Iedereen gaapt wel eens en zelfs dieren doen het. Een gaap kan ook aanstekelijk zijn. Zelfs erover lezen kan je aan het gapen brengen. Waarom gapen we eigenlijk? En waarom is het aanstekelijk? In dit artikel behandelen we deze vragen.
Een geeuw is een reflex die bestaat uit het gelijktijdig inademen van lucht en het strekken van de trommelvliezen, gevolgd door een uitademing. Meestal brengen we het gapen in verband gebracht met vermoeidheid, stress, slaperigheid, verveling of zelfs honger.
De gaapreflex delen we met veel dieren zoals honden, katten, vogels, reptielen en vissen. Mensen beginnen in de baarmoeder zelfs al te geeuwen. We voelen echter pas rond vier of vijf jaar de drang om te geeuwen als andere mensen dat wel doen. Dit wijst erop dat er twee soorten geeuwen zijn – spontaan en besmettelijk – die elk een aparte verklaring vereisen. Hoewel we enkele veelbelovende ideeën hebben, is geeuwen nog steeds iets van een raadsel.
Maar, of het nu spontaan of besmettelijk is, waarom doen we het eigenlijk? Zoals blijkt, weten we niet echt waarom we gapen. Wel zijn er vele theorieën.
Volgens sommige theorieën helpt gapen:
- Je hersentemperatuur te reguleren
- Je lichaam wakker te maken
- Meer zuurstof in je bloedbaan te brengen
- Je longweefsel gesmeerd te houden
De populaire theorie dat geeuwen je lichaam helpt meer zuurstof binnen te brengen is grotendeels ontkracht. Een theorie die nog die nog wel een wetenschappelijke basis vindt, is dat geeuwen een manier is om de hersentemperatuur te regelen. De hersenen werken het best op een optimale temperatuur. Als ze te warm worden, kun je minder scherp worden. Daarom kan het lichaam gaan zweten, zodat de temperatuur gelijk blijft. Volgens een onderzoek, die zelfs 5 jaar duurde, is het gapen toch om onze hersenen te laten afkoelen. Een andere studie uit 2014 gepubliceerd in het tijdschrift Physiology & Behavior bekeek de geeuwgewoonten van 120 mensen en ontdekte dat geeuwen minder voorkomt in de winter. Als de temperatuur van de hersenen te ver buiten de norm raakt, kan het inademen van lucht helpen om ze af te koelen. Studies hebben dus aangetoond dat geeuwen vaak voorafgegaan wordt door stijgende temperaturen in de hersenen en gevolgd wordt door een daling van die temperaturen. Daarbij bestaat er ook een verband tussen de omgevingstemperatuur van de lucht en de waarschijnlijkheid dat we gaan geeuwen. De theorie is dat – gegeven dat de lucht om je heen van optimale temperatuur is – geeuwen kan dienen om je hersenen te helpen afkoelen. Afkoeling van je hersenen via geeuwen zou mogelijk kunnen helpen voor optimale cognitieve prestaties. Maar ook aan deze theorie wordt door sommige wetenschappers getwijfeld.
Een andere reden waarom je kunt gapen is dat het lichaam zichzelf wakker wil maken. De beweging helpt de longen en hun weefsels uit te rekken, en het stelt het lichaam in staat zijn spieren en gewrichten te buigen. Het kan ook bloed naar je gezicht en hersenen dwingen om de alertheid te verhogen.
Is gapen besmettelijk? Geeuwen is zeker besmettelijk. Zelfs video’s van mensen die het doen kunnen een geeuwsessie uitlokken.
Als je toch op een geeuw betrapt bent, dan is dat volgens een studie van de Baylor Universiteit een goede zaak: Je geeft blijk van empathie en hechting. De studie, gepubliceerd in het tijdschrift Personality and Individual Differences, bekeek 135 universiteitsstudenten, hun persoonlijkheden, en hoe ze reageerden op verschillende gezichtsbewegingen. Uit de resultaten bleek dat hoe minder empathie iemand had, hoe minder waarschijnlijk het was dat hij zou geeuwen nadat hij iemand anders had zien geeuwen. Het is belangrijk op te merken dat deze resultaten niet veralgemeend kunnen worden. Het niet opvangen van een geeuw is geen bewijs voor psychopathische of sociopathische neigingen.
Manieren om te stoppen met geeuwen
1. Probeer diep adem te halen
Als je merkt dat je overmatig geeuwt, probeer dan diepe ademhalingsoefeningen door je neus. Je lichaam heeft misschien meer zuurstof nodig. Een studie uit 2007 vond in hun onderzoek ook dat neusademhaling het besmettelijke geeuwen volledig verminderde.
2. Kom in beweging
Het doorbreken van een routine kan ook helpen je hersenen te stimuleren. Gevoelens van vermoeidheid, verveling, en stress hebben de neiging mensen meer te laten geeuwen. Overmatig geeuwen kan ook voortkomen uit het innemen van te veel cafeïne of het doormaken van een opiaten detox.
3. Koel jezelf af
Je kunt ook proberen buiten een wandeling te maken of een ruimte te zoeken met een koelere temperatuur. Als je geen tijd hebt om dit te doen, drink dan wat koel water of eet een gekoeld tussendoortje, zoals fruit of baby worteltjes.
Moet je naar een dokter gaan voor ‘te veel gapen’?
Je moet naar een dokter gaan als je het gevoel hebt dat je meer geeuwt dan gewoonlijk en bijkomende symptomen ervaart die je belemmeren in je dagelijkse activiteiten. Vertel je arts wanneer het geeuwen begon en over andere symptomen, zoals dufheid, pijn op bepaalde plekken, of zelfs gebrek aan slaap. Deze informatie kan je arts helpen de onderliggende aandoening te diagnosticeren en behandelingsaanbevelingen te doen op basis van individuele behoeften.
Waarom is gapen besmettelijk?
Behalve mensen zijn dieren waarvan bekend is dat ze ook gapen chimpansees, honden (die besmet kunnen worden door menselijk geeuwen), ratten, grasparkieten en leeuwen. Deze dieren zijn allemaal erg sociaal, wat suggereert dat aanstekelijk geeuwen iets te maken zou kunnen hebben met empathie. De neiging om handelingen met anderen na te bootsen en te synchroniseren, wordt meestal gedaan op basis van empathie. Maar of aanstekelijk geeuwen ons helpt sociale relaties op te bouwen is ook weer niet helemaal zeker. Het zou gewoon een manier kunnen zijn waarop wij en andere sociale dieren instinctief op elkaar reageren.
Een uitgebreid onderzoek naar het gapen bracht aan het licht dat we na meer dan 20 jaar onderzoek nog steeds niet precies kunnen zeggen waarom we moeten gapen:
In 1986 schreef Provine, de pionier van het gaaponderzoek, dat “gapen misschien wel de twijfelachtige onderscheiding heeft het minst begrepen, gewone menselijke gedrag te zijn”. Vandaag, meer dan 20 jaar later, zou dit wel eens nog steeds het scenario kunnen zijn, want we moeten nog een definitieve oplossing vinden voor dit eeuwenoude raadsel. Het onderzoek naar gapen is intrigerend omdat de alomtegenwoordigheid van dit verschijnsel in de meeste gewervelde klassen en zelfs bij een 20 weken oude menselijke foetus, doet vermoeden dat het niet gerechtvaardigd is het alleen maar als een daad van verveling en slaperigheid te beschouwen en dat het een definitief onderliggend fysiologisch belang kan hebben dat nauwkeurig onderzocht moet worden. Tot we een sluitend antwoord krijgen, is het echter veilig aan te nemen dat geeuwen een para-linguïstisch signaal zou kunnen zijn dat bij verschillende soorten meerdere functionele uitkomsten kan hebben.
Er zijn dus veel theorieën achter waarom we gapen. Mogelijk is het zelfs zo dat ze allemaal waar zijn en dat gapen dus meerdere functies heeft.
Bronnen:
- Gallup AC, Eldakar OT. The thermoregulatory theory of yawning: what we know from over 5 years of research. Front Neurosci. 2013;6:188. Published 2013.
- Why do we yawn? The New Scientist.
- Why Do We Yawn & Are Yawns Really Contagious? Katie McCallum – Houston Methodist.
- Adrian G. Guggisberg, Johannes Mathis, Armin Schnider, Christian W. Hess, Why do we yawn?, Neuroscience & Biobehavioral Reviews, Volume 34, Issue 8, 2010,
- Facts About Yawning: Why We Do It, How to Stop, and More. Medically reviewed by Cameron White, M.D., MPH — Written by Jennifer Purdie – Healthline.
- Yawn, Wikipedia.
- Gupta S, Mittal S. Yawning and its physiological significance. Int J Appl Basic Med Res. 2013;3(1):11-15.