Nierziekte is een veel voorkomend probleem dat ongeveer 10% van de wereldbevolking treft (1). De nieren zijn kleine, maar krachtige boonvormige organen die veel belangrijke functies vervullen. Zij zijn verantwoordelijk voor het filteren van afvalstoffen, het afgeven van hormonen die de bloeddruk regelen, het in evenwicht houden van de vloeistoffen in het lichaam, het produceren van urine, en vele andere essentiële taken (2). Er zijn verschillende manieren waarop deze vitale organen beschadigd kunnen raken. Diabetes en hoge bloeddruk zijn de meest voorkomende risicofactoren voor nieraandoeningen. Maar ook zwaarlijvigheid, roken, genetica, geslacht en leeftijd kunnen het risico verhogen (3). Ongecontroleerde bloedsuikerspiegel en hoge bloeddruk veroorzaken schade aan de bloedvaten in de nieren, waardoor deze minder goed in staat zijn optimaal te functioneren (4). Als de nieren niet goed werken, stapelen de afvalstoffen zich op in het bloed, waaronder de afvalstoffen van het voedsel (5). Daarom is het noodzakelijk dat mensen met een nierziekte een speciaal dieet volgen.
Dieet en nierziekte
Dieetbeperkingen variëren afhankelijk van de mate van nierschade. Zo hebben mensen in een vroeg stadium van een nierziekte andere beperkingen dan mensen met nierfalen, ook wel nierziekte in het eindstadium (ESRD) genoemd (6, 7). Als je een nierziekte hebt, zal je arts bepalen welk dieet het beste bij je past. Voor de meeste mensen met een gevorderde nierziekte is het belangrijk om een niervriendelijk dieet te volgen dat helpt de hoeveelheid afvalstoffen in het bloed te verminderen. Dit dieet wordt vaak een nierdieet genoemd. Het helpt de nierfunctie te verbeteren en voorkomt verdere schade (8). Hoewel de dieetbeperkingen variëren, wordt algemeen aanbevolen dat alle mensen met een nierziekte de volgende voedingsstoffen beperken:
- Natrium. Natrium zit in veel voedingsmiddelen en is een belangrijk bestanddeel van keukenzout. Beschadigde nieren kunnen een teveel aan natrium niet uitfilteren, waardoor het natriumgehalte in het bloed stijgt. Vaak wordt aanbevolen om de hoeveelheid natrium te beperken tot minder dan 2.000 mg per dag (9, 10).
- Kalium. Kalium speelt vele belangrijke rollen in het lichaam, maar mensen met nieraandoeningen moeten het kaliumgehalte beperken om gevaarlijk hoge bloedwaarden te voorkomen. Meestal wordt aanbevolen kalium te beperken tot minder dan 2.000 mg per dag (11, 12).
- Fosfor. Beschadigde nieren kunnen een teveel aan fosfor, een mineraal dat in veel voedingsmiddelen voorkomt, niet afvoeren. Hoge concentraties kunnen schade toebrengen aan het lichaam, dus wordt de hoeveelheid fosfor in de voeding bij de meeste patiënten beperkt tot minder dan 800-1.000 mg per dag (13, 14).
Eiwit is een andere voedingsstof die mensen met een nierziekte mogelijk moeten beperken, omdat beschadigde nieren de afvalstoffen van de eiwitstofwisseling niet kunnen opruimen. Mensen met een nierziekte in het eindstadium die dialyse ondergaan, een behandeling waarbij het bloed wordt gefilterd en gereinigd, hebben echter een grotere behoefte aan eiwitten (15, 16). Elke persoon met een nierziekte is anders, daarom is het belangrijk om met je arts te praten over je individuele dieetwensen. Gelukkig zijn er veel heerlijke en gezonde opties met een laag fosfor-, kalium- en natriumgehalte.
Hier zijn 20 van de beste voedingsmiddelen voor mensen met een nierziekte.
1. Bloemkool
Bloemkool is een voedzame groente die een goede bron is van veel voedingsstoffen, waaronder vitamine C, vitamine K en de B-vitamine folaat. Het zit ook vol met ontstekingsremmende verbindingen zoals indolen en is een uitstekende bron van vezels (17). Bovendien kan bloemkoolpuree in plaats van aardappelen worden gebruikt voor een kaliumarm bijgerecht.
Een portie (124 gram) gekookte bloemkool bevat (18):
- natrium: 19 mg
- kalium: 176 mg
- fosfor: 40 mg
2. Bosbessen
Bosbessen zitten boordevol voedingsstoffen en zijn een van de beste bronnen van antioxidanten die je kunt eten (19). In het bijzonder bevatten deze zoete bessen antioxidanten, anthocyanen genaamd, die bescherming kunnen bieden tegen hartaandoeningen, bepaalde vormen van kanker, cognitieve achteruitgang en diabetes (20). Ze vormen ook een fantastische aanvulling op een niervriendelijk dieet, omdat ze arm zijn aan natrium, fosfor en kalium.
Een portie (148 gram) verse bosbessen bevat (21):
- natrium: 1,5 mg
- kalium: 114 mg
- fosfor: 18 mg
3. Zeebaars
Zeebaars is een hoogwaardig eiwit dat ongelooflijk gezonde vetten bevat, omega-3 genaamd. Omega-3 helpt ontstekingen te verminderen en kan helpen het risico op cognitieve achteruitgang, depressie en angst te verminderen (22, 23, 24). Hoewel alle vis veel fosfor bevat, bevat zeebaars lagere hoeveelheden dan andere zeevruchten. Het is echter belangrijk om kleine portie s te eten om je fosforgehalte onder controle te houden.
Gekookte zeebaars bevat per 85 gram (25):
- natrium: 74 mg
- kalium: 279 mg
- fosfor: 211 mg
4. Rode druiven
Rode druiven zijn niet alleen lekker, maar leveren ook veel voedingsstoffen in een klein pakketje. Ze bevatten veel vitamine C en antioxidanten, flavonoïden genaamd, waarvan is aangetoond dat ze ontstekingen verminderen (26). Bovendien bevatten rode druiven veel resveratrol, een soort flavonoïde waarvan is aangetoond dat het goed is voor de gezondheid van het hart en beschermt tegen diabetes en cognitieve achteruitgang (27, 28).
Deze zoete vruchten zijn niervriendelijk, een portie (75 gram) bevat (29):
- natrium: 1,5 mg
- kalium: 144 mg
- fosfor: 15 mg
5. Eiwit van een ei
Hoewel eigeel zeer voedzaam is, bevat het grote hoeveelheden fosfor, waardoor het eiwit los een betere keuze is voor mensen die een nierdieet volgen. Dit eiwit is een hoogwaardige, niervriendelijke bron van eiwitten. Bovendien is het een uitstekende keuze voor mensen die een dialysebehandeling ondergaan en een grotere eiwitbehoefte hebben, maar hun fosforgehalte moeten beperken.
Het eiwit van twee grote (66 gram) eieren bevat (30):
- natrium: 110 mg
- kalium: 108 mg
- fosfor: 10 mg
6. Knoflook
Mensen met nierproblemen wordt aangeraden de hoeveelheid natrium in hun voeding, inclusief toegevoegd zout, te beperken. Knoflook is een heerlijk alternatief voor zout en geeft smaak aan gerechten, terwijl het ook voedingsvoordelen biedt. Het is een goede bron van mangaan, vitamine C en vitamine B6 en bevat zwavelverbindingen die ontstekingsremmende eigenschappen hebben.
Drie teentjes (9 gram) knoflook bevatten (31):
- natrium: 1,5 mg
- kalium: 36 mg
- fosfor: 14 mg
7. Boekweit
Veel volle granen zijn fosforrijk, maar boekweit is een gezonde uitzondering. Boekweit is zeer voedzaam en levert een goede hoeveelheid B-vitamines, magnesium, ijzer en vezels. Het is ook een glutenvrij graan, waardoor boekweit een goede keuze is voor mensen met coeliakie of glutenintolerantie.
Een half portie (84 gram) gekookte boekweit bevat (32):
- natrium: 3,5 mg
- kalium: 74 mg
- fosfor: 59 mg
8. Olijfolie
Olijfolie is een gezonde bron van vet en bevat geen fosfor, waardoor het een goede optie is voor mensen met een nierziekte. Vaak hebben mensen met een gevorderde nierziekte moeite om op gewicht te blijven, waardoor gezonde, calorierijke voedingsmiddelen zoals olijfolie belangrijk zijn. Het grootste deel van het vet in olijfolie is een enkelvoudig onverzadigd vet, oliezuur genaamd, dat ontstekingsremmende eigenschappen heeft (34). Bovendien zijn enkelvoudig onverzadigde vetten stabiel bij hoge temperaturen, waardoor olijfolie een gezonde keuze is om in te koken.
Een eetlepel (13,5 gram) olijfolie bevat (35):
- natrium: 0,3 mg
- kalium: 0.1 mg
- fosfor: 0 mg
9. Bulgur
Bulgur is een volkoren tarweproduct dat een geweldig, niervriendelijk alternatief is voor andere volkoren granen die veel fosfor en kalium bevatten. Dit voedzame graan is een goede bron van B-vitamines, magnesium, ijzer en mangaan. Het is ook een uitstekende bron van plantaardige eiwitten en zit vol met voedingsvezels, wat belangrijk is voor de spijsvertering.
Een half portie bulgur van 91 gram bevat (36):
- natrium: 4,5 mg
- kalium: 62 mg
- fosfor: 36 mg
10. Kool
Kool behoort tot de kruisbloemige groentefamilie en zit boordevol vitaminen, mineralen en krachtige plantaardige verbindingen. Het is een geweldige bron van vitamine K, vitamine C, en veel B-vitamines. Bovendien levert het onoplosbare vezels, een type vezel dat je spijsverteringsstelsel gezond houdt door een regelmatige stoelgang te bevorderen en de ontlasting voller te maken (37).
Bovendien is het laag in kalium, fosfor en natrium: één portie (70 gram) geschaafde kool bevat (38):
- natrium: 13 mg
- kalium: 119 mg
- fosfor: 18 mg
11. Kip zonder vel
Hoewel een beperkte eiwitinname noodzakelijk is voor sommige mensen met nierproblemen, is het voor de gezondheid van vitaal belang dat het lichaam voldoende hoogwaardige eiwitten binnenkrijgt. Kipfilet zonder vel bevat minder fosfor, kalium en natrium dan kip met vel. Als je kip koopt, kies dan voor verse kip en vermijd voorgebraden kip, want die bevat grote hoeveelheden natrium en fosfor.
Een klein portie (84 gram) kipfilet zonder vel bevat (39):
- natrium: 63 mg
- kalium: 216 mg
- fosfor: 192 mg
12. Paprika’s
Paprika’s bevatten een indrukwekkende hoeveelheid voedingsstoffen maar zijn, in tegenstelling tot veel andere groenten, arm aan kalium. Deze felgekleurde pepers zitten vol met de krachtige antioxidant vitamine C. Een kleine rode paprika (74 gram) bevat 105% van de aanbevolen hoeveelheid vitamine C. Ze zitten ook vol met vitamine A, een belangrijke voedingsstof voor de immuunfunctie, die vaak aangetast is bij mensen met nieraandoeningen (40).
Een kleine rode paprika (74 gram) bevat (41):
- natrium: 3 mg
- kalium: 156 mg
- fosfor: 19 mg
13. Uien
Uien zijn uitstekend geschikt om gerechten op basis van een nierdieet een natriumvrije smaak te geven. Het kan een hele uitdaging zijn om de zoutinname te beperken, dus het vinden van smaakvolle zoutalternatieven is een must. Uien fruiten met knoflook en olijfolie geeft gerechten meer smaak zonder de gezondheid van je nieren in gevaar te brengen. Bovendien bevatten uien veel vitamine C, mangaan en B-vitamines en prebiotische vezels die je spijsverteringsstelsel gezond houden door gunstige darmbacteriën te voeden (42).
Een kleine ui (70 gram) bevat (43):
- natrium: 3 mg
- kalium: 102 mg
- fosfor: 20 mg
14. Rucola
Veel gezonde groenten, zoals spinazie en boerenkool, bevatten veel kalium en zijn moeilijk in te passen in een dieet voor nierpatiënten. Echter, rucola is een voedzame groente met een laag kaliumgehalte, waardoor het een goede keuze is voor niervriendelijke salades en bijgerechten. Rucola is een goede bron van vitamine K en de mineralen mangaan en calcium, die allemaal belangrijk zijn voor gezonde botten. Deze voedzame groente bevat ook nitraten, waarvan is aangetoond dat ze de bloeddruk verlagen, een belangrijk voordeel voor mensen met nieraandoeningen (44).
Een portie (20 gram) rauwe rucola bevat (45):
- natrium: 6 mg
- kalium: 74 mg
- fosfor: 10 mg
15. Macadamianoten
De meeste noten bevatten veel fosfor en worden niet aanbevolen voor mensen die een nierdieet volgen. Macadamianoten zijn echter een heerlijke optie voor mensen met nierproblemen. Ze bevatten veel minder fosfor dan populaire noten als pinda’s en amandelen. Ze zitten ook boordevol gezonde vetten, B-vitamines, magnesium, koper, ijzer en mangaan.
Een portie (28 gram) macadamianoten bevat (46):
- natrium: 1,4 mg
- kalium: 103 mg
- fosfor: 53 mg
16. Radijs
Radijsjes zijn knapperige groenten die een gezonde aanvulling vormen op een renale voeding. Dit komt doordat ze zeer weinig kalium en fosfor bevatten, maar veel andere belangrijke voedingsstoffen. Radijzen zijn een geweldige bron van vitamine C, een antioxidant waarvan is aangetoond dat het het risico op hartaandoeningen en staar vermindert (47, 48). Bovendien is hun peperige smaak een smaakvolle aanvulling op natriumarme gerechten.
Een portie (58 gram) in plakjes gesneden radijs bevat (49):
- natrium: 23 mg
- kalium: 135 mg
- fosfor: 12 mg
17. Rapen
Meirapen zijn niervriendelijk en vormen een uitstekende vervanging voor groenten met een hoger kaliumgehalte, zoals aardappelen en winterpompoen. Deze wortelgroenten zitten boordevol vezels en vitamine C. Ze zijn ook een behoorlijke bron van vitamine B6 en mangaan. Ze kunnen worden geroosterd of gekookt en gepureerd voor een gezond bijgerecht dat goed past in een renaal dieet.
Een half portie (78 gram) gekookte rapen bevat (50):
- natrium: 12,5 mg
- kalium: 138 mg
- fosfor: 20 mg
19. Ananas
Veel tropische vruchten, zoals sinaasappels, bananen en kiwi’s, bevatten veel kalium. Gelukkig is ananas een zoet, kaliumarm alternatief voor mensen met nierproblemen. Bovendien is ananas rijk aan vezels, mangaan, vitamine C, en bromelaïne, een enzym dat ontstekingen helpt verminderen (51).
Een portie (165 gram) ananasstukjes bevat (52):
- natrium: 2 mg
- kalium: 180 mg
- fosfor: 13 mg
20. Veenbessen
Veenbessen zijn goed voor zowel de urinewegen als de nieren. Deze kleine, wrange vruchten bevatten fytonutriënten, proanthocyanidinen van het type A, die voorkomen dat bacteriën zich aan de binnenbekleding van de urinewegen en de blaas hechten, waardoor infecties worden voorkomen (53, 54). Dit is nuttig voor mensen met nieraandoeningen, aangezien zij een verhoogd risico op infecties van de urinewegen hebben (55). Veenbessen kunnen gedroogd, gekookt, vers of als sap worden gegeten. Ze zijn zeer arm aan kalium, fosfor en natrium.
Een portie van 100 gram verse cranberry’s bevat (56):
- natrium: 2 mg
- kalium: 80 mg
- fosfor: 11 mg
21. Shiitake paddenstoelen
Shiitake paddenstoelen zijn een hartig ingrediënt dat kan worden gebruikt als een plantaardige vleesvervanger voor mensen die een nierdieet volgen en hun eiwitgehalte moeten beperken. Ze zijn een uitstekende bron van B-vitamines, koper, mangaan en selenium. Bovendien leveren ze een goede hoeveelheid plantaardige eiwitten en voedingsvezels. Shiitake paddenstoelen hebben een lager kaliumgehalte dan portobello’s en witte champignons, waardoor ze een goede keuze zijn voor mensen die een nierdieet volgen (57, 58).
Een flink portie van 145 gram gekookte shiitake paddenstoel bevat (59):
- natrium: 6 mg
- kalium: 170 mg
- fosfor: 42 mg
Om te onthouden
De niervriendelijke voedingsmiddelen hierboven zijn uitstekende keuzes voor mensen die een nierdieet volgen. Vergeet niet je voedingskeuzes altijd met je arts te bespreken om er zeker van te zijn dat je het beste dieet volgt voor je individuele behoeften. Dieetbeperkingen zijn afhankelijk van het type en de ernst van de nierschade, en van de medische ingrepen, zoals medicijnen of dialysebehandeling. Hoewel het volgen van een nierdieet soms beperkend kan aanvoelen, zijn er genoeg heerlijke voedingsmiddelen die passen in een gezond, uitgebalanceerd, niervriendelijk maaltijdplan (met toestemming vertaald).
