Hoe oud werden mensen vroeger?

De menselijke levensverwachting is een onderwerp dat door de eeuwen heen blijft fascineren. Hoewel we tegenwoordig genieten van een langere gemiddelde levensduur, is het interessant om te kijken naar hoe oud mensen in verschillende perioden werden. In dit artikel nemen we een duik in de levensverwachting van mensen in de prehistorie, de middeleeuwen, de afgelopen eeuwen, en kijken we hoe we er nun voor staan. Ook onderzoeken we de factoren die je levensverwachting kunnen beïnvloeden.

Prehistorie
De prehistorie is een uitgestrekte periode die het grootste deel van de menselijke geschiedenis beslaat, van de eerste mensachtigen tot de opkomst van de beschaving. In deze tijd was de levensverwachting aanzienlijk lager dan tegenwoordig. Men schat dat de gemiddelde levensduur van een volwassen Homo sapiens ongeveer 30 tot 40 jaar was. Kindersterfte was hoog, en slechts een klein percentage van de bevolking bereikte een hoge leeftijd. De lagere levensverwachting werd veroorzaakt door factoren zoals ziektes, ongevallen, gevaarlijke leefomstandigheden en beperkte medische kennis.

Middeleeuwen
In de middeleeuwen zagen we een lichte verbetering van de levensverwachting, hoewel deze nog steeds laag was in vergelijking met de moderne tijd. Gemiddeld werden mensen in deze periode tussen de 30 en 40 jaar oud, met uitschieters die 60 jaar of ouder werden. Net als in de prehistorie was kindersterfte hoog, en veel mensen stierven voor hun vijfde levensjaar. Oorzaken van vroegtijdig overlijden waren onder meer ondervoeding, ziektes, oorlog en een gebrek aan hygiëne.

Waar gingen mensen vroeger aan dood?
In het verleden waren er verschillende oorzaken van overlijden die vaker voorkwamen dan tegenwoordig. Hier zijn enkele van de meest voorkomende oorzaken van overlijden in vroegere tijden:

1. Infectieziekten: Veel mensen stierven aan infectieziekten zoals tuberculose, pokken, cholera, dysenterie, mazelen, pest en griep. Door gebrek aan medische kennis, vaccinaties en antibiotica waren deze ziekten vaak dodelijk.
2. Kindersterfte: Een hoge kindersterfte was gebruikelijk, vooral in de prehistorie en de middeleeuwen. Veel kinderen stierven als gevolg van ondervoeding, ziektes, infecties en onhygiënische omstandigheden.
3. Ondervoeding: Voedselschaarste en een gebrek aan voedzame voeding leidden tot ondervoeding en ondervoeding gerelateerde aandoeningen zoals scheurbuik, pellagra en beriberi.
4. Oorlog en geweld: Gewapende conflicten, invasies en burgeroorlogen waren frequente gebeurtenissen in het verleden, waardoor veel mensen stierven aan oorlogsgeweld, ziektes en hongersnoden die het gevolg waren van verwoestingen.
5. Slechte hygiëne: Gebrek aan sanitaire voorzieningen en schoon water leidde tot een verhoogd risico op ziekten zoals cholera, dysenterie en buiktyfus.
6. Arbeidsongevallen: In de pre-industriële en vroege industriële samenlevingen waren arbeidsomstandigheden vaak gevaarlijk, en arbeidsongevallen kwamen veel voor.
7. Moedersterfte: Zwangerschap en bevalling waren riskanter dan tegenwoordig, met veel vrouwen die stierven aan complicaties zoals bloedingen, infecties of eclampsie.
8. Gebrek aan medische zorg: In het verleden was medische kennis beperkt, en behandelingen voor veel aandoeningen waren niet beschikbaar of ineffectief. Dit leidde tot een hoger sterftecijfer als gevolg van ziekten die nu behandelbaar of te voorkomen zijn.

Hoewel veel van deze oorzaken nog steeds overlijden veroorzaken in sommige delen van de wereld, hebben medische en technologische vooruitgang, verbeterde hygiëne, voeding en gezondheidszorg bijgedragen aan een afname van deze sterfgevallen in veel landen.

Afgelopen eeuwen
De afgelopen eeuwen zijn getuige geweest van aanzienlijke verbeteringen in de levensverwachting. In de 19e eeuw lag de gemiddelde levensduur tussen de 40 en 50 jaar, terwijl deze in de 20e eeuw steeg tot 60 à 70 jaar. De 21e eeuw heeft een verdere toename gezien, met een huidige wereldwijde gemiddelde levensverwachting van ongeveer 72 jaar. De verbetering in levensduur is te danken aan medische en technologische vooruitgang, betere hygiëne, voeding, gezondheidszorg en onderwijs.

Gemiddelden kunnen vertekend beeld geven
Hoewel de levensverwachting bij geboorte rond de 30 jaar lag, komt dit vooral doordat veel kinderen vroegtijdig overleden aan ziektes of complicaties bij de geboorte. Het is dus in zekere zin een misverstand dat mensen vroeger gemiddeld maar 30 jaar oud werden, want dit betekent niet dat de meeste volwassenen rond hun 30e stierven. In de Middeleeuwen, als iemand de leeftijd van 20 bereikte, waren ze meestal voorbij de meest risicovolle kinderjaren. Deze mensen hadden een veel grotere kans om ouder te worden. Er zijn aanwijzingen dat 20-jarigen in die tijd mogelijk zelfs de 64 jaar konden halen, wat aanzienlijk hoger is. Het is belangrijk om rekening te houden met factoren zoals doodgeboren kinderen en oorlogsslachtoffers bij het analyseren van historische levensverwachting, aangezien deze situaties niet natuurlijk zijn, maar wel invloed hebben op de leeftijdsstatistieken van onze voorouders.

Levensverwachting vandaag de dag
De stijging van de levensverwachting in westerse landen is tot stilstand gekomen en in sommige gevallen zelfs gedaald door een combinatie van factoren. De toename van chronische ziekten zoals obesitas, diabetes en hart- en vaatziekten, veroorzaakt door ongezonde levensstijlen, speelt een grote rol. Daarnaast heeft de opioïdencrisis, met name in de Verenigde Staten, geleid tot een aanzienlijke toename van sterfgevallen door drugsmisbruik. Tegelijkertijd hebben economische ongelijkheid en ontoereikende toegang tot gezondheidszorg voor sommige bevolkingsgroepen ook bijgedragen aan de stagnatie of daling van de levensverwachting. Deze complexe combinatie van factoren heeft geleid tot een vertraging of omkering van de vooruitgang die in de afgelopen decennia is geboekt op het gebied van levensverwachting. De levensverwachting is wereldwijd verbeterd in de afgelopen eeuwen, maar verschilt nog altijd sterk per werelddeel. In het Verenigd Koninkrijk schommelde de levensverwachting vóór de 19e eeuw tussen 30 en 40 jaar, maar is inmiddels verdubbeld tot meer dan 80 jaar. Landen zoals Japan en Zuid-Korea begonnen later met gezondheidsverbeteringen maar maakten snelle vooruitgang. Een eeuw geleden bedroeg de levensverwachting in India en Zuid-Korea slechts 23 jaar, maar deze is nu bijna verdrievoudigd in India en verviervoudigd in Zuid-Korea. Ondanks de vooruitgang zijn er nog steeds grote verschillen tussen landen; de levensverwachting in veel landen ten zuiden van de Sahara is minder dan 60 jaar, terwijl die in Japan meer dan 80 jaar is.

Welvaartsziekten nekken ons
Moderne beschavingsziekten, ook wel welvaartsziekten genoemd, zijn aandoeningen die voornamelijk voorkomen in geïndustrialiseerde en welvarende samenlevingen. Ze worden vaak geassocieerd met veranderende levensstijlen, omgevingsfactoren en voedingsgewoonten die het gevolg zijn van modernisering en economische vooruitgang. Veelvoorkomende moderne beschavingsziekten zijn onder meer hart- en vaatziekten, diabetes, obesitas, bepaalde soorten kanker en mentale gezondheidsproblemen zoals depressie en angst. Deze ziekten zijn vaak het gevolg van ongezonde voeding, gebrek aan lichaamsbeweging, stress, roken, junkfood, overmatig alcoholgebruik en milieuverontreiniging.

Wat kun je doen om je levensverwachting te laten stijgen?
Om de levensverwachting van westerlingen te verhogen, zijn er verschillende strategieën die je kunt toepassen. Het bevorderen van een gezonde levensstijl is cruciaal, door middel van evenwichtige voeding, regelmatig sporten, voldoende slapen, stress beheersen en het vermijden van tabak en overmatig alcoholgebruik. Daarnaast is het belangrijk om regelmatig medische controles te ondergaan om vroege opsporing en behandeling van ziekten te waarborgen. Verder dient er aandacht te worden besteed aan mentale gezondheid door middel van sociale ondersteuning, ontspanningstechnieken en zo nodig professionele hulp. Ten slotte is het cruciaal om te streven naar gelijke toegang tot gezondheidszorg en onderwijs, evenals het aanpakken van sociaaleconomische ongelijkheden om de algehele gezondheid en levensverwachting van de bevolking te verbeteren.

Kies een veilige hobby en baan
Gevaarlijke hobby’s en banen zijn activiteiten waarbij je een hoger risico loopt op letsel of overlijden vanwege de uitdagingen en gevaren die ermee gepaard gaan. Gevaarlijke hobby’s kunnen bijvoorbeeld wingsuit-vliegen, basejumpen, motorrijden, rotsklimmen en diepzeeduiken zijn. Deze sporten vereisen vaak een hoge mate van vaardigheid, en de risico’s kunnen verhoogd zijn door menselijke fouten of onvoorspelbare omstandigheden. Aan de andere kant zijn er banen met een hoger risico op overlijden, zoals brandweerlieden, politieagenten, houtkappers, diepzeevissers en bouwvakkers. Deze beroepen kunnen blootstelling aan gevaarlijke situaties, zware machines en extreme omstandigheden met zich meebrengen, waardoor het risico op ernstige verwondingen of dodelijke ongevallen toeneemt.

Motorrijden brengt grote risico’s met zich mee
Motorrijders hebben een aanzienlijk hogere kans op overlijden bij verkeersongevallen in vergelijking met automobilisten. Hoewel dit percentage kan variëren afhankelijk van de regio en de verkeersomstandigheden, lopen motorrijders tot wel 30 keer meer kans om te overlijden bij een ongeval per afgelegde kilometer dan automobilisten. De grootste risico’s bij motorrijden zijn onder andere de beperkte bescherming bij een botsing, verminderde zichtbaarheid voor andere weggebruikers, en het feit dat motorrijders kwetsbaarder zijn voor weersomstandigheden en oneffenheden in het wegdek. Bovendien kunnen motorrijders, vooral onervaren rijders, meer vatbaar zijn voor ongelukken als gevolg van risicovol rijgedrag, zoals te hard rijden of onverantwoord inhalen. Als motorrijder kun je verschillende maatregelen nemen om veiliger te rijden en je kans op een ongeluk te verlagen. Ten eerste is het belangrijk om een goede rijopleiding te volgen en je rijvaardigheden regelmatig op te frissen. Draag altijd beschermende kleding, zoals een helm, handschoenen, een stevig motorjack en broek, en stevige schoenen om jezelf te beschermen bij een eventuele val. Zorg ervoor dat je goed zichtbaar bent voor andere weggebruikers door reflecterende kleding te dragen en je koplampen te gebruiken. Vermijd roekeloos rijgedrag, zoals te hard rijden en gevaarlijk inhalen. Wees extra voorzichtig bij slecht weer en pas je snelheid aan de omstandigheden aan. Onderhoud je motor goed en voer regelmatig controles uit om technische problemen te voorkomen die tot ongevallen kunnen leiden.

Slotwoord
Hoewel de levensverwachting in de loop van de geschiedenis is toegenomen, is het belangrijk te erkennen dat die niet voor iedereen gelijk is. Sociale en economische ongelijkheden en verschillen in toegang tot gezondheidszorg en onderwijs spelen een cruciale rol in de levensduur van mensen. Het blijft belangrijk om te blijven werken aan het verminderen van deze ongelijkheden en ervoor te zorgen dat iedereen de kans krijgt om lang en gezond te leven. Als we terugkijken op de geschiedenis en de vooruitgang die we hebben geboekt, mogen we niet vergeten dat er nog veel werk aan de winkel is om de gezondheid en het welzijn van de wereldbevolking te verbeteren.

Bronnen:

• Overlijden, 2022, at Centraal Bureau voor de Statistiek.
• Roser, M., Ortiz-Ospina, E., and Ritchie, H. Life Expectancy, at Our World in Data.
• Hoe lang leefden wij? Historische veranderingen in de levensduur en het doodsoorzakenpatroon Frans van Poppel, Ingeborg Deerenberg, Judith Wolleswinkel-Van den Bosch en Peter Ekamper.
• Lag de levensverwachting echt zo laag in de middeleeuwen?, 2021, at IsGeschiedenis.
• Zo oud werden mensen in de prehistorie, 2020, at Quest.
• Lippens, Y., 2021, De leeftijden van onze voorouders, at Yory.
  

• Motorrijders, 2017, Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid.