De koolzaadplant en de raapzaadplant zijn twee verschillende plantensoorten. De koolzaadplant is echt een landbouwgewas, terwijl de raapzaadplant van oorsprong een inheemse wilde plant is. Beide planten lijken erg op elkaar, maar er zijn kleine verschillen tussen hen. In dit artikel bespreken we de subtiele verschillen.
Botanische verschillen
Raapzaad en koolzaad behoren tot dezelfde familie van planten (Brassicaceae) en zijn typische voorjaarsplanten die meer dan een meter hoog worden. Beiden hebben in de lentetijd prachtige gele bloemen. Het verschil tussen beiden is lastig te zien, maar een geoefend oog kan kleine verschillen waarnemen:
- Bij de raapzaadplant staan de gele bloemblaadjes iets uit elkaar, terwijl deze bij de koolzaadplant elkaar deels overlappen.
- De bloemblaadjes staan bij de raapzaadplant bijna horizontaal, terwijl deze bij de koolzaadplant meer omhoog gekruld staan.
- Bij de koolzaadplant groeien de groene bladeren uit de stengel, terwijl deze bij de raapzaadplant om de stengel heen gewikkeld zitten.
De Latijnse naam van de raapzaadplant is Brassica rapa. Van de koolzaadplant is dat Brassica napus. Deze laatste is een kruising tussen de Brassica rapa en Brassica oleracea. De Brassica oleracea is de Latijnse naam van de witte kool. Je kunt dus stellen dat de koolzaadplant een nieuwere plant is, die deels is voortgekomen uit de raapzaadplant. De Latijnse naam voor koolzaad, napa, dankt zijn naam overigens aan het Latijnse woord rapum, dat raap betekent. Koolzaad is namelijk verwant aan de koolraap.
Nutritionele verschillen
De nutritionele verschillen tussen raapzaadolie en koolzaadolie zijn zeer gering. De gemiddelde hoeveelheid olie in de zaden van de raapzaadplant is volgens onderzoek 47,3%, wat bij de zaden van de koolzaadplant gemiddeld 42,8% is. De vetzuurprofielen van beide zaadsoorten zijn echter wel identiek, waardoor de verhouding aan verzadigde en onverzadigde vetzuren helemaal gelijk zijn. De voedingswaarde van raapzaadolie of koolzaadolie is in de NEVO 2021 als volgt vastgesteld:
| Per 100 ml | ADH* | |
| kcal | 899 | 44,5% |
| Kj | 3696 | 44,5% |
| Water (g) | 0 | 0,00% |
| Eiwit (g) | 0 | 0,00% |
| Koolhydraten (g) | 0 | 0,00% |
| Suiker (g) | 0 | |
| Vet (g) | 99,9 | 142,71% |
| Verzadigd (g) | 6,9 | |
| E.O.V. (g) | 60,2 | |
| M.O.V. (g) | 28,3 | |
| Omega 6 (g) | 19,8 | |
| Omega 3 (g) | 8,5 | |
| Cholesterol (mg) | 0 | |
| Transvet (g) | 0,3 | |
| Vezels (g) | 0 | 0,00% |
| A (mg) | 0 | 0,00% |
| B1 (mg) | 0 | 0,00% |
| B2 (mg) | 0 | 0,00% |
| B3 (mg) | 0 | 0,00% |
| B5 (mg) | 0 | 0,00% |
| B6 (mg) | 0 | 0,00% |
| B11 / Foliumzuur (ug) | 0 | 0,00% |
| B12 (ug) | 0 | 0,00% |
| C (mg) | 0 | 0,00% |
| D (ug) | 0 | 0,00% |
| E (mg) | 18,9 | 189,00% |
| Vitamine K (ug) | 112,5 | 93,75% |
| Natrium (mg) | 0 | 0,00% |
| Kalium (mg) | 0 | 0,00% |
| Calcium (mg) | 0 | 0,00% |
| Fosfor (mg) | 0 | 0,00% |
| IJzer (mg) | 0 | 0,00% |
| Jodium (ug) | 0 | 0,00% |
| Magnesium (mg) | 0 | 0,00% |
| Koper (mg) | 0 | 0,00% |
| Selenium (ug) | 0 | 0,00% |
| Zink (mg) | 0 | 0,00% |
De Engelse naam
Om het allemaal nog een stukje lastiger te maken, wordt in het Engels met raapzaadolie (rapeseed oil) de olie uit koolzaad bedoeld. In de praktijk komt het erop neer dat raapzaadolie en koolzaadolie in het Engels beiden rapeseed oil worden genoemd. Toch zul je over het algemeen de naam canola-olie in Amerika en Canada vaker tegenkomen.
Canola-olie
Koolzaadolie werd vroeger slechts mondjesmaat ingezet vanwege de hoge gehaltes aan erucazuur dat erin zit, wat schadelijk is voor de gezondheid. Het gehalte aan erucazuur in koolzaadolie kan flink oplopen, met gehaltes tot wel 54%. In de jaren 70 van de vorige eeuw ontwikkelden Keith Downey en Baldur R. Stefansson vade Universiteit van Manitoba in Canadade de bekende canola-olie uit koolzaadcultivars van B. napus en B. rapa, die veel minder erucazuur bevatte. Canola-olie was oorspronkelijk een handelsmerknaam van de Rapeseed Association of Canada, en de naam was een combinatie van “Can” uit Canada en “OLA,” dat stond voor “Oil, low acid”. Deze canola-olie mag zowel in Amerika als in de EU niet meer dan 2% erucazuur bevatten.
Is koolzaadolie genetisch gemanipuleerd?
In 1995 werd in Canada een genetisch gemanipuleerd koolzaad geïntroduceerd dat resistent is tegen het onkruidbestrijdingsmiddel Roundup (glyfosaat). Deze werd ook wel Roundup Ready canola genoemd. Vandaag de dag is zo’n 25 procent van de wereldwijd verbouwde canola genetisch gemodificeerd. Dit geldt vooral voor Amerika en Canada, de koolzaadolie in Nederland is doorgaans niet genetisch gemanipuleerd. Koolzaad wordt op grote schaal verbouwd in Canada, Frankrijk, België, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Nederland, Duitsland, Denemarken en Polen. Je zult in de supermarkt dus vooral koolzaadolie tegenkomen, raapzaadolie is vrij zeldzaam en een stuk duurder.
Zijn koolzaadolie en raapzaadolie geschikt om te verhitten?
Zowel koolzaadolie als raapzaadolie worden aangeprezen als ideale olie om mee te bakken. Toch zijn deze oliën niet de gezondste keuze om te verhitten. Dat komt doordat ze bijzonder rijk zijn aan meervoudig onverzadigde vetten, die gemakkelijk kunnen oxideren wanneer zij worden blootgesteld aan hitte. Met name omega 3 mag niet worden verhit. Geoxideerde vetzuren bevatten onder meer vrije radicalen, die schadelijk zijn voor de gezondheid. Waarschijnlijk denken mensen dat koolzaadolie verhit kan worden vanwege het relatief hoge rookpunt. Geraffineerde koolzaadolie heeft een rookpunt van 204 °C. Ongeraffineerde koolzaadolie heeft een rookpunt van 107 °C en mag dus beslist niet worden verhit in een pan, want de temperaturen van een pan lopen al gauw richting de 180 °C.
Bronnen
- Saini RK, Prasad P, Sreedhar RV, Akhilender Naidu K, Shang X, Keum YS. Omega−3 polyunsaturated fatty acids (Pufas): emerging plant and microbial sources, oxidative stability, bioavailability, and health benefits—a review. Antioxidants (Basel). 2021;10(10):1627.
- Szabo Z, Marosvölgyi T, Szabo E, et al. Effects of repeated heating on fatty acid composition of plant-based cooking oils. Foods. 2022;11(2):192.
- Cartea E, De Haro-Bailón A, Padilla G, Obregón-Cano S, del Rio-Celestino M, Ordás A. Seed oil quality of brassica napus and brassica rapa germplasm from northwestern spain. Foods. 2019;8(8):292.
- Is dat koolzaad of raapzaad in de berm, en hoe komt het daar? Greetje Schouten, 29 april 2020, RTV Drenthe.
- Koolzaadolie/Raapzaadolie. RIVM NEVO-Online 2021 7.0
- Koolzaad. Wikipedia, de vrije encyclopedie. 23 jun 2022
- Raapzaad. Wikipedia, de vrije encyclopedie. 23 jun 2022
- Wikipedia contributors, Rapeseed oil, Wikipedia, The Free Encyclopedia, 3 July 2022
