Wanneer je door de groente- en fruitafdeling van de supermarkt loopt, denk je waarschijnlijk aan vitamines, vezels en een gezonde levensstijl. Wat je niet ziet, zijn de onzichtbare chemische stoffen die mogelijk op deze producten zitten. Recent onderzoek van Pesticide Action Network Nederland brengt een zorgwekkende realiteit aan het licht: een groot deel van het fruit en de groenten in Nederlandse winkels is vervuild met PFAS-pesticiden. Deze chemicaliën, bekend als ‘forever chemicals’, worden bewust op voedsel gespoten en belanden zo direct op je bord.
Wat zijn PFAS-pesticiden?
PFAS staat voor poly- en perfluoralkylstoffen, een groep van duizenden door de mens gemaakte chemische verbindingen. Deze stoffen hebben een bijzondere eigenschap: ze breken nauwelijks af. Daarom krijgen ze de bijnaam ‘forever chemicals’, chemicaliën voor altijd. In de landbouw worden meer dan dertig verschillende PFAS-pesticiden gebruikt, zowel als actieve werkzame stof in bestrijdingsmiddelen als hulpstof voor betere hechting aan planten. Het probleem met deze persistente chemicaliën is dat ze zich opstapelen in je lichaam en het milieu. Terwijl fruit en groenten biologisch afbreekbaar zijn, geldt dit niet voor de PFAS die erop zitten. Deze stoffen blijven achter, zelfs nadat je de producten hebt gewassen en gegeten.
Alarmerende cijfers uit Nederlands onderzoek
De resultaten van het onderzoek zijn verontrustend. Pesticide Action Network Nederland analyseerde duizenden testresultaten die de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit tussen 2021 en 2023 verzamelde in winkels en distributiecentra. De bevindingen laten zien dat één op de vijf stuks fruit en groenten deze schadelijke stoffen bevat.
Aardbeien blijken het zwaarst getroffen, met PFAS-resten op maar liefst 67% van de onderzochte monsters. Kropsla volgt op de tweede plaats met 62% besmetting. Druiven, komkommers en tomaten completeren de top vijf met respectievelijk 52%, 47% en 45% besmetting. Deze percentages betekenen dat je bij het kopen van deze producten een aanzienlijke kans loopt om PFAS binnen te krijgen.
Gelukkig zijn er ook lichtpuntjes. Asperges, rode kool, bloemkool, spitskool, spruitjes, knolvenkel en ananas bleken vrij van PFAS-vervuiling. Dit toont aan dat het mogelijk is om voedsel te produceren zonder deze problematische chemicaliën.
Gezondheidsrisico’s die je moet kennen
PFAS-pesticiden vormen een serieus gezondheidsrisico. Deze stoffen kunnen kanker veroorzaken, je hormoonhuishouding verstoren en je vruchtbaarheid negatief beïnvloeden. Omdat ze zich opstapelen in je lichaam, kunnen de effecten zich over tijd opbouwen, zelfs bij lage blootstellingsniveaus.
Bijzonder zorgwekkend is TFA (trifluorazijnzuur), een afbraakproduct van bepaalde PFAS-pesticiden. Recent onderzoek van de Duitse overheid bevestigt dat TFA schadelijk is voor de voortplanting. Deze stof kan ook de ontwikkeling van kinderen beïnvloeden tijdens de zwangerschap. TFA wordt inmiddels aangetroffen in grondwater, rivieren, meren en zelfs in wijn, wat de wijdverspreide aanwezigheid van deze problematische chemicaliën benadrukt.
De opstapeling van PFAS in je lichaam is bijzonder verontrustend omdat deze stoffen via verschillende routes binnenkomen. Naast voedsel worden PFAS ook toegevoegd aan schoonmaakmiddelen, coatings, verven en elektronica. Dit betekent dat je blootstelling aan deze chemicaliën niet beperkt blijft tot wat je eet.
Nederlandse producten vaker vervuild
Het onderzoek brengt ook een ongemakkelijke waarheid aan het licht over Nederlandse producten. Nederlandse groenten en fruit blijken vaker vervuild met PFAS-pesticiden dan producten uit het buitenland. Dit suggereert dat het gebruik van deze chemicaliën in de Nederlandse landbouw mogelijk intensiever is dan elders.
Een eerdere studie van PAN Europe toonde aan dat de besmetting met PFAS-pesticiden tussen 2011 en 2021 sterk is toegenomen, zowel in Nederland als in de rest van Europa. Deze stijgende trend is alarmerend en wijst op een groeiend probleem dat dringend aandacht verdient.
Wetgeving en uitdagingen
Ondanks de bekende risico’s zijn meer dan dertig PFAS-pesticiden nog altijd toegestaan in de Europese Unie. Nederland heeft weliswaar een Europees verbod op PFAS geïnitieerd, maar pesticiden vallen hier niet onder omdat ze onder aparte wetgeving vallen. Dit betekent dat de meest giftige PFAS-chemicaliën mogelijk verboden worden, terwijl PFAS-pesticiden gewoon gebruikt mogen blijven worden.
Deze situatie creëert een paradoxale werkelijkheid waarin we PFAS uit veel producten willen weren, maar tegelijkertijd toestaan dat ze direct op ons voedsel worden gespoten. De scheiding tussen verschillende vormen van wetgeving maakt het moeilijk om een coherent beleid te voeren tegen deze problematische stoffen.
Het gevolg is dat consumenten weinig bescherming hebben tegen deze onzichtbare bedreiging. Terwijl je misschien bewust kiest voor producten zonder PFAS in verpakkingen of huishoudelijke artikelen, is het bijna onmogelijk om PFAS-vrije groenten en fruit te vinden zonder specifieke informatie over de productie.
Wat kun je zelf doen?
Hoewel de situatie zorgwekkend is, ben je niet volledig machteloos. Biologische producten hebben over het algemeen minder pesticideresten. Het grondig wassen van groenten en fruit kan helpen, maar elimineert het probleem niet volledig omdat PFAS-stoffen vaak goed hechten aan plantenmaterialen.
Variatie in je dieet kan helpen om de blootstelling te spreiden. Door te kiezen voor de producten die in het onderzoek PFAS-vrij bleken, zoals asperges, rode kool en bloemkool, kun je je blootstelling verminderen. Het is ook verstandig om je supermarkt te laten weten dat je waarde hecht aan PFAS-vrije producten.
Daarnaast kun je je stem laten horen bij beleidsmakers. Consumenten hebben macht door hun keuzes en door politieke druk uit te oefenen voor strengere regelgeving. Organisaties zoals Pesticide Action Network Nederland bieden mogelijkheden om je te engageren in dit belangrijke onderwerp.
De toekomst van voedselproductie
De aanwezigheid van PFAS-pesticiden in ons voedsel roept fundamentele vragen op over moderne landbouwmethoden. Terwijl pesticiden bedoeld zijn om gewassen te beschermen, dreigen ze tegelijkertijd onze gezondheid en het milieu te schaden. Dit dilemma vraagt om innovatieve oplossingen en alternatieve benaderingen. Gelukkig werken wetenschappers en landbouwexperts aan alternatieven voor PFAS-pesticiden. Biologische bestrijdingsmethoden, resistente gewasrassen en geïntegreerde plaagbeheersing bieden hoop voor een toekomst met minder chemische belasting van ons voedsel. De overgang naar duurzamere landbouwmethoden vergt echter tijd, investeringen en politieke wil. Consumenten kunnen dit proces versnellen door bewuste keuzes te maken en druk uit te oefenen op producenten en beleidsmakers.
Slotwoord
De aanwezigheid van PFAS-pesticiden in groenten en fruit confronteert ons met een ongemakkelijke realiteit over ons voedselsysteem. Terwijl we streven naar een gezonde levensstijl door meer groenten en fruit te eten, lopen we tegelijkertijd het risico om schadelijke chemicaliën binnen te krijgen die zich in ons lichaam opstapelen. Het probleem vraagt om een urgente respons van beleidsmakers, producenten en consumenten. We hebben het recht op veilig voedsel zonder chemicaliën die onze gezondheid bedreigen. Tegelijkertijd moeten we als consumenten bewuste keuzes maken en onze stem laten horen (bron: PAN Nederland).
