Gezond en koolhydraatarm eten met diabetes

gezond-koolhydraatarmDiabetes is een chronische ziekte die op dit moment wereldwijd 400 miljoen mensen in zijn greep houdt (1). Hoewel diabetes een compliceerde ziekte is, kan een goede beheersing van de bloedsuiker het risico op complicaties aanzienlijk verminderen (2, 3). Eén van de manieren om je bloedsuikerwaarden te verbeteren is het volgen van een koolhydraatarm dieet.

Wat is diabetes en welke rol speelt voeding hierin?
Als je te kampen hebt met diabetes is je lichaam niet goed in staat om koolhydraten effectief te verwerken. Normaal gesproken worden koolhydraten omgezet in kleine deeltjes glucose, die eindigen als bloedsuiker. Als de bloedsuikerwaarden omhooggaan, reageert de alvleesklier door het hormoon insuline af te geven. Insuline zorgt ervoor dat suiker de cellen binnendringt. Bij gezonde mensen blijven de bloedsuikerschommelingen gering. Bij diabetici werkt het systeem echter niet volgens behoren. Dit is een probleem, omdat zowel te lage als te hoge bloedsuikerwaarden ernstige schade kunnen aanrichten.

Er zijn meerdere soorten diabetes, maar de twee meest voorkomende zijn diabetes type 1 en type 2. Beide gevallen kunnen op iedere leeftijd worden gediagnosticeerd. Bij diabetes type 1, vernietigt een auto-immuun proces de insuline producerende bètacellen in de alvleesklier. Diabetici moeten insuline meerdere malen per dag injecteren om ervoor te zorgen dat glucose de cellen bereikt en de bloedwaarden gezond blijven (4). Bij diabetes type 2, produceren de bètacellen in eerste instantie voldoende insuline, maar de lichaamscellen zijn immuun geworden voor diens werking, waardoor de bloedsuiker hoog blijft. Om dit te compenseren poogt de alvleesklier de bloedsuiker te verlagen door meer insuline aan te maken. Op den duur verliezen de bètacellen hun vermogen om voldoende insuline te produceren (5).

Van de drie nutriënten – eiwitten, koolhydraten en vetten- hebben koolhydraten de grootste impact op de bloedsuiker. Dit komt omdat het lichaam deze afbreekt tot glucose. Daarom moeten diabetici grote hoeveelheden insuline en/of medicatie toedienen wanneer zij veel koolhydraten consumeren.

Kortom: Diabetici hebben een tekort aan insuline of zijn er immuun voor geworden. Wanneer zij koolhydraten eten kan hun bloedsuiker stijgen naar gevaarlijke hoogten, tenzij medicatie wordt toegediend.

Helpen koolhydraatarme diëten diabetes onder controle te houden?
Vele onderzoeken erkennen een koolhydraatarm dieet bij de behandeling van diabetes (6, 7, 8, 9, 10, 11). Voor de ontdekking van insuline in 1921 waren zeer koolhydraatarme diëten zelfs de norm voor diabetici (12). Zolang diabetici zich aan het dieet hielden, leek het dieet ook op de lange termijn te werken. In een onderzoek volgden type 2 diabetici een koolhydraatarm dieet gedurende zes maanden. De suikerziekte bleef ook na drie jaar goed onder controle, zolang zij zich aan het dieet hielden (13).

In een soortgelijk onderzoek bij type 1 diabetici volgden de suikerpatiënten eveneens een koolhydraatarm dieet. Degenen die zich aan het dieet hielden zagen een aanzienlijke verbetering in hun bloedsuikerwaarden gedurende een periode van vier jaar (14).

Kortom: Onderzoek heeft uitgewezen dat de bloedsuikerwaarden van diabetici op de lange termijn waren verbeterd bij het volhouden van een koolhydraatarm dieet.

Wat is de optimale koolhydraatinname voor diabetici?
De ideale inname van koolhydraten voor diabetici is een controversieel onderwerp, ook onder degenen die een koolhydraatbeperking aanraden. Veel studies hebben uitgewezen dat koolhydraatarme diëten de bloedsuikerwaarden aanzienlijk verbeterden bij een beperking van koolhydraten tot 20 gram per dag (7, 8).

Dr. Richard K. Bernstein, diabetes type 1 patiënt, at 30 gram koolhydraten per dag en ondervond uitstekende bloedsuikercontrole bij zijn patiënten die hetzelfde deden (15). Andere onderzoeken hebben echter aangetoond dat een wat mildere koolhydraatbeperking ook effectief is. Bijvoorbeeld bij een beperking van 70 tot 90 gram koolhydraten per dag, of waarbij 20% van de calorieën afkomstig is van koolhydraten (13, 16).

De optimale hoeveelheid koolhydraten kan per persoon variëren, aangezien iedereen een unieke reactie heeft op koolhydraten. Om jouw optimale hoeveelheid te berekenen kun je je bloedsuiker meten voor een maaltijd en nogmaals één tot twee uur na de maaltijd. Zolang jouw bloedsuiker onder 140 mg/dL (mmol/L) blijft, het punt waarop zenuwschade zich kan voordoen, kun je 6 gram, 10 gram of 25 gram per maaltijd nemen tijdens een koolhydraatarm dieet.

Het hangt allemaal af van je persoonlijke tolerantie. De algemene regel luidt: hoe minder koolhydraten je eet, hoe minder je bloedsuiker zal stijgen. In plaats van het elimineren van alle koolhydraten, zou een uitgebalanceerde koolhydraatinname uitkomst kunnen bieden. Hierbij zijn koolhydraten afkomstig van voedings- en vezelrijke bronnen, zoals groenten, bessen, noten en zaden.

Kortom: Koolhydraatinname tussen de 20-90 gram per dag heeft bewezen effectief te zijn bij het verbeteren van de bloedsuikercontrole. Het beste kun je je bloedsuiker testen voor en na de maaltijd om je persoonlijke koolhydraattolerantie te berekenen.

Welke koolhydraten doen de bloedsuikerwaarden stijgen?
Koolhydraten van plantaardige voeding bestaan uit een combinatie van zetmeel, suiker en vezels. Alleen de zetmeel en suiker laten de bloedsuiker stijgen. Zowel oplosbare als onoplosbare vezels die van nature voorkomen in voeding worden niet tot glucose afgebroken in het lichaam, en laten daarom niet de bloedsuikerwaarden stijgen.

Je kan zelf de vezelinhoud van de totale koolhydraatinhoud aftrekken, waardoor je precies weet wat er netto aan koolhydraten overblijft. Bijvoorbeeld, een cup bloemkool bevat 5 gram koolhydraten, waarvan 3 gram uit vezels bestaan. De netto koolhydraatinhoud is dus 2 gram. Prebiotische vezels, zoals inuline, verbeteren de bloedsuiker en andere gezondheidsaspecten bij type 2 diabetici (17).

Suikeralcoholen zoals maltitol, xylitol, erythritol en sorbitol worden vaak gebruikt als zoetmiddel in suikervrije producten. Sommige daarvan, met name maltitol, laten de bloedsuikerwaarden stijgen in mensen met diabetes (18). Hierom komt het aantal koolhydraten op een verpakking niet overeen met de werkelijkheid, wanneer de koolhydraten uit maltitol van het totaal worden afgetrokken. De koolhydraatvermelding kan waardevol zijn. Het verstrekt informatie van honderden voedingsmiddelen over de totale en netto koolhydraatinhoud, vezels, eiwitten en vetten.

Kortom: Zetmeel en suikers laten de bloedsuikerwaarden stijgen, maar voedingsvezels doen dat niet. De suikeralcohol maltitol kan ook de bloedsuiker laten stijgen.

Voedsel om wel te eten en voedsel om te vermijden
Het is raadzaam om je richten op voeding die koolhydraatarm en hoog in kwaliteit is. Het is ook belangrijk om goed te luisteren naar de honger- en verzadigingssignalen die je lichaam afgeeft, los van wát je eet.

Voeding om wel te eten
De volgende koolhydraatarme voedingsmiddelen kun je eten tot je vol zit, en het is aan te raden om voldoende eiwitten binnen te krijgen tijdens elke maaltijd.

  • Vlees, gevogelte, zeevruchten.
  • Eieren.
  • Kaas.
  • Zetmeelarme groenten (bijna alle groenten behalve onderstaande).
  • Avocado’s.
  • Olijven.
  • Olijfolie, kokosolie, boter, room, zure room en roomkaas.

Voeding om met mate te eten
De volgende voedingsmiddelen kunnen in kleinere hoeveelheden aan maaltijden worden toegevoegd. Dit hangt af van je persoonlijke koolhydraattolerantie.

  • Bessen, 150 gram.
  • Gewone Griekse yoghurt, 100 gram.
  • Hüttenkäse, 50 gram.
  • Noten en pinda’s, 30-60 gram.
  • Lijnzaad en chiazaden, 2 eetlepels.
  • Pure chocola ( tenminste 85%).
  • Verschillende pompoensoorten, 100 gram.
  • Sterke drank, 50 gram.
  • Droge rode of witte wijn, 120 gram.

Het verminderen van koolhydraten laat de insulinewaarden meestal dalen. Hierdoor verliezen de nieren natrium en water (19). Het eten van bouillon, olijven en andere hartige koolhydraatarme voeding kan dit verlies compenseren. Wees niet bang om wat zout toe te voegen aan je maaltijden. Als je te kampen hebt met congestief hartfalen, nierfalen of een hoge bloeddruk, raadpleeg dan eerst je arts alvorens het toevoegen van extra zout aan je dieet.

Voeding om te vermijden
Deze voedingsmiddelen zijn rijk aan koolhydraten en kunnen de bloedsuikerwaarden aanzienlijk laten stijgen bij diabetici:

  • Brood, pasta, ontbijtgranen, mais en andere granen.
  • Zetmeelrijke groenten zoals aardappel, zoete aardappel, cassave en taro.
  • Peulvruchten, zoals erwten, linzen en bonen (behalve sperziebonen en snow peas).
  • Melk.
  • Fruit (behalve bessen).
  • Sap, frisdrank, punch, gezoete thee, etc.
  • Bier.
  • Toetjes, gebakjes, snoep, roomijs, etc.

Kortom: Eet koolhydraatarme voeding zoals vlees, vis, eieren, zeevruchten, zetmeelarme groenten en gezonde vetten. Vermijd koolhydraatrijke voeding.

Voorbeeldmaaltijden voor diabetici

Ontbijt: Ei met spinazie

3 eieren, gebakken in roomboter (1,5 koolhydraten).
100 gram gesauteerde spinazie (3 gram koolhydraten).
150 gram bramen (6 gram koolhydraten).
1 kopje koffie met room en eventueel een suikervrij zoetmiddel.

Totaal aantal koolhydraten: 10,5 gram.

Lunch: Salade

90 gram gekookte kip.
30 gram Roquefort kaas (1/2 gram koolhydraat).
1 plakje bacon.
Een halve avocado (2 gram koolhydraten).
100 gram gesneden tomaten (5 gram koolhydraten).
50 gram gesneden sla (1 gram koolhydraat).
Olijfolie en azijn.
20 gram (kleine blokjes) 85% pure chocola (4 gram koolhydraten).
1 glas ijsthee met eventueel een suikervrije zoetstof.

Totaal aantal koolhydraten: 12,5 gram.

Diner: Zalm met groenten

120 gram gegrilde zalm.
50 gram gesauteerde courgette (3 gram koolhydraten).
50 gram gesauteerde champignons (2 gram koolhydraten).
75 gram gesneden aardbeien met geklopte slagroom (6 gram koolhydraten).
30 gram walnoten (6 gram koolhydraten).
120 gram rode wijn (3 gram koolhydraten).

Totaal aantal koolhydraten: 14 gram.

Totaal aantal koolhydraten in één dag: 37 gram.

Kijk voor meer ideeën naar deze lijst met zeven snelle en koolhydraatarme maaltijden, en deze lijst met 101 gezonde, koolhydraatarme recepten.

Kortom: Een maaltijdplan voor diabetici kan het aantal koolhydraten over drie maaltijden verspreiden. Elke maaltijd moet een juiste hoeveelheid eiwitten, gezonde vetten bevatten, en een kleine hoeveelheid koolhydraten, voornamelijk afkomstig uit groenten.

Raadpleeg je huisarts voordat je je dieet aanpast
Wanneer koolhydraten worden beperkt is er meestal sprake van een aanzienlijke daling in de bloedsuiker. Insuline en andere medicatie moeten daarom meestal worden verminderd. In sommige gevallen kunnen diabetici zelfs helemaal zonder medicijnen. Een onderzoek wees uit dat 17 van 21 type 2 diabetici konden stoppen of minderen met medicatie, wanneer zij een dieet volgden met minder dan 20 gram koolhydraten per dag (7).

Bij een ander onderzoek aten type 1 diabetici minder dan 90 gram koolhydraten per dag. Hun bloedsuikercontrole verbeterde en er was minder sprake van een lage bloedsuiker, doordat de insulinedoses aanzienlijk verminderd waren (16). Wanneer het gebruik van insuline en andere medicatie niet aangepast worden bij een koolhydraatarm dieet, is er een kans op gevaarlijk lage bloedsuikerwaarden, ofwel hypoglykemie. Daarom is het voor diabetici belangrijk om eerst de huisarts te raadplegen voordat zij met een koolhydraatarm dieet starten.

Kortom: De meeste diabetici zullen hun medicatie of insuline moeten verminderen bij het volgen van een koolhydraatarm dieet. Wordt dit niet gedaan kan dit leiden tot gevaarlijk lage bloedsuikerwaarden.

Andere manieren om de bloedsuikerwaarden te laten dalen
Naast het minderen van koolhydraten kan voldoende beweging ook helpen de suikerziekte onder controle te houden, door het verbeteren van de insulinegevoeligheid. Een combinatie van krachttraining en aerobics kan zeer gunstig zijn (20).

Een goede nachtrust is ook cruciaal. Onderzoek heeft consequent uitgewezen dat mensen met een slechte nachtrust een verhoogde kans hebben op het ontwikkelen van diabetes (21). Bij een recente studie werd ontdekt dat mensen die 6,5 tot 7,5 uur sliepen een betere bloedsuikercontrole hadden, vergeleken met mensen die minder of meer sliepen (22).

Een andere sleutel tot een goede bloedsuikercontrole is stress management. Yoga, Qigong en meditatie kunnen de bloedsuiker en insulinewaarden laten dalen (23).

Kortom: Naast een koolhydraatarm dieet, kunnen voldoende bewegen, een goede nachtrust en het beheersen van stress een positieve invloed hebben op diabetes.

Koolhydraatarme diëten zijn effectief tegen diabetes
Onderzoeken wijzen uit dat koolhydraatarme diëten een positieve invloed hebben op diabetes type 1 en type 2. Koolhydraatarme diëten verbeteren de bloedsuikercontrole, verminderen de medicatiebehoeften en verminderen het risico op complicaties. Vergeet niet om de huisarts te raadplegen bij het veranderen van je voedingspatroon, aangezien je medicatievoorschriften mogelijk gewijzigd dienen te worden. (Met toestemming vertaald).

Help anderen gezonder te worden en deel dit artikel:
Download nu tijdelijk gratis ons E-book Afvallen

Download nu tijdelijk gratis ons E-book Afvallen

Word lid van onze nieuwsbrief en ontvang gratis meer dan 100 wetenschappelijke tips om af te vallen!

Gelukt! Ga naar je inbox om het E-book te bekijken.