Er is onlangs een interessante studie verschenen die kritische kanttekeningen plaatst bij onze huidige voedingsadviezen. Een internationaal onderzoeksteam ontdekte verschillende tekortkomingen in de richtlijnen die overheden ons voorschotelen. Ze concluderen dat veel adviezen te eenzijdig zijn, wetenschappelijk onvoldoende onderbouwd zijn en nauwelijks rekening houden met individuele of culturele verschillen. In dit artikel duiken we in de meest opvallende bevindingen van dit onderzoek.
In het onderzoek introduceren de wetenschappers een nieuw raamwerk voor adequate voeding onder de naam A Framework for Adequate Nourishment. Dit raamwerk gebruikt voedingsdichtheid en de mate van bewerking als hoofdcriteria voor gezonde voeding. Ze baseren hun bevindingen op een uitgebreide analyse van zowel historische als hedendaagse eetpatronen, van oude jager-verzamelaars tot moderne eetgewoonten. Er blijken vele wegen naar Rome te leiden als het om gezonde voeding gaat. Vele eetpatronen kunnen als gezond worden bestempeld, zoals het mediterrane dieet, het traditionele Aziatische dieet of het oerdieet. Het geheim zit niet in het volgen van één specifieke voedingsfilosofie, maar in twee kernprincipes: kies voor voeding met een hoge nutriëntendichtheid en beperk de consumptie van sterk bewerkte producten. Het team pleit voor meer specifieke voedingsadviezen die verder gaan dan algemene en simplistische richtlijnen.
De waarde van dierlijke producten
Een van de opvallendste conclusies in de studie is dat dierlijke producten een waardevolle rol spelen in onze voeding. Volgens de onderzoekers zou idealiter 25-30% van onze dagelijkse calorieën uit dierlijke bronnen moeten komen, of minstens de helft van onze eiwitinname. Dit staat in schril contrast met de tendens naar steeds plantaardiger voedingsadviezen. Professor Leroy en zijn team benadrukken dat dierlijke producten belangrijke micronutriënten en bioactieve stoffen bevatten die moeilijk of niet uit plantaardige bronnen te halen zijn, zoals vitamine B12, zink, ijzer in goed opneembare vorm, vitamine D en specifieke omega 3-vetzuren.
Evolutionaire inzichten
Het onderzoeksteam wijst erop dat deze aanbeveling in lijn ligt met wat we weten over menselijke evolutie. De onderzoekers verwijzen naar studies die aantonen dat jager-verzamelaars gemiddeld twee derde van hun calorieën uit dierlijke bronnen haalden, met een bereik van 30-70% afhankelijk van de omgeving. In warmere klimaten, waar plantaardig voedsel overvloediger aanwezig was, kwam soms zelfs de helft van de voeding uit dierlijke bronnen. Dit lijkt erop te wijzen dat ons lichaam evolutionair aangepast is aan een dieet met dierlijke producten.
Bewerking versus ultrabewerking
Een ander belangrijk aspect van het raamwerk betreft de mate van voedselbewerking. De onderzoekers maken een duidelijk onderscheid tussen traditionele verwerkingsmethoden, zoals fermentatie en andere bewerkingen die voedingswaarde behouden of verbeteren, en industriële ultrabewerking die juist voedingswaarde vermindert. Ze wijzen op onderzoek dat laat zien dat ultrabewerkte voedingsmiddelen gepaard gaan met een hoger risico op overgewicht, hart- en vaatziekten en andere gezondheidsproblemen. Interessant is dat ze fermentatie expliciet benoemen als een waardevolle bewerkingsmethode, terwijl in de Schijf van Vijf gefermenteerde voedingsmiddelen zoals zuurkool juist ontbreken, vanwege zorgen over het zoutgehalte.
Kritiek op huidige voedingsadviezen
De wetenschappers uiten ook kritiek op de manier waarop veel voedingsadviezen tot stand komen. Ze wijzen op de beperkingen van epidemiologische studies, die vaak de basis vormen voor overheidsrichtlijnen. Deze observationele studies kunnen verbanden aantonen, maar geen oorzaak-gevolg relaties, wat leidt tot potentieel misleidende conclusies. De onderzoekers pleiten voor meer nadruk op interventieonderzoek en een betere waardering van de bewijskracht. Ze stellen dat veel bestaande voedingsadviezen gebaseerd zijn op bewijs van lage tot matige kwaliteit, waardoor het gepast zou zijn om wat meer bescheidenheid en nuance in de aanbevelingen aan te brengen.
Verrijkte voeding is geen oplossing
In tegenstelling tot wat veel instanties suggereren, is de oplossing volgens deze studie niet simpelweg het verrijken van voedingsmiddelen met specifieke nutriënten. De onderzoekers benadrukken dat het niet voldoende is om voedsel kunstmatig aan te vullen met vitamines en mineralen in een poging om zo een gezond product te maken. Ze wijzen op het belang van de voedingsmatrix (de interactie tussen verschillende nutriënten onderling: voeding is meer dan een optelsom van voedingsstoffen) en de talloze bioactieve stoffen die wellicht niet als ‘essentieel’ worden beschouwd, maar toch bijdragen aan gezondheid.
Erkenning van individuele verschillen
Een belangrijk punt in de studie is dat er geen universeel optimaal dieet bestaat. De onderzoekers zeggen dat ieder lichaam uniek is, waardoor voedingsbehoeften enorm kunnen verschillen door alleen al kleine verschillen in metabole reacties op celniveau. Dit wordt verder gecompliceerd door de talloze interacties tussen voedingsstoffen en het feit dat voedingsbehoeften ook afhangen van het specifieke type dieet dat iemand volgt. Het idee van één algemeen optimaal dieet is volgens hen daarom een illusie.
Pleidooi voor flexibiliteit
De onderzoekers pleiten voor een fundamenteel andere aanpak van voedingsvoorlichting. In plaats van simpelweg te dicteren wat mensen wel en niet mogen eten (ook wel omschreven als ‘de mensen vis geven’), zouden voedingsinstanties mensen moeten leren begrijpen hoe voeding werkt (‘de mensen leren vissen’). Ze suggereren dat het beter is om mensen inzicht te geven in welke voedingsmiddelen rijk zijn aan voedingsstoffen en wat bewerking met voedsel doet, zodat ze zelf verstandige keuzes kunnen maken. Deze benadering respecteert persoonlijke voorkeuren, culturele tradities en lokale beschikbaarheid van voedsel. Door mensen te helpen begrijpen wat hun lichaam nodig heeft in plaats van rigide regels voor te schrijven, kunnen ze voedingskeuzes maken die zowel bij hun gezondheid als bij hun levensstijl passen.
Speciale aandacht voor kwetsbare groepen
Voor specifieke groepen, zoals jonge kinderen, zwangere vrouwen en ouderen, is nutriëntdicht voedsel extra belangrijk. Zij vinden dat ook dierlijke voedingsmiddelen daarbij een plek hebben. Ze melden ook dat volgens recente WHO-richtlijnen wordt aangeraden om kinderen van 6-23 maanden dagelijks dierlijke producten te geven. Deze voedingsmiddelen helpen om nutriëntentekorten te voorkomen die kunnen ontstaan wanneer kinderen alleen moedermelk en plantaardige voeding krijgen. De onderzoekers zeggen dat juist in deze kwetsbare levensfasen de schaarse voedingsstoffen onmisbaar zijn voor gezonde ontwikkeling.
Bevindingen sluiten aan bij Weston Price-dieet
De ontdekkingen in deze studie sluiten aan bij wat tandarts Weston Price bijna 100 jaar geleden al vaststelde tijdens zijn wereldwijde onderzoek naar traditionele gemeenschappen. Price reisde in de jaren 30 naar afgelegen gebieden om verschillende volkeren te bestuderen die nog volgens hun traditionele voedingspatronen leefden. Hij vergeleek hun gezondheid met die van vergelijkbare groepen die waren overgestapt op ‘moderne’ geïndustrialiseerde voeding. Hij ontdekte dat volkeren gezond bleven zolang ze vasthielden aan hun traditionele, onbewerkte voeding met voldoende dierlijke producten (vlees, vis, zuivel en/of insecten). Deze studie wijst in dezelfde richting.
Slotwoord
Dit onderzoek laat zien dat dierlijke producten een belangrijke plek verdienen in ons voedingspatroon, maar uiteraard blijft het heel belangrijk om voldoende groente, fruit, noten en peulvruchten te eten als bron van onder meer vezels, vitamines, mineralen en antioxidanten. Het is goed dat de onderzoekers erop wijzen dat de huidige voedingsadviezen deels gebaseerd zijn op studies van matige kwaliteit. Overheidsinstanties kunnen nog belangrijke stappen zetten om tot beter onderbouwde richtlijnen te komen. Tot die tijd blijft het verstandig om kritisch naar adviezen te kijken en niet alles klakkeloos aan te nemen.
