Aminozuren dragen bij aan de aanmaak van eiwitten waaruit de weefsels en organen van je lichaam zijn opgebouwd. Naast deze cruciale functie hebben sommige aminozuren nog andere speciale taken. Methionine is een aminozuur dat verscheidene belangrijke moleculen in je lichaam produceert. Deze moleculen zijn essentieel voor de juiste werking van je cellen. Vanwege die belangrijke functie raden sommigen aan om de methionine-inname te verhogen. Anderen adviseren echter een beperkte inname vanwege mogelijke bijwerkingen. Dit artikel gaat in op het belang van methionine en op de vraag of je je wel of geen zorgen dient te maken over de hoeveelheid ervan die je binnenkrijgt via je eten. Tevens wordt besproken in welke voeding methionine voorkomt en wat de eventuele bijwerkingen zijn.
Wat is methionine?
Methionine is een aminozuur dat in vele eiwitten te vinden is, zoals in de eiwitten in onze voeding en in de weefsels en organen van ons eigen lichaam. Het heeft naast zijn functie als bouwsteen nog andere unieke eigenschappen. Een daarvan is het vermogen om te worden omgezet in belangrijke zwavelhoudende moleculen (1). Zwavelhoudende moleculen hebben een reeks functies, zoals het beschermen van je weefsels, het aanpassen van je DNA en het zorgen voor behoud van de juiste werking van je cellen (2, 3). Deze belangrijke moleculen moeten dus worden gemaakt uit aminozuren die zwavel bevatten. Van alle aminozuren die je lichaam gebruikt voor de aanmaak van eiwitten in je lichaam bevatten alleen methionine en cysteïne zwavel. Maar terwijl je lichaam in staat is om zelf cysteïne aan te maken, moet methionine uit de voeding gehaald worden (4). Bovendien speelt methionine een cruciale rol in het opstarten van het proces waarbij nieuwe eiwitten in je cellen worden aangemaakt, iets dat continu gebeurt terwijl oudere eiwitten worden afgebroken (1). Methionine zorgt er bijvoorbeeld voor dat de productie van nieuwe eiwitten in je spieren wordt opgestart nadat ze zijn beschadigd in een trainingssessie (1, 5).
Kortom: Methionine is een uniek aminozuur. Het bevat zwavel en kan andere zwavelhoudende moleculen in het lichaam produceren. Daarnaast is het betrokken bij de eiwitproductie in je cellen.
Het kan essentiële moleculen aanmaken voor een normale celfunctie
Een van de belangrijke rollen van methionine is dat het gebruikt kan worden voor de productie van andere moleculen. Het is ook betrokken bij de aanmaak van cysteïne, het andere zwavelhoudende aminozuur dat gebruikt wordt om eiwitten in het lichaam te bouwen (1, 6). Cysteïne kan op zijn beurt weer een reeks moleculen creëren, waaronder eiwitten, glutathion en taurine (1). Glutathion wordt wel de ‘meester antioxidant’ genoemd vanwege de cruciale rol die het speelt in de afweer van je lichaam (2, 7). Ook speelt het een rol in de omzetting van voedingsstoffen in het lichaam en de productie van DNA en eiwitten (2). Taurine heeft vele functies die zorgen voor behoud van je gezondheid en het juiste functioneren van je cellen (8). Een van de belangrijkste moleculen waarin methionine kan worden omgezet is S-adenosylmethionine, ofwel ‘SAMe’ (1). SAMe neemt deel aan vele chemische reacties door een deel van zichzelf te koppelen aan andere moleculen, waaronder DNA en eiwitten (3, 9). Ook wordt het gebruikt bij de productie van creatine, een belangrijke molecule voor cellulaire energie (10, 11). Alles bij elkaar is methionine dus direct of indirect betrokken bij allerlei belangrijke processen in het lichaam waarbij moleculen worden aangemaakt.
Kortom: Methionine kan worden omgezet in verscheidene zwavelhoudende moleculen met belangrijke functies, zoals glutathion, taurine, SAMe en creatine. Deze moleculen zijn essentieel voor het normaal functioneren van de cellen in je lichaam.
Het speelt een rol in de methylering van DNA
Je DNA bevat de informatie die je maakt tot wie je bent. Veel van deze informatie blijft je hele leven hetzelfde, maar omgevingsfactoren kunnen wel zorgen voor verandering in sommige aspecten van je DNA-expressie. Een van de interessantste rollen van methionine is dat het kan worden omgezet in een molecule genaamd SAMe. Die molecule kan veranderingen in je DNA teweegbrengen door zich te binden aan een methylgroep (een koolstofatoom verbonden met waterstofatomen) (3, 9). De hoeveelheid methionine in je eten kan invloed hebben op hoe vaak dit proces zich afspeelt, maar er bestaan nog wel veel onbeantwoorde vragen over dit proces. Het is mogelijk dat verhoging van de hoeveelheid methionine in je voeding zowel kan zorgen voor een toename als voor een afname van de mate waarin DNA kan veranderen ten gevolge van SAMe (12). Bovendien, als deze veranderingen wel optreden, kunnen die in sommige gevallen gunstig zijn maar in andere juist schadelijk (12). Sommige onderzoeken wijzen bijvoorbeeld uit dat een dieet met meer voedingsstoffen die methylgroepen aan je DNA toevoegen het risico op colorectale kanker kan verlagen (13). Uit ander onderzoek blijkt echter juist dat een hogere inname van methionine kan zorgen voor verergering van aandoeningen als schizofrenie, misschien vanwege de toevoeging van meer methylgroepen aan het DNA (12, 14).
Kortom: Een van de moleculen die door methionine worden geproduceerd, SAMe, kan je DNA veranderen. Het is niet helemaal duidelijk hoe het methioninegehalte in je voeding dit proces precies beïnvloedt; het kan zijn dat het proces bij sommigen gunstig uitpakt en bij anderen schade toebrengt.
Een dieet met weinig methionine verlengt de levensduur bij dieren
Hoewel methionine belangrijke rollen vervult in het lichaam is er onderzoek dat uitwijst dat een dieet met weinig van dit aminozuur gunstig is. Sommige kankercellen zijn voor hun groei afhankelijk van methionine uit voeding. In die gevallen is het wellicht gunstig om de inname te beperken zodat de kankercellen eerder afsterven (15). Omdat planteneiwitten vaak minder methionine bevatten dan dierlijke, geloven sommige onderzoekers dat een plantaardig dieet kan helpen om sommige soorten kanker te bestrijden (15, 16). Tevens blijkt uit verscheidene dierstudies dat vermindering van methionine de levensduur kan verlengen en de gezondheid kan verbeteren (17, 18, 19). Een studie wees uit dat de levensduur van muizen 40% langer was bij dieren die een methionine-arm dieet kregen (17). Deze langere levensduur zou het gevolg kunnen zijn van een betere weerstand tegen stress en een betere stofwisseling. Ook het vermogen van lichaamscellen om zich te delen zou erdoor behouden blijven (20, 21). Sommige onderzoekers concluderen dat het lagere methioninegehalte zelfs een vertragende werking zou hebben op het verouderingsproces bij muizen (19). Of deze voordelen wel of niet opgaan voor mensen is nog niet duidelijk, maar er zijn wel laboratoriumstudies die uitwijzen dat een laag methioninegehalte in menselijke cellen gunstig zou zijn (20, 22). Voordat conclusies kunnen worden getrokken moet er wel meer humaan onderzoek plaatsvinden.
Kortom: Bij dieren kan het verlagen van het methioninegehalte in de voeding zorgen voor een langzamere veroudering en een langere levensduur. Volgens sommige labstudies heeft het verlagen van methionine in menselijke cellen voordelen, maar er is meer onderzoek nodig op levende mensen.
Voedingsbronnen van methionine
Hoewel in nagenoeg alle eiwitbevattende voeding wel wat methionine zit, varieert de hoeveelheid enorm. Eieren, vis en sommige soorten vlees bevatten veel van dit aminozuur (23). De schatting is dat ongeveer 8% van de aminozuren in het wit van eieren bestaat uit de zwavelhoudende aminozuren methionine en cysteïne (24). Deze waarde bedraagt ongeveer 5% in kip en rundvlees en 4% in zuivelproducten. Planteneiwitten bevatten meestal nog minder van deze aminozuren. In een onderzoek werd de algehele hoeveelheid zwavelhoudende aminozuren in verschillende types diëten onderzocht (24). Het hoogste gehalte (6,8 gram per dag) werd gevonden in eiwitrijke diëten, terwijl bij vegetariërs (3 gram per dag) en veganisten (2,3 gram per dag) de laagste hoeveelheden werden gemeten. Ondanks de lagere inname onder vegetariërs blijkt uit ander onderzoek dat ze toch hogere concentraties methionine in het bloed hebben dan degenen die wel vlees en vis eten (25). Deze bevinding leidde tot de conclusie dat er niet altijd een directe relatie bestaat tussen de methionine-inname en de bloedwaarde. In deze studies werd bij veganisten echter zowel een lage inname van methionine vastgesteld als een lage bloedwaarde (24, 25).
Kortom: Dierlijke eiwitten bevatten vaak meer methionine dan plantaardige. Mensen met een plantaardig dieet consumeren wel minder zwavelbevattende aminozuren, maar in het bloed komen bij hen zowel hoge als lage concentraties voor.
Hoeveelheid, toxiciteit en bijwerkingen
Er is vanuit onderzoek een aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vastgesteld voor de zwavelhoudende aminozuren methionine en cysteïne en er zijn ook studies naar de bijwerkingen van hogere doseringen.
Aanbevolen inname
De dagelijkse aanbevolen inname van methionine plus cysteïne is 19 mg/kg per dag voor volwassenen, wat ongeveer 1,3 gram is voor iemand van 68 kilo (4). Sommige onderzoekers raden echter het dubbele aan, gebaseerd op de beperkingen van de studies die zijn gebruikt om de aanbevolen dosis vast te stellen (24).
Effecten op homocysteïne
De grootste zorg die omtrent een hoge methionine-inname bestaat heeft te maken met de moleculen die dit aminozuur kan produceren. Methionine kan worden omgezet in homocysteïne, een aminozuur dat geassocieerd wordt met verscheidene aspecten van hartziekte (27, 28). Een hoge inname van methionine kan leiden tot verhoogd homocysteïne, hoewel sommigen gevoeliger zijn voor dit proces dan anderen (29). Interessant is dat onderzoek uitwijst dat mogelijke gevaren van een hoog methioninegehalte zouden kunnen komen door homocysteïne in plaats van door methionine zelf (30). Er zijn echter ook nog andere factoren die het homocysteïneniveau kunnen veranderen. Veganisten en vegetariërs bijvoorbeeld kunnen een hoger homocysteïnegehalte hebben dan omnivoren vanwege hun lage inname van vitamine B12, ook al krijgen ze minder methionine binnen via hun voeding (31). Ander onderzoek wees uit dat een eiwitrijk, methioninerijk dieet na zes maanden het homocysteïnegehalte niet deed stijgen, vergeleken met een dieet dat niet rijk was aan eiwit en methionine (33).
Bijwerkingen
Om de respons van het lichaam op methionine te meten wordt een grote dosis van dit aminozuur toegediend, waarna de effecten worden bestudeerd. Die dosis is veel hoger dan de aanbevolen dosis, vaak rond de 100 mg per kilo, of 6,8 gram voor iemand van 68 kilo (29). Een dergelijke proef is meer dan 6000 keer uitgevoerd met voornamelijk milde bijwerkingen, zoals duizeligheid, slaperigheid en veranderingen in bloeddruk (29). Bij een van deze proeven trad er wel een ernstige bijwerking op, resulterend in de dood van iemand die verder gezond was maar wel hoge bloeddruk had (34). Het lijkt er echter op dat deze persoon per ongeluk een overdosis had gekregen van ongeveer 70 maal de aanbevolen dosis, wat de oorzaak was van de complicaties (34). Over het algemeen lijkt methionine voor mensen niet erg giftig te zijn, behalve in extreem hoge dosering die nagenoeg onmogelijk via het eten kan worden ingenomen. Ook al is methionine betrokken bij de productie van homocysteïne, is er geen bewijs dat een inname binnen het normale bereik gevaarlijk is voor de hartgezondheid (29).
Kortom: Mensen met allerlei verschillende eetpatronen zullen vaak de aanbevolen minimumdosis methionine wel halen. Bijwerkingen als gevolg van grote doseringen zijn vaak mild, maar kunnen bij extreme hoogte wel gevaarlijk zijn.
Conclusie
Methionine is een uniek zwavelbevattend aminozuur dat door het lichaam gebruikt kan worden voor de aanmaak van eiwitten en allerlei moleculen, waaronder de antioxidant glutathion en SAMe-moleculen, die het lichaam aanwendt om veranderingen in DNA-expressie te bewerkstelligen. Methionine wordt in een reeks eiwitbevattende voedingsmiddelen gevonden en komt meer voor in dierlijke dan in plantaardige eiwitten. Hoewel een dieet met weinig methionine levensverlengend blijkt te werken bij dieren, is nog niet zeker of dit ook zou kunnen gelden voor mensen. De dagelijkse aanbevolen dosis methionine wordt door de meeste mensen met allerlei voedingspatronen meestal gehaald, hoewel een hogere inname bij ouderen wellicht gunstig zou kunnen zijn. Bijwerkingen door grote doseringen zijn meestal mild maar bij extreem hoge dosering, ver boven wat uit een normaal dieet gehaald kan worden, kan het gevaarlijk zijn. Uitgaand van het beschikbare onderzoek op mensen is het waarschijnlijk niet nodig om te letten op de hoeveelheid methionine in je voeding (met toestemming vertaald).
