gedroogd cranberrypoeder helpt bij het voorkomen van urineweginfecties (39, 40, 41). Een studie stelt dat 9 gram gedroogde of 100 gram verse cranberry gunstig is voor hart- en bloedvaten (42). Het blijkt dat producten die minimaal 25% – 30% proanthocyanidinen bevatten, of 36 mg per dosering, het meest effectief zijn in het tegengaan van urineweginfecties (43, 44, 45, 46). Een realistische portie verse cranberry’s is ongeveer 50 – 75 gram.

Het is duidelijk dat deze zure bessen veel meer zijn dan alleen maar een smakelijke toevoeging aan onze gerechten. Zij bieden een reeks aan gezondheidsvoordelen, waaronder de preventie van urineweginfecties. Het is een verhaal dat begon met zeelieden die probeerden scheurbuik te voorkomen en nu, in de 21e eeuw, is het onderwerp van modern wetenschappelijk onderzoek. Net zoals de zeelieden uit de 19e eeuw, kunnen ook wij profiteren van de voedingswaarde van deze wonderbes.