Zijn fyto-oestrogenen slecht voor mannen?

Veel plantaardige voeding bevat fyto-oestrogenen – stoffen die lijken op het hormoon oestrogeen. Sommigen geloven dat de vruchtbaarheid bij mannen kan worden aangetast door het eten van voeding met veel fyto-oestrogenen, terwijl anderen juist denken dat ze gezond zijn. Dit artikel gaat in op de wetenschap en de bewijsvoering die hier achter zit.

Wat zijn fyto-oestrogenen?
Fyto-oestrogenen zijn van nature voorkomende verbindingen in talrijke plantaardige voedingsmiddelen. In planten vervullen zij allerlei functies. Vele hebben een sterke antioxidatieve werking en andere spelen bijvoorbeeld een rol in de afweer tegen infecties van de plant (12). Ze worden ‘fyto-oestrogenen’  genoemd omdat hun chemische structuur lijkt op de structuur van het geslachtshormoon oestrogeen. Het voorvoegsel ‘fyto’ verwijst naar ‘plantaardig’. Vrouwen hebben hogere oestrogeengehaltes dan mannen. Dit hormoon is verantwoordelijk voor de vruchtbaarheid van vrouwen en voor het behoud van de vrouwelijke lichaamskenmerken, maar het vervult ook in mannen een belangrijke rol. De gelijkenis tussen fyto-oestrogeen en oestrogeen zorgt ervoor dat fyto-oestrogeen zich kan binden aan de oestrogeenreceptoren in cellen. Deze receptoren bemiddelen in de functies die oestrogeen vervult in het lichaam (3). Maar de effecten van fyto-oestrogenen zijn wel veel zwakker dan die van oestrogeen. Ook werken niet alle fyto-0oestrogenen op dezelfde manier. Sommige blokkeren de effecten van oestrogeen, terwijl andere juist de effecten ervan nabootsen (4). Fyto-oestrogenen worden in de meeste plantaardige voedingsmiddelen gevonden, in variërende hoeveelheden. Ze behoren allemaal tot een grote groep plantenstoffen genaamd polyfenolen (5678). Een aantal van de meest onderzochte fyto-oestrogenen zijn:

  • Lignanen: Worden gevonden in veel vezelrijk plantaardig voedsel, zoals granen, noten, fruit en bessen. Lijnzaad is een zeer rijke bron (910).
  • Isoflavonen: Dit zijn de meest bestudeerde fyto-oestrogenen. Ze komen in grote hoeveelheden voor in sojabonen en andere peulvruchten en je vindt ze ook in bessen, granen, noten en wijn (7).
  • Resveratrol: Wordt gevonden in fruit, bessen, rode wijn, chocolade en pinda’s. Men denkt dat het verantwoordelijk is voor een paar van de gunstige gezondheidseffecten van rode wijn.
  • Quercetine: Dit is een van de vaakst voorkomende en overvloedig aanwezige antioxidatieve flavonoïden. Het wordt gevonden in talrijke fruitsoorten, groenten en granen (4).

De kennis over fyto-oestrogenen breidt zich geleidelijk aan uit en er worden regelmatig nieuwe soorten ontdekt. Hoewel sommige onderzoekers bezorgd zijn dat hoge doseringen van fyto-oestrogenen de hormonale balans in het lichaam zouden kunnen verstoren, associëren de meeste studies ze juist met voordelen voor de gezondheid.

Kortom: Fyto-oestrogenen zijn plantenstoffen die qua structuur lijken op het geslachtshormoon oestrogeen. Ze komen in het meeste plantaardige voedsel voor.

Zijn fyto-oestrogenen gezond of schadelijk?
De meeste onderzoeken geven aan dat fyto-oestrogenen gunstig werken op de gezondheid. Een paar studies suggereren echter dat een hoge inname van isoflavonen problemen kan geven onder bepaalde omstandigheden. In de twee paragrafen hieronder worden de mogelijke voordelen en nadelen van fyto-oestrogenen besproken.

Gezondheidsvoordelen

Verscheidene studies tonen aan dat supplementen met fyto-oestrogenen goed kunnen zijn voor de gezondheid.

  • Lagere bloeddruk: Resveratrol- en quercetinesupplementen kunnen bloeddrukverlagend werken (1112).
  • Verbeterde bloedsuikercontrole: Resveratrol, lignanen uit lijnzaad en isoflavonen uit soja kunnen zorgen voor betere bloedsuikercontrole (131415).
  • Lager risico op prostaatkanker: Een supplement met isoflavonen kan het risico op prostaatkanker verlagen, hoewel meer onderzoek nodig is deze conclusie hard te maken (16).
  • Lagere cholesterolwaardes: Suppletie met soja-isoflavonen kan de totale cholesterolwaarde en de waarde van ‘slecht’ LDL-cholesterol verlagen (17).
  • Minder ontsteking: Soja-isoflavonen en lignanen kunnen zorgen voor een verlaging van de ontstekingsmarker CRP bij postmenopauzale vrouwen die hoge CRP-waardes hebben (1819).

Geen van de hierboven genoemde studies meldde enige ernstige bijwerking bij de onderzochte supplementen.

Nadelige gezondheidseffecten

Sommige wetenschappers zijn bang dat een hoge inname van fyto-oestrogenen de normale hormoonbalans in het lichaam kan verstoren. Fyto-oestrogenen worden ook inderdaad aangemerkt als endocriene verstoorders, ofwel hormoonverstorende stoffen. Dit zijn stoffen die kunnen interfereren met het eigen hormonale systeem van het lichaam, vanaf een bepaalde mate van inname. Er is echter niet veel bewijs dat fyto-oestrogenen schadelijke effecten hebben op mensen (20). Volgens een aantal onderzoeken kan een hoge inname van isoflavonen uit op soja gebaseerde babyvoeding de schildklierfunctie verstoren, indien daarnaast het jodiumgehalte laag is (2122). Zij geven ook aan dat isoflavonen de schildklierfunctie kunnen remmen bij mensen die van zichzelf al een slechte schildklierwerking hebben, wat bekend staat als hypothyreoïdie (23). Toch constateren de meeste studies bij gezonde mensen geen significant verband tussen isoflavonen en de schildklierfunctie (2425). Momenteel is er ook in verband met andere veelvoorkomende fyto-oestrogenen geen duidelijk bewijs van nadelige gezondheidseffecten op mensen (26272829).

Kortom: Supplementen met fyto-oestrogenen lijken geen ernstige bijwerkingen te hebben. Maar er is wel enig bewijs dat een hoge dosis isoflavonen de schildklierfunctie kan onderdrukken bij kinderen met een laag jodiumgehalte.

Verzwakken fyto-oestrogenen de mannelijke vruchtbaarheid?
Als het gaat om de gezondheid van de man, is de grootste zorg van wetenschappers dat een overmatige blootstelling aan fyto-oestrogenen de mannelijke vruchtbaarheid zou kunnen verminderen. Een studie met jachtluipaarden wees uit dat een hoge inname van fyto-oestrogenen de mannelijke vruchtbaarheid aantastte (30). Wetenschappers wijzen er echter op dat fyto-oestrogenen waarschijnlijk andere effecten hebben op carnivoren, zoals jachtluipaarden, dan op omnivoren zoals mensen. Er is in feite ook geen duidelijk bewijs dat een hoge inname van fyto-oestrogenen verband zou houden met vruchtbaarheidsproblemen bij mensen (313233). De best onderzochte fyto-oestrogenen zijn soja-isoflavonen. Uit een analyse van 15 gecontroleerde studies bleek dat soja-isoflavonen, of ze nu in voeding of in supplementen zitten, de testosteronwaardes bij mannen niet veranderen (34). Verder bleek uit een twee maanden durend onderzoek dat inname van een supplement met 40 gram isoflavonen per dag niet zorgde voor aantasting van de zaadkwaliteit of de hoeveelheid sperma bij mannen (35). Een observationele studie op basis van zelfrapportage wees uit dat er geen verband was tussen op soja gebaseerde zuigelingenvoeding en de mannelijke vruchtbaarheid of puberteit, vergeleken met voeding op basis van koeienmelk (36). Niet alle studies zijn het hierover echter eens. Een ander onderzoek wees uit dat een hoge inname van soja, waarin veel isoflavonen zitten, verband hield met een lager aantal zaadcellen, maar de onderzoekers konden niet met zekerheid zeggen dat dit aan de isoflavonen lag (37). Even kort door de bocht kan gesteld worden dat het meeste bewijs aangeeft dat isoflavonen geen nadelig effect hebben op de mannelijke vruchtbaarheid. Hoewel een onderzoek met jachtluipaarden suggereert dat een hoge inname van fyto-oestrogenen de vruchtbaarheid kan aantasten, betekent dit niet dat dit ook opgaat voor mensen. Toch is er ook weinig bekend over de effecten van andere fyto-oestrogenen of over de inname van hoge doseringen van fyto-oestrogenen bij mensen. Er is dus nader onderzoek nodig.

Kortom: Isoflavonen, een veelvoorkomende groep fyto-oestrogenen, lijken geen vruchtbaarheidsproblemen te veroorzaken bij mannen.

Conclusie
Er is geen duidelijk bewijs dat fyto-oestrogenen, die in grote hoeveelheden voorkomen in plantaardige voeding, problemen veroorzaken bij gezonde mannen. In de meeste gevallen wegen de voordelen van het eten van deze voeding op tegen de mogelijke gezondheidsrisico’s (met toestemming vertaald).

Help anderen gezonder te worden en deel dit artikel:
Download nu tijdelijk gratis ons E-book Afvallen

Download nu tijdelijk gratis ons E-book Afvallen

Word lid van onze nieuwsbrief en ontvang gratis meer dan 100 wetenschappelijke tips om af te vallen!

Gelukt! Ga naar je inbox om het E-book te bekijken.