Recent heeft de caloriearme zoetstof erythritol er flink van langs gekregen in de media. Het eten hiervan zou volgens een onderzoek je kans op een hartaanval en beroerte aanzienlijk verhogen. Ik kreeg hier wat vragen over en heb daarom de originele studie erbij gepakt. In eerste instantie schrok ik mij rot, maar bij nader inzien blijkt de soep toch niet zo heet gegeten te worden als deze wordt opgediend. In dit artikel praten we je bij.
Wat is erythritol?
Laten we eerst eens kijken naar wat erythritol precies is. Erythritol is een caloriearme zoetstof die vaak wordt gebruikt als suikervervanger. Het is een stof die afkomstig is van glucose en 70% van de zoetkracht heeft van normale suiker. Erythritol komt van nature in kleine hoeveelheden voor in fruit zoals meloen, peren en druiven en in wat grotere hoeveelheden in gefermenteerde ‘dranken’ zoals wijn en sojasaus. Het wordt tegenwoordig vaak toegevoegd aan bewerkte voedingsmiddelen zoals gebak, snoep en chocolade, om de zoetheid te verhogen zonder veel extra calorieën toe te voegen. Erythritol wordt in tegenstelling tot de meeste andere suikeralcoholen niet gefermenteerd in de darm en wordt onveranderd uitgescheiden in de urine. Deze zoetstof heeft een mild verkoelend effect in de mond en verder geen nasmaak. De laatste jaren is erythritol erg populair en je kunt het dan ook in de meeste supermarkten vinden.
Wat ontdekten de onderzoekers?
In de studie die in de media veel stof deed opwaaien, hebben wetenschappers verschillende onderzoeken uitgevoerd om te onderzoeken of er een verband is tussen erythritol en hart- en vaatziekten. Ze ontdekten dat mensen met verhoogde concentraties erythritol in hun bloed bijna twee keer zoveel kans hadden op een hartaanval of beroerte.
Wat zeggen de resultaten?
Hoewel de kranten massaal waarschuwden voor het gevaar van erythritol kunnen we toch niet met zekerheid zeggen dat het alleen daardoor komt. Vele onderzoekers zijn het erover eens dat we zeer voorzichtig moeten zijn met het interpreteren van deze resultaten (1, 2, 3):
- De onderzoekers maten niet de inname van erythritol zelf, maar de hoeveelheid erythritol in het bloed. Wij mensen maken van nature zelf ook erythritol aan uit suiker en fructose via de pentosefosfaatroute, vaak afgekort tot PPP (4, 5). De hoeveelheid kan echter toenemen bij het eten van veel suiker of door verstoringen, zoals wordt gezien bij overgewicht en metabole ziektes (6, 7, 8). Hoge erythritolspiegels kunnen dus ook het gevolg zijn van een ongezond dieet en/of metabole ziektes.
- We weten niets over het eetpatroon van de deelnemers aan het onderzoek. Misschien aten de deelnemers heel veel lightproducten en geen groenten, waardoor de problemen in werkelijkheid niet aan erythritol te wijten zijn.
- Er is ook geen onderscheid gemaakt tussen erythritol uit gezonde en ongezonde voedingsmiddelen. Als de bron van de erythritol brownies en koekjes is, dan zou de oorzaak van de toegenomen hart- en vaatziektes best eens bij roomboter, margarine of witmeel kunnen liggen.
- De studies zijn uitgevoerd bij mensen die al hart- en vaatziektes hadden, dus deze groep is niet automatisch ook representatief voor gezonde mensen.
- Een deel van de studie leunt op reageerbuisproeven, iets dat doorgaans als minder betrouwbaar wordt gezien.
- Bij het beoordelen van erythritol gingen de onderzoekers uit van een dagelijkse “Amerikaanse” inname van 30 gram per dag, terwijl de Europese naar schatting onder de 10 gram ligt. Het effect van 10 gram of 30 gram erythritol op onze gezondheid kan een zeer groot verschil maken.
- Het doel van het onderzoek was om de risicofactoren voor hart- en vaatziekten in kaart te brengen en ze zijn bij toeval op erythritol als marker gestuit. Daardoor zijn de studies niet geschikt om de veiligheid van deze zoetstof aan te tonen.
- De uitslag van dit onderzoek staat haaks op de uitkomsten van vele studies die de afgelopen tientallen jaren zijn verschenen.
We kunnen nu dus nog niks concluderen, maar de media vinden het heerlijk om enorm te overdrijven. In toxicologisch langetermijnonderzoek naar erythritol bij dieren werd niets opmerkelijks gevonden (9, 10). Op basis van studies met zowel mensen als dieren hebben de FDA en EFSA erythritol als veilig bestempeld (11, 12).
Gezondheidsvoordelen van erythritol
Volgens een grondige review, die inderdaad benoemt dat erythritol bij zieke mensen met een verstoord suikermetabolisme mogelijk gezondheidsnadelen kan hebben, zitten er ook tal van voordelen aan deze zoetstof (13). Zo kan het gaatjes in de mond voorkomen, je langer een verzadigd gevoel geven en zorgt het niet voor stijging van de bloedsuikerspiegel en de HbA1c-waarde (14, 15, 16). De HbA1c-waarde geeft het gemiddelde glucosegehalte weer in het bloed van een persoon over de laatste 2-3 maanden (17). Een hoge HbA1c-waarde kan leiden tot complicaties op lange termijn zoals schade aan de bloedvaten, zenuwen en organen zoals de ogen, nieren en hart, bij mensen met diabetes (18, 19). Een ander groot voordeel van erythritol is dat het geen effect heeft op de darmflora, wat bij veel andere kunstmatige zoetstoffen wel het geval is. Hierdoor worden sommige zoetstoffen, zoals aspartaam en sucralose, in verband gebracht met nadelige effecten op de gezondheid (20, 21, 22). Doordat deze zoetstof grotendeels de dikke darm niet bereikt heeft het geen laxerende eigenschappen, iets dat bij veel andere zoetstoffen wel het geval is (23, 24).
Hoe wordt erythritol gemaakt?
Hoewel erythritol rijkelijk voorkomt in ons dagelijks voedsel, zijn de hoeveelheden voor de industrie niet toereikend om ze op grote schaal daaruit te winnen (25). Daarom wordt erythritol soms gewonnen uit een restproduct van melasse, maar meestal wordt het geproduceerd uit suiker via fermentatie met een gist zoals Moniliella pollinis (26, 27). Het proces begint dan met een suiker, die wordt omgezet in een stof genaamd erythrose-4-P. Dit gebeurt net zoals in ons lichaam via de zogenaamde pentosefosfaatroute. Erythrose-4-P wordt vervolgens omgezet in erythrose. Ten slotte wordt erythrose omgezet in erythritol door een speciaal enzym, erythrose reductase (ER). Omdat fermentatie door gisten en bewerkingen via enzymen natuurlijke processen zijn, mag het natuurlijk genoemd worden. Toch zullen de echte puristen zeggen dat het niet helemaal natuurlijk is, omdat de erythritol is geproduceerd door tussenkomst van de mens en dus niet rechtstreeks uit voedsel komt.
Slotwoord
De schokkende nieuwsberichten waaruit zou blijken dat erythritol zeer schadelijk is voor de gezondheid, blijken bij nader inzien veel te kort door de bocht. Er rammelt van alles aan de studie en er zijn tal van onderzoeken die geen schadelijke effecten hebben vastgesteld. Desalniettemin is het verstandig om de inname zeker niet te overdrijven. Een goede optie is dat je een deel van de suiker in een recept vervangt door erythritol, dan heb je toch al wat gezondheidswinst. Je zou hierbij voor ‘gezondere’ suikers (lees minder slechte) kunnen gaan als kokosbloesemsuiker of ahornsiroop. Mocht je echt van de suiker af willen, dan is de combinatie van stevia en erythritol ook prima; je hebt dan minder last van de typische stevia bijsmaak. Uiteindelijk is het nog beter om de hang naar zoet te ontwennen, want we kunnen prima zonder suikers!
