Waarom regelmatig vliegen slecht is voor je gezondheid

Nu de coronamaatregelen zijn losgelaten, besluiten veel mensen om weer met het vliegtuig op vakantie te gaan. Je hebt vast al via de media meegekregen dat de rijen bij Schiphol op dit moment extreem lang zijn. Sommige mensen missen hierdoor hun vlucht en hebben duizenden euro’s schade. Er is sprake van voordringen en agressie. Veel passagiers hebben wel het vermoeden dat vliegen niet gunstig is voor de gezondheid, maar hoe ongezond is het nu eigenlijk werkelijk? In dit artikel zoeken we dit uit en geven we je tips om de schadelijke effecten tegen te gaan.

Honderd jaar geleden kreeg Schiphol slechts 440 passagiers per jaar te verwerken, langzaam stijgend tot 350.000 passagiers in 1950 (1). Vanaf toen ging het hard, want het werden er al snel miljoenen en miljoenen. Voor de coronacrisis verwerkte Schiphol per jaar meer dan 70 miljoen aankomende en vertrekkende passagiers (2). Er landen jaarlijks bijna 500.000 vliegtuigen. Deze mensen worden blootgesteld aan heel wat invloeden die hun gezondheid kunnen schaden:

1. Aerotoxisch syndroom
Er zijn aanwijzingen dat de lucht in een vliegtuig vervuild kan zijn met ongezonde synthetische oliën die nodig zijn voor het smeren van de straalmotoren. Deze bevatten onder andere de stof TCP, dat bekend staat als een zenuwgif (3). Volgens een rapport kan het inademen van de vervuilde lucht leiden tot duizeligheid, misselijkheid, desoriëntatie en cognitieve problemen (4). De lucht in de cabine wordt afgetapt van de straalmotoren, waardoor de oliedruppeltjes in de lucht komen. Officieel is er geen bewijs voor deze aandoening, maar personeelsleden die langdurig voor KLM hebben gewerkt, melden steeds vaker ernstige klachten (5, 6). KLM heeft in het verleden een piloot een zwijgcontract laten tekenen, nadat deze met een grote som geld was afgekocht (7). Volgens een rapport van de WHO bestaat het wel degelijk. Easyjet heeft inmiddels besloten om in sommige vliegtuigen speciale filters tegen het zenuwgas TCP te plaatsen, maar helaas zijn er niet veel luchtvaartmaatschappijen die hun voorbeeld volgen (8). KLM geeft in de rechtszaal toe dat het giftige TCP in de cabinelucht van hun vliegtuigen aanwezig is (9). Het officiële standpunt is dat de hoeveelheid te laag is om klachten te geven, maar toch zijn er aanwijzingen dat langdurige blootstelling bij piloten en bemanning gepaard kan gaan met nadelige gevolgen voor de gezondheid (10). Meer over het aerotoxisch syndroom kun je te weten komen in deze YouTube-video van Zembla.

2. Trombose
Iedereen die de lucht ingaat, riskeert diepveneuze trombose (DVT). DVT staat in de volksmond ook wel bekend als een trombosebeen. Bij trombose verstopt een stolsel (trombus) een ader. Volgens onderzoek wordt 1 op de 4.656 mensen na een langeafstandsvlucht getroffen door ernstige DVT (11). Doordat de zitplekken krap zijn en mensen urenlang nauwelijks bewegen, neemt de kans op trombose sterk toe. Dit geldt ook voor gezonde en fitte mensen (12). Volgens onderzoek komt DVT bij 2% – 10% van de reizigers binnen 48 uur na de vlucht voor, maar leidt dit niet altijd tot klachten (13, 14). Dit percentage is vergelijkbaar met die van bedlegerige mensen in het ziekenhuis. Bij een klein percentage kan een prop losschieten en een ader naar bijvoorbeeld de longen afsluiten (longembolie), met alle gevolgen van dien (15). Het risico is met name bij vluchten van 8 uur of langer erg groot (16, 17).

3. Blootstelling aan straling
De meeste commerciële vliegtuigen vliegen op ongeveer 12 km hoogte (18). Hierdoor worden piloten, stewardessen, overige crewleden en reizigers blootgesteld aan grotere hoeveelheden kosmische straling dan op aarde het geval is (19, 20). Dit kan de kans op kanker verhogen, met name onder het personeel (21, 22). Meestal wordt er alleen gesproken over de schadelijke ioniserende straling uit de kosmos, maar nieuwer onderzoek laat zien dat er ook andere vormen van straling, zoals gamma- en neutronenstraling, nadelige effecten kunnen hebben (23).

4. Verstoring biologische klok
De meeste mensen die wel eens tussen verschillende tijdzones gevlogen hebben, kennen het verschijnsel van een jetlag. De biologische klok, ook wel bekend als het circadiaans ritme, is dan in de war, wat kan leiden tot slaapproblemen, verminderde energie in de ochtend, slechtere stemming en moeilijkheden met concentreren (24, 25). Het natuurlijke 24-uursritme van onze hormoonspiegels is in dit geval verstoord (26). Dit wordt in onderzoek weer in verband gebracht met vele nadelige effecten op onze gezondheid (27).

5. Contact met chemicaliën
Naast dat de lucht in een vliegtuig verbrande oliedeeltjes en ozon kan bevatten (28, 29), zitten vliegtuigen vol met brandvertragers die ingeademd kunnen worden (30, 31, 32). Dit kan er nog verder aan bijdragen dat piloten en stewardessen een groter risico hebben op het krijgen van kanker (33, 34).

6. Licht zuurstoftekort
In de cabine van een vliegtuig wordt een luchtdruk aangehouden die je normaal op ongeveer 2 km hoogte aantreft. Hierdoor is met slechts 15% het aandeel zuurstof lager dan de 21% op aarde (35, 36, 37). De hersenen reageren hier als eerste op, velen worden dan ook slaperig en duf tijdens een vlucht (38).

7. Uitdroging door droge lucht
Het microklimaat in een vliegtuig bestaat uit zeer droge lucht, waardoor het lichaam kan uitdrogen (39). Milde uitdroging kan ook bijdragen aan vermoeidheid en verminderde alertheid (40, 41). Onderzoekers wijzen er dan ook op dat het voor piloten extreem belangrijk is om tijdens de vlucht voldoende vocht tot zich te nemen, om zo de achteruitgang in cognitieve vermogens tegen te gaan (42). Het is dus zeer ongezond dat de security op het vliegveld het meebrengen van water verbiedt.

8. Blootstelling aan vele ziekteverwekkers
Ruim 50% van de lucht in een vliegtuig wordt gerecirculeerd, waardoor ziekteverwekkers zich kunnen verspreiden (43). Maatregelen zoals HEPA-filters en UVC-lampen verkleinen wel de kans in grote mate. Het grootste risico zit hem in het nauwe contact met medereizigers, die je via de lucht kunnen ‘trakteren’ op onder meer een flinke verkoudheid (44).

9. Opgeblazen gevoel
Veel mensen melden dat het vliegen zorgt voor een opgeblazen gevoel en flink wat gas in de darmen (45). Dit fenomeen, dat ook wel bekend staat als een ‘jet belly’ (46), wordt veroorzaakt door het verschil in luchtdruk tijdens de vlucht. Wanneer een ballon gevuld is met gas en opstijgt in de atmosfeer, neemt de druk rondom de ballon af, waardoor het volume toeneemt (47). Hetzelfde gebeurt met ons lichaam. Omdat tijdens het vliegen de luchtdruk afneemt, wordt het gas in de darmen niet meer zo sterk samengeperst en zet je buik uit. Daardoor kun je opgeblazen en dikker worden.

10. Het eten is ongezonder
Door de afgenomen cabinedruk en de lage luchtvochtigheid, proeven we minder (48). Hierdoor moet er soms 30% meer zout en suiker in het voedsel, om dezelfde smaak als op zeeniveau te bereiken. Sommige luchtvaartmaatschappijen stoppen extra smaakversterkers in het voedsel om het smaakverlies tegen te gaan. Dat is ook de reden dat tomatensap hoog in de lucht erg populair is: de aardse smaak van het sap verdwijnt naar de achtergrond en wordt zoeter en fruitiger. Bovendien komt de natuurlijke umamismaak, die hoog in de lucht niet verandert, dan juist meer naar voren (49). Tomaten bevatten van nature deze hartige, umami smaak, die wij mensen erg lekker vinden (50). 

11. Vliegen geeft vaak stress
Het reizen per vliegtuig zou je kunnen vertalen als opgesloten zitten in een krappe holle buis, met risico op neerstorten. Je moet echt vertrouwen op de kennis en kunde van de piloten. Ook de tijdsdruk, je weg vinden en het risico dat je je bagage kwijt kan raken, verhogen het stressniveau (51, 52). Reizen geeft bij veel mensen stress en angst, wat ongunstig kan inwerken op je gezondheid (53).

Wat te doen?
Om de nadelige effecten van het vliegen te verminderen, zijn er gelukkig veel maatregelen die je zelf ter hand kunt nemen (54). Zorg dat je tijdens de vlucht regelmatig even beweegt, door bijvoorbeeld even het toilet te bezoeken. Op het toilet kun je squats en rekoefeningen doen, om de circulatie weer op gang te brengen. Drink voldoende tijdens de vlucht. Je kunt eventueel een lege bidon meenemen door de security en daarna zelf vullen. Drink tijdens de reis geen alcohol, want dat kan de opname van zuurstof in je lichaam verminderen (55). Het is verstandig om tijdens lange vluchten je eigen gezonde voedsel mee te nemen en de aangeboden kant-en-klaar maaltijden uit de magnetron af te slaan. Zorg ervoor dat dit voedsel rijk is aan antioxidanten, om je lichaam weerbaar te maken tegen vrije radicalen door kosmische straling. Verder kunnen een slaapmasker, oordopjes of koptelefoon met noise cancelling zorgen voor meer rust tijdens de reis. Zorg dat je de dagen voor de reis goed eet en slaapt, zodat je immuunsysteem krachtig is. Bereid je reis goed voor en vertrek op tijd, zodat je reisstress tot het minimum beperkt. En voor de volledigheid nog even deze open deur: het beste is natuurlijk, zowel voor je gezondheid als het milieu, om een vakantiebestemming dichter bij huis te zoeken, zodat je helemaal niet hoeft te vliegen.

Slotwoord
Er zijn bijzonder veel aanwijzingen dat vliegen ongunstig is voor de gezondheid. De gezondheidsrisico’s zijn bij incidentele korte vluchten laag, maar worden hoger naarmate de duur en frequentie van de vliegreizen toenemen. Met name voor piloten en crew kunnen de ongezonde invloeden op termijn een schadelijke uitwerking hebben. Daarom is het voor deze groep extra belangrijk om de weerbaarheid te verhogen door maatregelen te nemen en een gezonde leefstijl te omarmen.

Help anderen gezonder te worden en deel dit artikel:
Download nu tijdelijk gratis ons E-book Afvallen

Download nu tijdelijk gratis ons E-book Afvallen

Word lid van onze nieuwsbrief en ontvang gratis meer dan 100 wetenschappelijke tips om af te vallen!

Gelukt! Ga naar je inbox om het E-book te bekijken.