Miljoenen Nederlanders lopen rond met onverklaarde gezondheidsklachten zoals vermoeidheid, buikpijn of een opgeblazen gevoel. Vaak zoeken ze de oorzaak in voedselintoleranties zoals gluten of FODMAPS, maar er is een andere, veel voorkomende boosdoener die vaak over het hoofd wordt gezien: darmparasieten. Deze microscopische indringers komen veel vaker voor dan de meeste mensen denken – naar schatting draagt 25% van de Nederlandse bevolking één of meerdere darmparasieten bij zich.
Maar wat zijn parasieten eigenlijk? En hoe kunnen ze zoveel verschillende gezondheidsklachten veroorzaken? In dit artikel neem ik je mee in de fascinerende wereld van deze onzichtbare indringers en leg ik uit waarom ze zo vaak onopgemerkt blijven.
Deze kennis in dit artikel is mede te danken aan het baanbrekende werk van arts Saskia van As, een pionier op het gebied van parasitaire infecties in Nederland, die helaas vorig jaar is overleden. Als voormalig student van haar deel ik in dit artikel haar expertise over de impact van darmparasieten op onze gezondheid.
Wat zijn parasieten eigenlijk?
Parasieten zijn organismen die leven van een gastheer (zoals de mens). Voorbeelden zijn vlooien, luizen, wormen, maar ook microscopisch kleine eencelligen. Deze eencelligen (protozoa) leven vaak in de darmen en doen zich tegoed aan voeding en bacteriën uit de darm. Door het ‘opeten’ van bacteriën kunnen ze de natuurlijke darmflora verstoren, waardoor er minder gezonde bacteriën overblijven die normaal helpen bij de spijsvertering en weerstand (1, 2). Ze kunnen ontstekingen veroorzaken bij hechting aan de darmwand en zorgen voor tal van klachten (3, 4).
Veelvoorkomende parasieten in Nederland
In Nederland zijn er drie parasitaire indringers die opvallend veel voorkomen (5):
- Giardia lamblia: Deze dunnedarmparasiet veroorzaakt vaak diarree, buikpijn, bloedarmoede en voedselintoleranties. Komt bij 4-5% van de Nederlanders voor, maar bij kinderen met 13% veel vaker. Beschadigt de darmwand, waardoor er minder ijzer en zink wordt opgenomen.
- Dientamoeba fragilis: Dit is de meest voorkomende parasiet in Nederland. Het gaat om een eencellige darmparasiet die zich nestelt in de dikke darm. Jarenlang dacht men dat deze parasiet geen darmklachten zou veroorzaken, maar inmiddels is duidelijk dat hij bij sommige mensen toch klachten kan geven zoals buikpijn en diarree (6). Naar schatting draagt 16% van de Nederlandse bevolking deze parasiet bij zich, wat neerkomt op 2,5 miljoen mensen! Onder jongeren is het zelfs 28%. Bij mensen met het prikkelbaredarmsyndroom (PDS) ligt dit percentage nog hoger: 33-37%. Deze parasiet is vaak betrokken bij PDS-achtige klachten en langdurige verstopping of winderigheid. Bij kinderdagverblijven is het risico op een infectie zeer hoog.
- Blastocystis hominis: Een gistachtige parasiet die bij ongeveer 25% van de Nederlanders voorkomt. Deze werd lang als onschuldig beschouwd, maar blijkt bij sommige klachten te veroorzaken zoals buikpijn, jeuk, vermoeidheid en PDS-achtige symptomen. Bij mensen met PDS-klachten is zelfs 50% besmet met deze parasiet.
Er komen nog enkele andere eencellige parasieten voor, maar dit zijn de meest voorkomende. Daarnaast komen ook nog regelmatig wormen voor, vooral bij kinderen. De kleine aarsmade (Enterobius vermicularis) komt zelfs bij 10-14% van de Nederlandse kinderen voor! Wormen zijn meercellige darmparasieten, terwijl de hierboven genoemde protozoa eencellig zijn.
Herkennen van de klachten
De klachten die parasieten kunnen veroorzaken zijn enorm uiteenlopend. Niet alleen spijsverteringsproblemen zoals diarree, buikpijn en winderigheid, maar ook (7, 8):
- Vermoeidheid en energiegebrek
- Misselijkheid of een opgeblazen gevoel
- Slechte adem
- Huidklachten zoals eczeem of jeuk
- Bloedarmoede
- Gewrichtspijn
- Hoofdpijn
- Kramp
- Wisselende ontlasting: van verstopping naar brij
- Verminderde opname van voedingsstoffen (kan zich uiten als haaruitval, gewichtsverlies en meer)
Een belangrijk kenmerk is dat protozoa zich na verloop van tijd vermenigvuldigen en sterk in aantal toenemen. Af en toe komen ze daardoor in grote hoeveelheden naar buiten, wat op die dagen leidt tot brijachtige ontlasting.
Klachten worden regelmatig afgedaan als ‘prikkelbaredarmsyndroom’ of zelfs als psychisch. Interessant genoeg kunnen parasieten ook neurologische symptomen veroorzaken. Sufheid, vergeetachtigheid en concentratieproblemen kunnen het gevolg zijn van toxines die sommige parasieten uitscheiden.
Wat veel mensen niet weten is dat je niet altijd klachten hoeft te hebben om besmet te zijn (9, 10). Je kunt een ‘stille drager’ zijn en zonder het te weten je gezinsleden besmetten. Dit maakt het probleem hardnekkig – één gezinslid behandelen heeft vaak weinig zin als de rest van het gezin een besmettingsbron blijft.
De onzichtbare overdracht
De overdracht gaat gemakkelijker dan we denken. Veel mensen denken dat parasieten alleen in tropische landen voorkomen, maar dat is helaas een misvatting. Ook in Nederland zijn parasitaire infecties aan de orde van de dag. Je kunt op tal van manieren besmet raken (11, 12):
- Via besmet voedsel, zoals rauwe groenten of slecht gewassen fruit
- Door contact met besmette toiletten, handdoeken of deurklinken
- Via zwemwater (ja, ook in Nederland!)
- Door intiem contact
- Door contact met huisdieren of hun ontlasting
- In risicoberoepen zoals de zorg, kinderopvang of rioolwerk
Kinderen, reizigers, mantelzorgers, stewardessen, loodgieters en mensen die vaak snacken zonder hun handen te wassen, lopen extra risico. Ook baby’s kunnen via de ontlasting van hun moeder tijdens de geboorte besmet raken.
De aanpak
Als er parasieten worden gevonden, is het belangrijk om het hele gezin te behandelen, ook gezinsleden zonder klachten. Anders blijft er een besmettingsbron bestaan en kun je al snel weer geïnfecteerd raken. Laat jezelf of gezinsleden testen. Zonder diagnose kun je niet gericht behandelen. Bij een positieve uitslag zijn er meerdere behandelopties (13):
- Parasieten gedijen goed op zetmeel en suiker. Door tijdelijk een zetmeelarm dieet te volgen – rijk aan groenten en zinkrijke voedingsmiddelen – wordt de voedingsbodem voor de parasiet beperkt en het herstel ondersteund.
- Een vezelrijke voeding in combinatie met glucosamine, dat van nature rijkelijk aanwezig is in zelfgetrokken bouillon van botten zonder vlees, kan helpen bij het afremmen van parasieten.
- Natuurlijke middelen zoals knoflookolie (3 x 3 gram per dag), oregano-olie en berberine (300 mg per dag gedurende 10 dagen) hebben bij sommige parasieten effect, met name Giardia lamblia (14, 15, 16, 17).
- Let bij bloedarmoede daarnaast op een voldoende ijzerinname, omdat een tekort de weerstand kan verlagen.
- Probiotica (zoals Lactobacillus rhamnosus GG) kunnen helpen om de darmflora te herstellen en de hechting van parasieten te verminderen (18).
- Een stapsgewijze aanpak is belangrijk: begin 10 dagen voor de eigenlijke kuur met eliminatie van rood vlees, suikers, alcohol en zetmeelproducten. Gebruik deze voorbereidingsfase om de darmflora te ondersteunen.
- Bij Blastocystis hominis is het belangrijk om na de berberinekuur nog 2 weken door te gaan met het dieet, aangevuld met rozemarijn- of oregano-olie.
- Denk bij hardnekkige infecties aan medicatie zoals Fasigyn, clioquinol of paromomycine. Let wel: deze moeten zorgvuldig worden gekozen en onder begeleiding van een arts worden toegepast. Medicijnen zijn vooral effectief als deze worden gecombineerd met bovenstaande praktische tips (19, 20).
Een genuanceerdere blik
Niet elke parasiet veroorzaakt altijd ziekte: de schade hangt af van je weerstand, darmflora en voeding. Sommige parasieten stimuleren zelfs het immuunsysteem en waren mogelijk ooit normale darmbewoners, die door factoren zoals antibioticagebruik problematisch werden. Dit verklaart waarom sommigen wel klachten krijgen, terwijl anderen nauwelijks last hebben van dezelfde parasiet. We hoeven geen smetvrees te ontwikkelen, want een hand geven of samen eten leidt niet meteen tot infecties. Ons immuunsysteem kan doorgaans prima omgaan met lichte blootstelling, en sommige wetenschappers suggereren zelfs dat beperkt contact met bepaalde micro-organismen ons immuunsysteem versterkt. Goede hygiëne blijft belangrijk, maar overdrijving kan leiden tot een verzwakt immuunsysteem dat minder goed reageert op normale omgevingsfactoren. Het gaat dus om balans: wees alert, maar niet bang in je dagelijkse leven.
Preventie boven alles
Gelukkig kun je veel doen om een besmetting met een parasiet te voorkomen (21):
- Was je handen grondig met zeep voor het eten en na toiletbezoek
- Gebruik papieren handdoekjes in plaats van stoffen handdoeken
- Maak thuis regelmatig deurknoppen en kranen schoon
- Gebruik je eigen handdoek, ook thuis
- Was je groente en fruit altijd goed voor het eten
- Vermijd rauwe groenten en kraanwater in het buitenland
- Reinig speelgoed en oppervlakken, vooral in huishoudens met kinderen
- Pas op met zwemmen in stilstaand buitenwater of peuterbaden
- Probeer gedurende de dag niet met je vingers aan je gezicht (en vooral je mond) te zitten
Heb jij last van parasieten?
Volgens Saskia is het belangrijk om je te laten onderzoeken, want meten is weten. Helaas worden bij standaard ontlastingsonderzoeken vaak parasieten gemist. Vooral Dientamoeba fragilis is moeilijk aan te tonen omdat deze geen cysten vormt die lang buiten het lichaam overleven. Voor een betrouwbare diagnose is een specifieke methode op basis van een DNA-analyse nodig, zoals de PCR-test (22). De veelgebruikte Triple Feces Test (TFT) die standaard wordt ingezet is veel minder sensitief (23). Je kunt via je huisarts een parasietentest aanvragen, maar ze willen niet altijd meewerken en het is ook niet altijd duidelijk of de juiste meetmethode wordt toegepast. Wij werken daarom samen met een goed laboratorium: MG lab. Zij werken met de PCR-test, waardoor de kans veel groter is dat een mogelijke besmetting aan het licht komt. Speciaal voor deze nieuwsbrief hebben we een korting op al hun ontlastingsonderzoeken geregeld, waaronder dus ook de analyses naar parasieten. Met de code Parasietvrij20 krijg je deze week 20% korting op deze onderzoeken in onze webshop.
E-book van Saskia over parasieten en darmklachten met 20% korting: Deze nieuwsbrief is eigenlijk veel te kort om zo’n ingewikkeld en uitgebreid onderwerp volledig te behandelen. Voor wie meer wil weten is het boek “Darmklachten” van Saskia van As een aanrader. Deze gaat dieper in op dit onderwerp en biedt uitgebreide informatie over diagnostiek, behandeling en preventie. Deze week is het boek met 20% korting verkrijgbaar in onze webshop.
