Voedingswaardetabel van koffie per 100 gram:

Per 100 g / ml	Koffie	ADH*
kcal	–
Kj	–
Water (g)	98,9	4,95%
Eiwit (g)	–
Koolhydraten (g)	–
Suiker (g)	–
Vet (g)	–
Verzadigd (g)	–
E.O.V. (g)	–
M.O.V. (g)	–
Omega 6 (g)	–
Omega 3 (g)	–
Cholesterol (mg)	–
Vezels (g)	0,1	0,29%
A (mg)	–
B1 (mg)	0,01	0,91%
B2 (mg)	0,07	4,67%
B3 (mg)	0,2	1,25%
B5 (mg)	0,25	5,00%
B6 (mg)	0,001	0,07%
B11 / Foliumzuur  (ug)	2	0,67%
B12 (ug)	–
C (mg)	–
D (ug)	–
E (mg)	0,01	0,10%
Vitamine K (ug)	0,1	0,08%
Natrium (mg)	2	0,20%
Kalium (mg)	49	1,40%
Calcium (mg)	5	0,50%
Fosfor (mg)	4	0,50%
IJzer (mg)	0,2	2,50%
Jodium (ug)	0,4	0,27%
Magnesium (mg)	6	2,00%
Koper (mg)	0,16	17,78%
Selenium (ug)	–
Zink (mg)	0,01	0,07%

Bron: Nevo, USDA, Pubmed, CNF
* Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid

Over koffie
Koffie is een zeer geliefde drank in vrijwel de gehele wereld. Wij Nederlanders drinken zelfs de meeste koffie van alle landen ter wereld! Gemiddeld zo’n 2,4 kopjes koffie per dag. Het ‘bakkie pleur’ is dus behoorlijk ingeburgerd.

Herkomst en groeiwijze
Oorspronkelijk komt koffie uit Ethiopië. Tegenwoordig worden er in veel landen koffieplanten geteeld, vaak heeft elk land zijn eigen specialiteit en smaakkenmerk. De grootste export vindt plaats vanuit Brazilië, Vietnam, Indonesië en Colombia.

Koffie wordt gemaakt van de geroosterde zaden van de koffieplant. Deze zaden zitten in bessen. Het roosteren is essentieel voor de kenmerkende smaak en geur. De zaden worden ‘bonen’ genoemd, maar eigenlijk is dit onjuist. De koffieplant draagt namelijk vruchten, steenvruchten genoemd, met een harde pit. De pit heeft qua uiterlijk wat weg van een boon, daarom noemen we ze ook wel koffiebonen.

De meeste gebruikte koffiebonen zijn de robusta en de arabica. Deze bonen worden zowel apart als gemengd verkocht. Koffie bevat de stimulerende stof cafeïne. In een gemiddeld kopje koffie van 125 milliliter zit ongeveer 85 milligram cafeïne. Arabica bevat minder cafeïne dan de robustaboon.

Verkrijgbaar
Koffie is gemalen te koop, maar ook als hele bonen. Dankzij de gestegen populariteit van de particuliere espressomachines is de verkoop van de hele bonen flink gestegen. Naast de maling kan er gelet worden op allerlei keurmerken. Zo kan je kiezen voor koffie vanuit eerlijke handel en arbeid en biologische koffie. Koffie wordt ook cafeïnevrij verkocht, waarbij de bonen op natuurlijke of chemische wijze worden ontdaan van deze stof.
Ook vind je in speciaalzaken en natuurwinkels allerlei soorten urrogaatkoffie zoals cichorei, spelt en bambu koffie. Daarnaast wordt koffie verwerkt in allerlei producten, zoals gebak en ijs maar ook in likeur.

Bewaren
Bewaar koffie droog en goed afgesloten. Een kleine luchtfilter is geen probleem en het komt de smaak zelfs ten goede. Bonen blijven langer goed dan gemalen koffie.

Toepassing
Koffie wordt vaak puur gedronken, eventueel met melk en/of suiker. Probeer koffie eens op een andere manier, bijvoorbeeld met een snufje cacao of kaneel direct gestrooid op je koffie of in de koffiefilter. Of drink je koffie eens met kokosmelk en/of chai kruiden. Koffie is ook lekker door allerlei gerechten. Van mokkakoffie wordt een zoet mengsel gemaakt, vaak met gebrande suiker, wat veel wordt gebruikt in allerlei zoete recepten. Zoete baksels smaken een stuk intenser met een kopje espresso door het beslag. Bak eens koffiekoekjes of verwerk koffie door een stoofschotel met vlees.

Wist je dat:

• Kardemom de eigenschap heeft cafeïne aan zich te binden?
• Koffiebessen een rode kleur hebben en de koffiebonen bij het branden verkleuren van grijsgroen naar de bekende diepbruine kleur?
• De bloesem van de koffieplant naar jasmijn ruikt?

Wetenschappelijke weetjes over de voedingswaarde van koffie
Cafeïne is de meest geconsumeerde drug ter wereld (1). Het zit in koffiebonen, theebladen, cacaobonen, guaranabessen en kolanoten. Sommige planten maken de stof aan om zich te beschermen tegen vraat door insecten. Op de meeste insecten heeft cafeïne een verlammend effect. Bij mensen werkt cafeïne licht stimulerend op het zenuwstelsel.

Cafeïne blokkeert de werking van adenosine (2). Adenosine is een stof die de neuronen in de hersenen kan kalmeren en daarmee invloed heeft op het slaap-waakritme (3). Adenosine kan er ook voor zorgen dat de bloedvaten verwijden (4). Daarom wordt adenosine vaak gebruikt bij het maken van een MRI-scan van het hart (5). Door de verminderde werking van adenosine, worden de stimulerende boodschapperstoffen in het brein actiever (6).

Antioxidanten
Er zijn vele studies die aantonen dat koffie ongezonde eigenschappen heeft, maar er zijn nóg meer studies die aantonen dat koffie ook veel gezonde effecten kan hebben. Een voedingsmiddel wordt als totaal genuttigd en bevat duizenden stoffen. Deze stoffen werken ook nog eens onderling op elkaar in. Koffie bevat vele polyfenolen, die werken als een antioxidant. De antioxidantkracht van een kop koffie komt overeen met een glas granaatappelsap (7).

Cafeïne
Per 100 ml zit er in espressokoffie 130 mg cafeïne en in filterkoffie 70 mg. Thee bevat bij deze hoeveelheid 25 mg cafeïne en cola slechts 10 mg. De halfwaardetijd van cafeïne in het lichaam is volgens onderzoek 5,7 uur (8). Dat betekent dat je na 5,7 uur nog de helft aan cafeïne uit je kopje koffie in je bloed hebt. Het onderzoek vermeldt ook dat iemand met leverklachten een halfwaardetijd had van 60 uur. Dus wellicht doen mensen met een slecht functionerende lever er nog veel langer over om cafeïne af te breken.

Arabica en Robusta
Er is een groot verschil tussen de arabica- en robustaboon. De arabicaplant wordt op grote hoogte geteeld, waar minder insecten zijn. Deze boon produceert daardoor minder cafeïne dan de soortgenoot robusta (9). Robusta heeft een hogere opbrengst per hectare en is daardoor goedkoper. Oploskoffie is vaak van de robustaboon. Er zijn mensen die wél tegen arabica kunnen, maar niet goed reageren op robusta.

Decafé
Er zijn twee manieren om cafeïne uit koffie te halen:

1. De kritische koolzuurmethode
De bonen worden in water geweld waardoor ze opzwellen en de cafeïne vrij komt. Hierna wordt met koolzuur (CO2) onder hoge druk en op een lage temperatuur de cafeïne opgelost in het water. De bonen worden daarna gedroogd waardoor de CO2 verdampt. Deze kritische koolzuur methode is een bijzonder milieuvriendelijke manier van decafeïneren.

2. De DCM-methode
Hierbij worden de ruwe groene en vochtige koffiebonen een half uur in het extractie-middel dichloormethaan (DCM) geweekt. Een proces dat enkele keren wordt herhaald. Als de cafeïne vrijwel geheel is opgelost, wordt het DCM verwijderd. Daarna worden de bonen lange tijd gestoomd om eventuele resten van dit oplosmiddel te verwijderen. Hierna worden de bonen met warme lucht gedroogd en weer met koude lucht gekoeld. Vervolgens wordt de koffie gebrand, gemalen en verpakt.

Check bij de fabrikant van de koffie welke methode wordt gebruikt. Simon Levelt en Nescafé gebruiken de kritische koolzuurmethode. Er bestaat trouwens geen koffie die 100% cafeïnevrij is. Er blijft altijd wel zo’n 5% à 10%  achter, maar dit is natuurlijk wel een heel stuk minder dan de oorspronkelijke hoeveelheid!

Koffie gezond?
Een klein beetje cafeïne kan de vetverbranding stimuleren (10), de sportprestaties verbeteren (11), de kans op diabetes type 2 doen afnemen, (12) beschermen tegen Alzheimer (13) en Parkinson (14). Ook werkt koffie beschermend op de lever (15) en kan het depressie verminderen (16). Interessant is ook dat koffie het risico op bepaalde soorten kanker doet afnemen (17, 18).

Of toch ongezond?
Aan de andere kant kan koffie de opname van mineralen zoals ijzer in de weg zitten (19). Daarom kan je een uur voor en na de maaltijd beter geen koffie drinken. Ook kan cafeïne de doorbloeding in het brein wat verminderen (20). Met name oploskoffie bevat de giftige stof acrylamide, waardoor je die beter kunt vermijden (21). Ook kan te veel koffie de bloeddruk verhogen (22). Daarnaast kan te veel cafeïne onrustig of angstig maken (23). In ongeveer 26% van de koffie komen mycotoxines voor (24). Gelukkig in geringe mate, want deze schimmelstoffen kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid (25). Mensen met een bijnieruitputting kunnen koffie ook beter vermijden, want cafeïne kan de productie van het stresshormoon cortisol stimuleren (26).

Hoeveel koffie is gezond?
Een zeer uitgebreide recente studie, kon tot 400 mg cafeïne per dag, geen schadelijke effecten vinden (27). De meeste studies zeggen dat tot gemiddeld 4 kopjes koffie per dag de voordelen de overhand hebben (28, 29). Paracelsus lijkt na vele eeuwen nog altijd gelijk te hebben: ‘Dosis sola facit venenum’, ofwel ‘de hoeveelheid maakt het vergif’.

Zie voor meer informatie over voedingsmiddelen ook het boek: