Het is belangrijk om een wond schoon te maken voor je een pleister of verband aanbrengt. Dit vermindert de kans op infectie en bevordert het genezingsproces. Een pleister of groter verband is meestal alles wat nodig is om het bloeden van een wond te stoppen. Het kan echter nodig zijn druk uit te oefenen op de plek, en als een arm of been aangedaan is, moet je die zo mogelijk boven harthoogte brengen.
Volg deze stappen voor het schoonmaken van een wond:
- was en droog je handen grondig
- draag wegwerphandschoenen als die beschikbaar zijn
- als je iemand anders behandelt, vertel hem dan wat je doet en zorg dat hij zit of ligt
- probeer niets dat in de wond vastzit te verwijderen – raadpleeg een arts (zie hieronder)
- spoel de wond onder stromend kraanwater gedurende 5 tot 10 minuten
- dompel een gaasje of doekje in zoutoplossing of kraanwater, of gebruik een alcoholvrij doekje, en dep of veeg de huid er voorzichtig mee af – gebruik geen antisepticum want dat kan de huid beschadigen
- dep de plek voorzichtig droog met een schone handdoek of een wattenschijfje, maar niets wat pluist zoals een wattenbol – slierten materiaal kunnen aan de wond blijven kleven
- breng een steriel verband aan, zoals een niet-klevend kompres met een verband, of een pleister – gebruik een waterdicht verband als dat beschikbaar is
- als er bloed door het verband sijpelt, laat het dan zitten en breng een ander verband aan, en blijf druk uitoefenen op de wond
Wanneer medisch advies inwinnen?
Ga naar het dichtstbijzijnde centrum voor spoedbehandeling, of bel NHS 112 als de wond:
- het bloeden niet stopt
- erg groot of erg diep is
- er vuil of iets in vast zit
- te pijnlijk voor je is om met succes schoon te maken
- zich in de buurt van een belangrijk bloedvat of gewricht bevindt
- rood en gezwollen wordt of dat er pus uit komt – het kan geïnfecteerd zijn
- veroorzaakt is door een beet – alle beten van dieren en mensen hebben medische hulp nodig
Wat is een open wond?
Een open wond is een verwonding waarbij een uitwendige of inwendige breuk in het lichaamsweefsel optreedt, meestal met de huid. Bijna iedereen krijgt op een bepaald moment in zijn leven te maken met een open wond. De meeste open wonden zijn licht en kunnen thuis behandeld worden.
Vallen, ongelukken met scherpe voorwerpen, en auto-ongelukken zijn de meest voorkomende oorzaken van open wonden. Bij een ernstig ongeluk moet je onmiddellijk medische hulp zoeken. Dit geldt vooral als er veel bloedverlies is of als het bloeden langer dan 20 minuten duurt.
Zijn er verschillende soorten open wonden?
Er zijn vier soorten open wonden, die worden ingedeeld naar hun oorzaak.
Schaafwond
Een schaafwond ontstaat als je huid tegen een ruw of hard oppervlak schuurt of schraapt. Huiduitslag op de weg is een voorbeeld van een schaafwond. Meestal is er niet veel bloedverlies, maar de wond moet geschrobd en schoongemaakt worden om infectie te voorkomen.
Snijwond
Een rijtwond is een diepe snee of scheur in je huid. Ongelukken met messen, gereedschap, en machines zijn frequente oorzaken van rijtwonden. Bij diepe rijtwonden kan het bloeden snel en uitgebreid zijn.
Perforatie
Een perforatie is een klein gaatje dat veroorzaakt wordt door een lang, puntig voorwerp, zoals een spijker of naald. Soms kan een kogel een prikwond veroorzaken.
Puncties bloeden misschien niet veel, maar deze wonden kunnen diep genoeg zijn om inwendige organen te beschadigen. Als je zelfs maar een kleine prikwond hebt, ga dan naar je dokter om een tetanusprik te halen en infectie te voorkomen.
Avulsie
Een avulsie is een gedeeltelijk of volledig wegscheuren van huid en het weefsel eronder. Avulsies ontstaan meestal bij gewelddadige ongelukken, zoals lichaamsverpletterende ongelukken, explosies, en geweerschoten. Ze bloeden hevig en snel.
Hoe worden open wonden behandeld?
Sommige wonden kunnen thuis behandeld worden en voor andere is een bezoek aan de huisarts nodig voor een medische aanpak.
Thuiszorg voor kleine wonden
Lichte wonden kunnen thuis behandeld worden. Was en ontsmet eerst de wond om alle vuil en resten te verwijderen. Gebruik directe druk en elevatie om bloeding en zwelling onder controle te houden.
Gebruik bij het inpakken van de wond altijd een steriel verband of verband. Zeer kleine wonden kunnen zonder verband genezen. Je moet de wond gedurende vijf dagen schoon en droog houden. Je moet er ook voor zorgen dat je voldoende rust krijgt.
Pijn hoort meestal bij een wond. Je kunt acetaminophen (Tylenol) nemen zoals op de verpakking staat aangegeven. Vermijd producten met aspirine want die kunnen bloedingen veroorzaken of verlengen.
Breng ijs aan als je blauwe plekken of zwellingen hebt, en vermijd plukken aan korstjes. Als je tijd buiten doorbrengt, gebruik dan een zonnebrandmiddel met beschermingsfactor (SPF) 30 op de plek tot die helemaal genezen is.
Wanneer naar een dokter gaan?
Hoewel je sommige wonden thuis kunt behandelen, moet je naar een arts gaan als:
- een open wond dieper is dan 1 centimeter
- het bloeden niet stopt met directe druk
- het bloeden langer dan 20 minuten duurt
- een bloeding het gevolg is van een ernstig ongeluk
Medische behandelingen
Je arts kan verschillende technieken gebruiken om je open wond te behandelen. Na het schoonmaken en eventueel verdoven van de plek kan je arts de wond dichtmaken met huidlijm, hechtingen, of hechtingen. Je kunt een tetanusprik krijgen als je een prikwond hebt.
Afhankelijk van de plaats van je wond en de kans op infectie, kan je arts de wond niet sluiten en hem op natuurlijke wijze laten genezen. Dit staat bekend als genezing door secundaire intentie, dat wil zeggen vanaf de basis van de wond tot aan de oppervlakkige opperhuid.
Dit proces kan vereisen dat je je wond met gaas inpakt. Hoewel de genezing er misschien niet mooi uitziet, voorkomt het infectie en de vorming van abcessen.
Een andere behandeling van een open wond omvat pijnstillers. Je arts kan ook penicilline of een ander antibioticum voorschrijven als er een infectie is of een hoog risico op het ontstaan van een infectie. In sommige gevallen kun je een operatie nodig hebben.
Als een lichaamsdeel afgescheurd is, moet het naar het ziekenhuis gebracht worden om eventueel weer vastgehecht te worden. Wikkel het lichaamsdeel in vochtig gaas en pak het in met ijs.
Als je de dokterspraktijk verlaat, heb je misschien verband en verband. Het is belangrijk je handen te wassen en op een schoon oppervlak te werken bij het verwisselen van verband en verband.
Ontsmet en droog de wond goed voordat je hem opnieuw verbandt. Gooi oude verbanden en verband in plastic zakken weg.
Zijn er complicaties bij het hebben van een open wond?
De belangrijkste complicatie van een open wond is het risico op infectie. Bel onmiddellijk je arts als je een prik, diepe rijtwond of ernstig ongeluk hebt gehad en je tekenen van ernstige bloeding of infectie vertoont.
Tekenen van bloeding zijn onder andere voortdurende bloedingen die niet reageren op directe druk. Je kunt een infectie hebben als de wond vertoont:
- een toename van drainage
- dikke groene, gele, of bruine pus
- pus met een vieze geur
Andere tekenen van infectie zijn onder andere:
- koorts van meer dan 38°C gedurende meer dan vier uur
- een gevoelige knobbel in je lies of oksel
- een wond die niet geneest
Je arts zal de wond draineren of debrideren en vaak een antibioticum voorschrijven als er een bacteriële infectie ontstaat. In ernstige gevallen kan een operatie nodig zijn om het geïnfecteerde weefsel en soms ook het omringende weefsel te verwijderen.
Aandoeningen die uit een open wond kunnen ontstaan zijn o.a.:
- Lockjaw. Deze aandoening wordt veroorzaakt door een infectie door de bacteriën die tetanus veroorzaken. Het kan spiersamentrekkingen in je kaak en nek veroorzaken.
- Necrotiserende fasciitis. Dit is een ernstige infectie van weke delen, veroorzaakt door een verscheidenheid van bacteriën, waaronder Clostridium en Streptococcus, die tot weefselverlies en sepsis kan leiden.
- Cellulitis. Dit is een infectie van je huid die niet in direct contact staat met de wond.
Vooruitzichten
Of je nu een kleine of een ernstigere open wond hebt, het is belangrijk om snel actie te ondernemen. Sommige open wonden kunnen thuis behandeld worden, maar dat is niet altijd het geval. Je hebt medische hulp nodig als je een diepe snee hebt of als je veel bloedt. Zo krijg je de meest geschikte behandeling en verminder je het risico op complicaties en infectie.
Snijwonden
Een snee, of rijtwond, is een scheur of opening in de huid die ontstaat door een uitwendige verwonding. Ze kan oppervlakkig zijn, en alleen het oppervlak van je huid aantasten, of diep genoeg om ook
- pezen
- spieren
- ligamenten
- botten
Een prikwond is een diepe wond die ontstaat door iets scherps en puntigs, zoals een spijker. De opening in de huid is klein, en de prikwond bloedt misschien niet veel. Prikwonden kunnen gemakkelijk geïnfecteerd raken. Een arts moet een diepe prikwond altijd onderzoeken. Prikwonden die ontstaan door een beet of door het stappen op een roestig stuk metaal, zoals een spijker, hebben onmiddellijk medische hulp nodig.
Een snijwond kan uitwendige en inwendige bloedingen veroorzaken. Een flinke snijwond kan overvloedige bloedingen veroorzaken als hij niet snel en goed behandeld wordt. Snij- en prikwonden die overmatig bloedverlies veroorzaken of die de organen beschadigen, kunnen fataal zijn.
Wat zijn de oorzaken?
De meest voorkomende oorzaken van snij- en prikwonden zijn uitwendige verwondingen die de huid breken of scheuren. Deze oorzaken zijn o.a.:
- valpartijen
- auto-ongelukken
- gebroken glas
- steekpartijen
- snijwonden door een scheermes
De meest voorkomende oorzaken van prikwonden zijn:
- het stappen op een scherp voorwerp, zoals een spijker
- gebeten worden
- vallen op iets scherps
Hoewel prikwonden gewoonlijk niet hevig bloeden, zijn ze wel vatbaar voor infectie. Dit is vooral het geval als een beet of een roestig voorwerp de wond veroorzaakte. Ga onmiddellijk naar je dokter als dit het geval is.
Eerste hulp bij snij- en prikwonden
Kleine snij- of prikwonden kunnen thuis behandeld worden. Voor ernstiger snij- of prikwonden is onmiddellijke medische hulp nodig.
Snijwonden
Stop eerst het bloeden door de snee af te dekken en er zachtjes druk op uit te oefenen. Als de snee hevig bloedt en je bent niet in staat het te stoppen, zoek dan onmiddellijk medische hulp.
Maak de snee vervolgens goed schoon met een alcoholdoekje, een antiseptische wasbeurt, of schoon water. Doop een wattenstaafje in waterstofperoxide en rol er lichtjes mee over de plek van de snee om hem schoon te maken. Gebruik een pincet dat met alcohol gereinigd is om puin op het oppervlak van de snee te verwijderen. Als je puin ziet dat in de snee is ingebed, probeer het dan niet te verwijderen. Roep de hulp in van je arts of ga naar de dichtstbijzijnde eerste hulp.
Als de snee schoongemaakt is, smeer je er een antibiotische crème op. Dit kan infectie voorkomen en het genezingsproces versnellen. Breng een verband aan op de snijplek. Verschoon het verband dagelijks en telkens als het nat of vuil wordt.
Diepere snijwonden kunnen medische behandeling vereisen. Behandelingsmogelijkheden voor diepe snijwonden zijn hechtingen, nietjes, of vloeibare hechtingen.
Het kan ook zijn dat je antibiotica moet nemen om infectie te voorkomen.
Prik wonden
Probeer eerst het bloeden te stoppen door de wond met een schoon verband te bedekken en er zachtjes druk op uit te oefenen. Als de wond hevig bloedt en je kunt het niet stelpen, zoek dan onmiddellijk dringende medische hulp.
Maak de plek vervolgens grondig schoon met een klein alcoholdoekje. Probeer een prikwond niet te wassen. Als je merkt dat er puin in de prikwond zit ingebed, probeer dat dan niet te verwijderen. Tast de wond niet af als je merkt dat een deel van het voorwerp dat de wond veroorzaakte is afgebroken. Zoek in plaats daarvan onmiddellijk dringende medische hulp.
Als de huid schoon is, breng je een vrij verkrijgbare antibiotische crème aan om infectie te voorkomen. Bedek de prikwond met een verband. Je moet het verband dagelijks verwisselen of eerder als het nat of vuil wordt. Controleer op tekenen van infectie, zoals:
- roodheid
- drainage, zoals pus, uit de plaats van de wond
- warmte of zwelling in de omgeving
Wanneer is een snij- of prikwond een noodgeval?
Hoewel de meeste kleine prik- en snijwonden genezen zonder behandeling die verder gaat dan eerste hulp en thuisverzorging, moet voor sommige onmiddellijk medische hulp worden ingeroepen. Roep medische spoedhulp in als je een van de volgende dingen opmerkt:
de bloeding hevig is, uitvloeit, of niet stopt na 10 minuten druk uitoefenen
gevoel en functie in het gebied van de snijwond of wond verminderd zijn
spier, pees, of bot is blootgesteld
Neem onmiddellijk contact op met je arts als:
- er puin in de snee of wond zit
- de snee of wond ontstaan is door een beet
- je in 10 jaar geen tetanusprik hebt gehad
- je op een voorwerp, zoals een spijker, hebt getrapt
- de snee of wond ontstond door een vishaak
- de snee of wond vertoont de symptomen van infectie, zoals zwelling rond de plek, kloppende pijn, of vocht dat uit de snee of wond lekt
Je arts kan je aanraden een tetanusvaccin te krijgen.
Complicaties van snij- en prikwonden
Mogelijke complicaties van een snij- of prikwond zijn onder andere:
- een wondinfectie
- een bloedinfectie, of sepsis
- koudvuur
- een amputatie
- een verlies van functie in het gebied van de wond
- zenuwbeschadiging
- orgaanbeschadiging
Snij- en prikwonden voorkomen
Voorkom snij- en prikwonden door de volgende stappen te nemen om je lichamelijke veiligheid te garanderen:
- Doe niet aan sport zonder de juiste beschermende kleding te gebruiken.
- Draag schoenen en zorg ervoor dat de zolen stevig zijn en niet door een spijker geprikt kunnen worden.
- Gebruik geen zware machines of gereedschap zonder de juiste veiligheidsuitrusting en schoenen te dragen.
- Ruim na een ongeluk snel puin op, zoals gebroken glas.
- Droog gemorste vloeistoffen op, vooral op gladde oppervlakken, voordat je over het oppervlak loopt of loopt.
Chirurgische wondverzorging – open
Een incisie is een snee door de huid die tijdens een operatie gemaakt wordt. Het wordt ook wel een operatiewond genoemd. Sommige incisies zijn klein, andere zijn lang. De grootte van de incisie hangt af van de soort operatie die je had.
Soms breekt een incisie open. Dit kan langs de hele snee gebeuren of slechts langs een deel ervan. Je arts kan besluiten ze niet weer met hechtingen (stiksels) te sluiten.
Wat je thuis kunt verwachten
Als je arts je wond niet opnieuw met hechtingen sluit, moet je hem thuis verzorgen, want het kan tijd kosten om te genezen. De wond zal van onder naar boven genezen. Een verband helpt drainage op te vangen en te voorkomen dat de huid dichtgroeit voordat de wond eronder zich vult.
Goed de handen wassen
Het is belangrijk je handen te reinigen voor je het verband verwisselt. Je kunt een reinigingsmiddel op alcoholbasis gebruiken. Of je kunt je handen wassen met behulp van deze stappen:
- Doe alle sieraden van je handen.
- Maak je handen nat, richt ze naar beneden onder warm stromend water.
Doe er zeep bij en was je handen gedurende 15 tot 30 seconden (zing een keer “Happy Birthday” of het “Alphabet Song” door). Maak ook onder je nagels schoon. - Spoel goed af.
- Droog af met een schone handdoek.
Verwijderen van het oude verband
Je zorgverlener zal je vertellen hoe vaak je je verband moet verwisselen. Om je voor te bereiden op de verbandwissel:
- Maak je handen schoon voor je het verband aanraakt.
- Zorg dat je alle benodigdheden bij de hand hebt.
- Zorg voor een schoon werkvlak.
Verwijder het oude verband:
- Maak het verband voorzichtig los van je huid.
- Gebruik een schone (niet steriele) medische handschoen om het oude verband vast te pakken en eraf te trekken.
- Als het verband aan de wond kleeft, maak het dan nat en probeer het opnieuw, tenzij je arts je opgedragen heeft het droog af te trekken.
- Doe het oude verband in een plastic zak en leg het opzij.
- Maak je handen weer schoon nadat je het oude verband eraf hebt gehaald.
Verzorging van de wond
Je kunt een gaaskompres of zachte doek gebruiken om de huid rond je wond schoon te maken:
- Gebruik een gewone zoutoplossing (zout water) of een mild zeepsopje.
- Week het gaasje of de doek in de zoutoplossing of het zeepsopje, en dep of veeg er voorzichtig de huid mee af.
- Probeer alle drainage en opgedroogd bloed of andere materie die zich op de huid kan hebben opgehoopt te verwijderen.
- Gebruik GEEN huidreinigers, alcohol, peroxide, jodium, of zeep met antibacteriële chemicaliën. Deze kunnen het wondweefsel beschadigen en de genezing vertragen.
Je arts kan je ook vragen je wond te irrigeren, of uit te spoelen:
- Vul een spuit met zout water of zeepwater, welke je arts ook aanraadt.
- Houd de spuit 2,5 tot 15 centimeter van de wond. Spuit hard genoeg in de wond om drainage en afscheiding weg te spoelen.
- Gebruik een schone zachte, droge doek of een stuk gaas om de wond voorzichtig droog te deppen.
Smeer GEEN lotion, crème of kruidenmiddeltjes op of rond je wond, tenzij je arts gezegd heeft dat het mag.
Het nieuwe verband aanleggen
Leg het schone verband op de wond zoals je verpleger je dat geleerd heeft. Het kan zijn dat je een nat-op-droog verband gebruikt.
Maak je handen schoon als je klaar bent.
Gooi het oude verband en andere gebruikte benodigdheden weg in een waterdichte plastic zak. Sluit hem goed af, en maak hem dan dubbel voordat je hem in de vuilnisbak doet.
Was eventueel vuil wasgoed van de verbandwissel apart van ander wasgoed. Vraag je zorgverlener of je bleekwater aan het waswater moet toevoegen.
Gebruik een verband maar één keer. Gebruik het nooit opnieuw.
Wanneer de dokter bellen
Bel je arts als:
- Er meer roodheid, pijn, zwelling, of bloeding op de plaats van de wond is.
- De wond groter of dieper is, of er uitgedroogd of donker uitziet.
- De drainage die uit of rond de wond komt neemt toe of wordt dik, bruin, groen of geel, of ruikt slecht (wat op pus wijst).
- Je temperatuur is 38°C of hoger.
Hoe lang duurt het voor een wond genezen is?
Hoe lang het duurt voor een wond genezen is, hangt af van hoe groot of diep de snee is. Het kan tot een paar jaar duren voor de wond helemaal genezen is. Een open wond kan er langer over doen om te genezen dan een gesloten wond. Volgens Johns Hopkins Medicine zijn de meeste wonden na ongeveer 3 maanden hersteld. De nieuwe huid en weefsel is ongeveer 80 procent zo sterk als voor de verwonding, per University of Rochester Medical Center. Een grote of diepe snee zal sneller genezen als je zorgverlener hem hecht. Dit helpt om het gebied dat je lichaam opnieuw moet opbouwen kleiner te maken. Dit is de reden waarom operatiewonden meestal sneller genezen dan andere soorten wonden. Chirurgische wonden hebben gewoonlijk 6 tot 8 weken nodig om te genezen, volgens St. Joseph’s Healthcare Hamilton. Wonden kunnen ook sneller of beter genezen als je ze bedekt houdt. Volgens de Cleveland Clinic hebben wonden vocht nodig om te genezen. Een verband houdt de wond ook schoner. Sommige gezondheidsaandoeningen kunnen een zeer trage genezing veroorzaken of de wondgenezing stoppen. Dit kan zelfs gebeuren als je snee het gevolg is van een operatie of een medische ingreep.
Stadia van wondgenezing
Je lichaam geneest een wond in vier hoofdstadia:
- voorkomen van te veel bloedverlies
- het gebied verdedigen en schoonmaken
- herstellen en genezen
Door de wond schoon en bedekt te houden kan je lichaam helpen de plek te herstellen.
Stadium 1: stel het bloeden stop (hemostase)
Als je een snee, schram of andere wond in je huid krijgt, begint die meestal te bloeden. Het eerste stadium van wondgenezing is het stoppen van het bloeden. Dit wordt hemostase genoemd. Bloed begint seconden tot minuten nadat je een wond hebt gekregen te stollen. Dit is het goede soort bloedstolsel dat helpt om te veel bloedverlies te voorkomen. Stolling helpt ook om de wond te sluiten en te genezen, waardoor een korstje ontstaat.
Fase 2: Schurft over (stolling)
De fase van stolling en korstvorming kent drie belangrijke stappen:
- De bloedvaten rond de wond vernauwen zich. Dit helpt om het bloeden te stoppen.
- Bloedplaatjes, de stollingscellen in bloed, klonteren samen om een “prop” in de wond te maken.
- Bij stolling of coagulatie hoort een eiwit dat fibrine heet. Het is “bloedlijm” dat een net maakt om de bloedplaatjesprop op zijn plaats te houden. Je wond heeft nu een korstje erover.
- Ontsteking, die gepaard gaat met schoonmaken en genezen
Als je wond niet meer bloedt, kan het lichaam beginnen met het schoonmaken en genezen ervan. Eerst openen de bloedvaten rond de wond zich een beetje om er meer bloed naar toe te laten stromen. Daardoor kan de plek er ontstoken uitzien, of een beetje rood en gezwollen. Het kan ook een beetje warm aanvoelen. Maak je geen zorgen. Dit betekent dat er hulp is gearriveerd. Vers bloed brengt meer zuurstof en voedingsstoffen naar de wond – precies het juiste evenwicht om de wond te helpen genezen. Witte bloedcellen, macrofagen genoemd, arriveren op de plaats van de wond. Macrofagen helpen de wond schoon te maken door eventuele infecties te bestrijden. Ze zenden ook chemische boodschappers uit, groeifactoren genoemd, die de plek helpen herstellen. Je ziet misschien helder vocht in of rond de wond. Dit betekent dat witte bloedcellen aan het werk zijn met verdedigen en opnieuw opbouwen.
Stadium 3: Wederopbouw (groei en proliferatie)
Als de wond schoon en stabiel is, kan je lichaam beginnen met de wederopbouw van de plek. Zuurstofrijke rode bloedcellen komen naar de plek om nieuw weefsel aan te maken. Het is als een bouwplaats, behalve dat je lichaam zijn eigen bouwstoffen maakt. Chemische signalen in het lichaam vertellen cellen rond de wond om elastisch weefsel, collageen genaamd, te maken. Dit helpt om de huid en de weefsels in de wond te herstellen. Collageen is als een steiger waar andere cellen op gebouwd kunnen worden. In dit stadium van genezing zie je misschien een vers, verheven, rood litteken. Het litteken zal langzaam in kleur vervagen en er platter uitzien.
Stadium 4: rijping (versteviging)
Zelfs nadat je wond gesloten en hersteld lijkt, is ze nog steeds aan het genezen. Het kan er roze en uitgerekt of gebobbeld uitzien. Je kunt jeuk of benauwdheid over de plek voelen. Je lichaam gaat door met het herstellen en versterken van de plek.
De bloedvoorziening is een van de belangrijkste factoren bij wondgenezing. Bloed vervoert zuurstof, voedingsstoffen, en al het andere dat je lichaam nodig heeft om de plaats van de wond te genezen. Een wond kan er twee keer zo lang over doen om te genezen, of helemaal niet genezen, als ze niet genoeg bloed krijgt.
Bronnen:
- How do I clean a wound? NHS National Health Service (U.K.).
- Open Wound, Julie Roddick, Medically reviewed by Andrew Gonzalez, M.D., J.D., MPH. Healthline.
- Cuts and Puncture Wounds, April Kahn, Medically reviewed by William Morrison, M.D. Healthline.
- Surgical open wound care, MedlinePlus, National Library of Medicine.
- What to Expect During the 4 Stages of Wound Healing, Noreen Iftikhar, MD, Medically reviewed by Deborah Weatherspoon, Ph.D., R.N., CRNA. Healthline.