Recent stond er in de krant dat het heel gezond kan zijn om jezelf regelmatig bloot te stellen aan lage temperaturen. Wouter van Marken Lichtenbelt, hoogleraar aan de Universiteit van Maastricht, raadt aan om regelmatig de kou op te zoeken. Volgens hem is het niet nodig om altijd een dikke sjaal en muts te dragen.
De laatste jaren zijn er in de medische literatuur steeds meer studies te vinden naar de gezondheidsvoordelen van regelmatige blootstelling aan koude temperaturen. Wim Hof, die internationaal bekend staat als ‘The Iceman’, is al lange tijd bekend met de kracht van kou. De Nederlander heeft dan ook vele kouderecords op zijn naam staan. Ook werkte hij mee aan verschillende wetenschappelijke onderzoeken. Daarbij is vastgesteld dat wij bewust ons zenuwstelsel en immuunsysteem kunnen beïnvloeden (1, 2). Meditatie en ademhaling zijn daarbij belangrijke factoren. De kracht van meditatie en ademhaling is zo groot, dat kou minder vat krijgt op lichaam en geest. Blootstelling aan kou kan de geest scherpen en trainen, maar er zijn ook vele voordelen voor het fysieke lichaam.
Het lichaam is elk moment van de dag bezig om zichzelf in balans te houden. Deze staat van balans noemen we ook wel de homeostase. Door soms het lichaam bewust uit balans te brengen, zal het lichaam harder moeten werken om de balans te herstellen. Het bewust uit balans brengen van het lichaam wordt hormese genoemd (3). Het lichaam reageert op de externe stressprikkel en past vervolgens supercompensatie toe: het maakt het lichaam sterker en weerbaarder, zodat het de volgende keer beter is toegerust op de prikkel. Weerstand is ontwikkeling. Dit fenomeen is goed zichtbaar bij spierkracht; iemand die veelvuldig het krachthonk opzoekt in de sportschool zal na verloop van tijd sterker worden.
Het vrijwillig blootstellen aan kou om te profiteren van de gezondheidsvoordelen ervan, wordt ook wel cryotherapie genoemd. Cryo is Grieks voor ijs, vorst of koude. Er worden regelmatig clinics georganiseerd om de kou op een veilige manier op te zoeken. Ook zijn er in de grotere steden van ons land bedrijven die een bezoek aan de koudekamer onder begeleiding aanbieding. Deze koudekamers worden door sommigen ook wel cryosauna’s genoemd.
Hoewel het lijkt alsof cryotherapie een nieuw verschijnsel is, klopt dat beslist niet. Al in 3500 voor Christus werd koudetherapie beschreven in een Egyptische medische tekst (4). Moderne onderzoeken bevestigen dat cryotherapie inderdaad heel heilzaam kan zijn. Laten we verkennen wat de medische literatuur over dit onderwerp vermeldt:
#1: Kan ontstekingen tegengaan
Blootstelling aan kou kan zorgen voor toename van adiponectine in het lichaam. Dit is een aminozuur dat ontstekingen kan tegengaan (5). Een andere studie stelde vast dat sporten in de kou acute ontstekingsreacties kan laten dalen (6). De studie vermeldt wel dat dit voordeel vooral geldt bij een korte blootstelling aan kou, want overmatige blootstelling aan kou kan ontstekingen juist aanjagen. De dosis is hiervoor bepalend.
#2: Kan mogelijk levensverlengend werken
Een studie stelde vast dat vliegen bij 21 graden Celsius tweemaal langer leven dan bij 27 graden (7). Uit een onderzoek bij wormen bleek dat een temperatuurdaling van 5 °C de levensduur met 75% verlengt (8). Onderzoekers vermoeden dat ook mensen langer leven door kou, doordat het zorgt voor vertraging van de stofwisseling (9).
#3: Heeft een positief effect op het immuunsysteem
Studies hebben aangetoond dat koude-blootstelling het aantal natuurlijke killercellen kan verhogen (10). De mate van activiteit van deze cellen neemt in veel gevallen toe. De verhoogde activiteit van het immuunsysteem is mogelijk het gevolg van de verhoogde adrenalinegehaltes. De Traditionele Chinese Geneeskunde maakt melding van het feit dat blootstelling aan koud water het immuunsysteem kan stimuleren. Ook moderne wetenschappers waren er al achter dat het immuunsysteem gestimuleerd wordt door wisselbaden of een saunagang die eindigt met een koud dompelbad (11).
#4: Reguleert bloedsuikerspiegel
Zoals reeds beschreven kan blootstelling aan koude temperaturen het adiponectinegehalte verhogen. Uit een studie is gebleken dat het adiponectinegehalte na blootstelling aan koude met zelfs met 70% kan toenemen (12, 13). Dit is belangrijk omdat het adiponectine-eiwit ook betrokken is bij de bloedglucoseregulatie, waardoor de kans op insulineresistentie kan dalen. Blootstelling aan kou kan de reactie van het lichaam op insuline verbeteren, waardoor glucose sneller uit het bloed kan worden verwijderd (14). Een koud bad is een van de snelste manieren om de bloedglucose te verlagen en de insulinegevoeligheid te verhogen.
#5: Gaat veroudering tegen
Door koud na te douchen worden er in het lichaam tal van natuurlijke antioxidanten aangemaakt die veroudering tegengaan. Vooral de krachtige lichaamseigen antioxidanten glutathion (GSH), superoxide dismutase (SOD) en glutathion peroxidase (GPx) zijn bij winterzwemmers en kouddouchers in veel hogere mate aanwezig dan bij hen die dat niet doen (15).
#6: Kan depressie verminderen
Het regelmatig koud douchen kan je mogelijk van je depressie afhelpen (16). Tweemaal daags een koude douche van 20 graden of lager kan zonder bijwerkingen je humeur positief beïnvloeden. Het beste is wel om dan 2 tot 3 minuten onder de straal te staan. De onderzoekers vermoeden dat de hersenen door de koudesensoren in de huid zo veel elektrische signalen ontvangen, dat dit een reset geeft van het brein. Ook worden er meer endorfines (natuurlijke pijnstillers) in het bloed gemeten doordat het sympathische zenuwstelsel geactiveerd wordt.
#7: Kan gewrichtspijn verlichten
Wetenschappers hebben ontdekt dat koud douchen het urinezuur in het bloed behoorlijk kan verlagen (17). Urinezuur kan in de gewrichten kristalliseren met gewrichtsklachten als gevolg. Cryotherapie kan pijn verminderen door het tegengaan van ontstekingen, het verbeteren van het antioxidant-evenwicht en het verhogen van de bèta-endorfines (18).
#8: Kan het spierherstel bevorderen
Cryotherapie kan spierpijn als gevolg van een grote inspanning bij sporters verminderen (19). Spierpijn komt vaak voor en blootstelling aan de kou is een makkelijke methode om het herstel te bespoedigen.
#9: Gunstig voor het brein
Vrije radicalen kunnen zorgen voor achteruitgang van het brein. Door de oxidatieve stress weg te vangen middels cryotherapie, kunnen risicofactoren voor het krijgen van geheugenverlies verminderd worden (20). Hierdoor is de kans op het krijgen van alzheimer mogelijk lager (21).
#10: Het is goed voor de huid
Koudetherapie is niet alleen in staat om huidontstekingen tegen te gaan, het kan ook uitdroging van de huid verminderen (22). Volgens de onderzoekers was dit effect bij vrouwen nog sterker waarneembaar dan bij mannen.
#11: Kan tinnitus verminderen
Veel mensen hebben last van een ‘piep in de oren’. Volgens onderzoek kan cryotherapie bij veel mensen tinnitus laten verminderen (23). Dit werkt zo goed dat bij sommige deelnemers aan het onderzoek de klachten volledig verdwenen waren.
#12: Kan het ontgiften bespoedigen
Een studie stelde vast dat regelmatig zwemmen in ijswater ervoor kan zorgen dat de hoeveelheid glutathion in het lichaam stijgt (24). Glutathion is een lichaamseigen antioxidant die helpt bij het ontgiften. Daarnaast kan cryotherapie ook zorgen voor toename van nog andere antioxidanten, waardoor vrije radicalen beter worden weggevangen (25).
#13: Kan ondersteunen bij het afvallen
Bij mensen komt zowel wit als bruin vet voor. Het witte vet wordt door het lichaam gebruikt om vet voor langere tijd op te slaan, terwijl bruin vet actief wordt benut als energiebron. Bruin vet wordt dan ook gebruikt om het lichaam warm te houden (26). Regelmatige blootstelling aan kou kan volgens onderzoek het systeem van bruin vet activeren, met een verhoogde calorieverbranding als gevolg (27).
Enkele kanttekeningen
Hoewel cryotherapie vele voordelen heeft volgens de wetenschap, is het toch niet voor iedereen geschikt. Studies laten zien dat de bloeddruk tijdens een sessie kan stijgen (28). Daarbij kan ook de hartslag vertragen. Om deze reden zouden mensen met hart- en vaataandoeningen voorzichtig moeten zijn met een bezoek aan de koudekamer.
Gewoon proberen
Hoewel het een enorme drempel kan zijn om een coole clinic te doen of een cryokamer te bezoeken, kunnen de voordelen van koudetherapie ook al gemakkelijk thuis worden ontdekt. Door bijvoorbeeld koud af te spoelen of koud te douchen, kan al een eerste stap gezet worden. Of zet thuis de thermostaat eens een paar graden lager. Nederland telt ook steeds meer sauna’s, wat het gemakkelijk maakt om te experimenteren met wisselbaden. Bij wisselbaden worden warme en koude temperaturen afgewisseld op een toegankelijke manier. De kans is groot dat het smaakt naar meer!
