De zuur-base theorie lijkt een beetje te mooi om waar te zijn. Voorstanders van deze theorie suggereren dat het vervangen van zuurvormende voeding door alkalische (basische) voeding de gezondheid kan bevorderen. Ze claimen zelfs dat het ernstige ziektes kan helpen bestrijden, zoals kanker. Er zijn in feite aardig wat mensen die zweren bij dit dieet en ze claimen wonderbaarlijke resultaten….
Maar is er wel enig sluitend bewijs voor de werking het alkalische dieet? Laten we eens kijken.
Wat is een alkalische dieet?
Het alkalische dieet staat ook bekend als het zuur-basedieet. Het is gebaseerd op het idee dat de voeding die je eet de zuurgraad (pH-waarde) van je lichaam kan veranderen.
Laat me uitleggen hoe dat werkt….Als je voeding verteert en er energie (calorieën) uithaalt, ben je eigenlijk bezig met het verbranden van het voedsel, maar dan op een langzame en beheerste manier. Als je voeding verbrandt, laat het een soort residu achter, een soort ‘as’, net als bij het verbranden van hout in een oven. Nu blijkt dat dit residu zuur of basisch (of neutraal) kan zijn….en voorstanders van dit dieet zeggen dat het residu directe invloed kan hebben op de zuurgraad van je lichaam. Dus als je iets eet dat ‘zure as’ achterlaat, dan maakt dat je lichaam zuur. Als je dingen eet met ‘alkalische as’, dan wordt je lichaam alkalisch/basisch. Neutrale as heeft geen effect. Simpel.
Zure as zou je kwetsbaar maken voor ziektes, terwijl alkalische as beschouwd wordt als beschermend. Door meer basische voeding te eten zou je in staat moeten zijn je dieet te ‘alkaliseren’ en je gezondheid te bevorderen. Voedselbestanddelen die een zuur residu achterlaten zijn onder andere eiwitten, fosfaat en zwavel, en alkalische bestanddelen zijn onder andere calcium, magnesium en kalium (1, 2).
Bepaalde voedselgroepen worden beschouwd als zuur, alkalisch of neutraal:
- Zuur: Vlees, gevogelte, vis, zuivel, eieren, granen en alcohol
- Neutraal: Natuurlijke vetten, zetmeel en suiker
- Alkalisch: Fruit, noten, peulvruchten en groenten
Regelmatige pH-niveaus in het lichaam
Als we het over het alkalische dieet hebben, is het belangrijk om te snappen wat de pH-waarde inhoudt. Simpel gezegd is het een maat voor hoe zuur of basisch iets is. De pH varieert tussen 0 en 14:
- 0-7 is zuur
- 7 is neutraal
- 7-14 is alkalisch (basisch)
Veel voorstanders van het dieet vinden dat mensen de pH-waarde van hun urine zouden moeten bijhouden met teststrookjes, om er zeker van te zijn dat het basisch is (pH hoger dan 7) en niet zuur (onder 7).
Maar…..het is belangrijk om op te merken dat de pH-waarde binnen het lichaam grote variatie vertoont. Sommige delen zijn zuur, andere basisch. Er is geen één bepaald, vastgesteld niveau.
De maag zit vol met hydrochloorzuur, met een pH-waarde tussen de 2 en 3,5 (zeer zuur). Dit is nodig om voedsel af te breken. Aan de andere kant is het bloed in mensen altijd een beetje basisch, met een pH tussen 7,35 en 7,45. Als de bloed-pH-waarde onder het normale niveau komt is dat zeer ernstig en het kan fataal zijn als het onbehandeld blijft. Maar….dit gebeurt alleen in bepaalde toestanden van ziekte en dat heeft helemaal niets te maken met het voedsel dat je normaal gesproken eet.
Kortom: De pH-waarde is een maat voor hoe zuur of basisch iets is. Maagzuur is zeer zuur, terwijl bloed een beetje alkalisch is, met een pH tussen de 7,35 en 7,45.
Voeding beïnvloedt de pH van je urine, maar niet van je bloed
Het is cruciaal voor de gezondheid dat de pH van je bloed constant blijft. Als de pH buiten de normale waarde komt, zouden je cellen stoppen met werken en je zou heel snel doodgaan als het niet behandeld wordt.
Daarom heeft het lichaam veel effectieve mechanismen om de pH-balans in je lichaam nauwkeurig te reguleren. Dit staat bekend als de zuur-base homeostase. We mogen ons gelukkig prijzen dat deze mechanismen het bijna onmogelijk maken voor invloeden van buitenaf om de pH-waarde van het bloed te veranderen. Als dat niet zo was zouden we flink in de moeilijkheden zitten. Maar in feite kan voedsel gewoonweg de pH-waarde in je bloed niet veranderen. Punt uit. Voedsel kan echter wel de pH van de urine veranderen, hoewel het effect wat onbetrouwbaar is (3, 4).
Dit is zelfs een van de belangrijkste manieren waarop je lichaam de bloed-pH-waarde regelt….door zuren uit te scheiden in de urine. Eet een grote biefstuk en enige uren later zal je urine zuurder zijn omdat je lichaam het dan uit je systeem verwijdert. Dus al met al is de pH-waarde van je urine een zeer slechte aanwijzing voor de pH in je hele lichaam en voor je gezondheidstoestand. Er zijn veel factoren, naast wat je eet, die dat beïnvloeden. Daarom heeft dit, zelfs als je teststrookjes gebruikt en ziet dat je urine basisch is geworden, zeer weinig (tot geen) relevantie voor de zuurgraad van je bloed, of je algehele gezondheid.
Kortom: Het lichaam regelt de pH-waarde in je bloed zeer nauwkeurig en het is niet mogelijk om dit via je dieet te beïnvloeden. Maar de pH-waarde van urine kan wel veranderen door wat je eet.
Zuurvormende voeding veroorzaakt geen osteoporose
Osteoporose (botontkalking) is een progressieve botziekte die wordt gekarakteriseerd door een afname van het botmineraalgehalte. Het is vooral veel voorkomend bij vrouwen na de overgang en het kan het risico op fracturen drastisch verhogen.
Veel alkalische-dieetvolgers geloven dat het lichaam alkalische mineralen (zoals calcium) uit je botten haalt om je te beschutten tegen de zuren uit de zuurvormende voeding die je eet, zodat een constante pH van het bloed wordt gehandhaafd. Volgens deze theorie zullen zuurvormende diëten, zoals het standaard Westerse dieet, verlies van dichtheid van botmineralen veroorzaken. Deze theorie staat bekend als de ‘zure-residu-hypothese van osteoporose’.
Het probleem met deze theorie is dat de functie van de nieren compleet over het hoofd wordt gezien. Onze nieren zijn van fundamenteel belang bij het verwijderen van zuren en het reguleren van de pH in het lichaam. Het is één van hun belangrijkste taken. De nieren produceren bicarbonaationen die de zuren in het bloed neutraliseren, een duurzaam proces dat het lichaam in staat stelt de pH van bloed nauwlettend te reguleren (5).
Ons ademhalingssysteem is ook betrokken bij het beheersen van de pH van het bloed. Als bicarbonaationen uit de nieren zich binden aan zuren in het bloed, vormen ze kooldioxide (wat we uitademen) en water (wat we uitplassen). De botten zijn gewoon helemaal niet betrokken bij dit proces.
Nog een probleem met de zuurvormende hypothese is dat het één van de belangrijkste aanjagers van osteoporose negeert, namelijk een verlies van het eiwit collageen uit het bot (6, 7). Ironisch genoeg staat dit verlies van collageen juist in verband met lage gehaltes aan orthosiliciumzuur en ascorbinezuur (vitamine C) in het dieet (8).
Als je de onderzoeksresultaten beschouwt, blijkt uit nul observationele studies dat er een relatie zou zijn tussen zuur uit voeding en botdichtheid of risico op fracturen. In feite is er zelfs geen relatie tussen de pH van urine en botgesteldheid (9, 10, 11). In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is er zelfs een verband tussen diëten met veel eiwitten (zuurvormend) en gezondere botten (12, 13, 14).
Het onderzoek op dit gebied is nog lang niet definitief afgerond, maar het lijkt er wel op dat dierlijk eiwit, de meest zuurvormende voeding die er is, zelfs goed is voor de botgesteldheid. Als je naar klinisch onderzoek kijkt (echte wetenschap), dan blijkt uit veel grote overzichtsonderzoeken dat zuurvormende diëten helemaal geen impact hebben op calciumniveaus in het lichaam (15, 16, 17). Als er al iets geconcludeerd kan worden is het juist dat ze de gezondheid van botten verbeteren, door te zorgen dat calcium beter wordt opgenomen en door het IGF-1 hormoon te activeren, wat het herstel van spieren en botten stimuleert (18, 19). Dit versterkt bevindingen van studies die een hoge eiwitinname (wat dus zuurvormend is) linken aan een betere botgesteldheid, GEEN slechtere.
Kortom: Onderzoek ondersteunt niet het idee dat zuurvormende diëten schadelijk zijn voor de botten. Eiwitten, als een zuurvormende voedingsstof, lijken juist gunstig te zijn.
Hoe zit het met zuurgraad en kanker?
Het meest uitgebreide overzichtsonderzoek dat er is over de relatie tussen door dieet veroorzaakte acidose (verzuring) en kanker concludeerde dat er geen direct verband is (20). Ondanks deze bevindingen beweren velen nog steeds dat kanker alleen in een zure omgeving kan groeien en dat het behandeld of zelfs genezen kan worden met een alkalische dieet. Maar dit idee is om verschillende redenen onjuist. De eerste en voornaamste reden is, dat voeding, zoals eerder gezegd, geen invloed heeft op de pH-waarde van het bloed (4, 21). Ten tweede, zelfs als we aannemen dat voeding de pH-waarde van bloed of weefsels wel dramatisch kan veranderen, beperken kankercellen zich niet tot een zure omgeving. Het is zelfs zo dat kanker groeit in normaal lichaamsweefsel dat een licht alkalische pH van 7,4 heeft. Veel experimenten hebben dit bevestigd door met succes kankercellen te kweken in een alkalische omgeving (23).
Kortom: Uit recent onderzoek blijkt dat er absoluut geen verband bestaat tussen zuurvormende diëten en kanker. Kankercellen groeien ook in een basische omgeving.
Kunnen we iets leren van het dieet van onze voorvaderen?
Een beschouwing van de zuur-basetheorie uit zowel een evolutionair als wetenschappelijk perspectief onthult veel. In één studie werd geschat dat 87% van pre-agriculturele mensen basische eetgewoontes had (24). Dit was de basis voor veel van de argumenten achter het alkalische dieet. Maar een paar van de vroegste aanwijzingen dat een ‘netto zuur’ dieet weinig of geen impact had op de algehele gezondheid waren de onderzoeksresultaten van Weston A. Price, die de Masai en Inuit onderzocht. Deze inheemse bevolkingsgroepen behielden een prima gezondheid ondanks dat hun dieet zwaar leunde op dierlijke voeding (25). Dit lijkt realistischer als je bedenkt dat onze voorouders in zeer verschillende klimaten leefden, met toegang tot verschillende soorten voedsel. Zuurvormende diëten blijken steeds gewoner te worden naarmate bevolkingsgroepen verder naar het noorden trokken vanaf de evenaar, weg van de tropen (26).
Dus ondanks het feit dat ongeveer de helft van de jager-verzamelaars een netto zuurvormend dieet aten, bestonden de ziektes van de moderne beschaving nagenoeg niet (27).
Om over na te denken
In tegenstelling tot veel andere vreemde diëten, is het alkalische dieet eigenlijk best gezond. Het stimuleert een grote consumptie van fruit, groenten en gezonde plantaardige voeding, terwijl het bewerkte soorten junkfood beperkt. Maar de claims over het mechanisme achter het dieet worden NIET ondersteund door evolutionair bewijs, menselijke fysiologie of enige betrouwbare studie onder mensen. Zuren behoren zelfs tot de belangrijkste bouwstenen van het leven…..waaronder aminozuren, vetzuren en je DNA (deoxyribonucleïnezuur). Het alkalische dieet is gezond omdat het gebaseerd is op volwaardig en onbewerkt voedsel. Het heeft helemaal niets te maken met zuur of basisch. Punt uit (met toestemming vertaald).
