Recent zijn de uitkomsten bekendgemaakt van een studie naar lood en onze gezondheid. Volgens de onderzoekers hebben we gemiddeld nog steeds te veel lood in ons bloed en kan dat enkele IQ-punten kosten. Het effect van lood in het milieu op onze gezondheid is groot, maar wordt nog niet helemaal begrepen. In dit artikel zoeken we daarom uit hoe lood onze gezondheid beïnvloedt, wat veelvoorkomende bronnen zijn en hoe we blootstelling kunnen voorkomen.
Lood is een zeer giftig metaal dat kan leiden tot een sterke vergiftiging van het lichaam. Vooral bij regelmatige blootstelling aan lood kan het loodniveau toenemen, waardoor schade aan het lichaam kan ontstaan. Deze schade kan achteraf niet meer worden hersteld. Met name de zich ontwikkelende hersenen van jonge kinderen zijn vatbaar voor de schadelijke werking van lood. Gelukkig is schade door eenmalige blootstelling meestal gering.
Wereldwijd komt loodvervuiling in het milieu veelvuldig voor, waarbij het in ontwikkelingslanden vaak het ernstigst is (1). Lood kent in onze moderne wereld vele industriële toepassingen, maar werd ook al door de Romeinen gebruikt. Er zijn geleerden die vermoeden dat de val van het Romeinse Rijk kwam doordat zij zure citroensap, voor gebruik als conserveermiddel in wijn, in loden kruiken bewaarden (2).
Symptomen van loodvergiftiging
Een vergiftiging met lood kan veel klachten geven (3), waaronder hoofdpijn, vermoeidheid, buikpijn, vergeetachtigheid, gedragsproblemen, moeilijkheden met slapen, constipatie en nog veel meer. Lood kan de lever, nieren en het centraal zenuwstelsel beschadigen (4). Ernstige klachten die kunnen optreden door blootstelling aan lood zijn verminderde mentale prestaties (verlaging IQ), cardiovasculaire problemen en hoge bloeddruk (5). Mildere klachten zijn maag- en darmklachten, waarbij er chronische buikpijn kan optreden. Een bloedonderzoek kan uitwijzen hoeveel lood je in je bloed hebt. Hoewel de hoeveelheid lood in ons bloed de laatste decennia daalt, is deze wereldwijd nog steeds bij één op de drie kinderen te hoog (6). Zelfs in Nederland zijn er veel kinderen met permanente hersenschade door overmatige blootstelling aan lood (7).
Glutathion
Lood is in staat om het lichaamseigen antioxidant glutathion grotendeels buitenspel te zetten (8). Hierdoor raakt het lichaam een groot deel van de verdediging tegen vrije radicalen kwijt, waardoor celdood op kan treden. Zelfs bij kleine hoeveelheden kan lood al schadelijk zijn (9). Lood kan calcium in de lichaamscellen verdringen waardoor er ernstige schade kan optreden (10, 11). Lood staat op de lijst van kankerverwekkende stoffen (12).
Hoe krijgen we lood binnen?
Lood komt in klein hoeveelheden wijdverspreid in onze omgeving voor, zoals de lucht, het water, de bodem en daarmee ook ons voedsel (13). Maar er zijn nog vele andere bronnen. Keramieken servies (aardewerk) kan bijvoorbeeld een groot risico inhouden (14, 15, 16). Koop zulk servies dus alleen als het gegarandeerd vrij is van lood. Ook de glazuurlaag kan lood bevatten (17). Goedkope kruiden uit arme landen, bijvoorbeeld kurkuma, worden door onderzoekers aangewezen als risicovol (18). Ook goedkope kruidensupplementen kunnen vervuild zijn met lood (19, 20). Verder kan cosmetica kleine hoeveelheden lood bevatten (21, 22, 23). Een grote bedreiging voor kinderen is speelgoed met loodbevattende verf of plastic (PVC, 24, 25). Een arts vertelt in deze YouTube-video het pijnlijke verhaal van een jongetje dat zijn mentale vermogens is kwijtgeraakt doordat hij via verf op zijn kinderspeelgoed dagelijks wat lood heeft binnengekregen. Tegenwoordig komt lood in speelgoed weliswaar minder voor, maar wordt het soms toch nog, zelfs op kinderdagverblijven, door onderzoekers aangetroffen (26, 27). In het verleden gebruikte men wereldwijd meer lood dan nu, maar het is ook vandaag de dag nog in sommige landen en industrieën een probleem (28, 29). Vooral mensen die in de industrie werken, lopen veel risico op een loodvergiftiging. Denk bijvoorbeeld aan veelvuldig solderen, het werken met staal, drukinkt, verf, accu’s en batterijen.
Verder komen in Nederland zo nu en dan nog loden leidingen voor in huizen van voor 1960; laat daarom voor de zekerheid altijd het kraanwater controleren als je een oud huis hebt (30). Uit een meting van Water Lab bleek dat het kraanwater in de vorige woning van mijn vriendin ook te veel lood bevatte. Gelukkig wist een waterfilter dit uit het water te halen.
Lood in brandstof
Vandaag de dag is het lood uit brandstof in vrijwel de gehele wereld verdwenen (31). In 1922 is men op grote schaal begonnen met het toevoegen van lood aan brandstof, omdat het de prestaties van motoren zou verbeteren. General Motors heeft toen onderzoek gefinancierd waardoor de overheid dacht dat het gebruik van lood veilig was (32). Uiteindelijk is lood uit onze brandstof gehaald, gek genoeg niet omdat het ongezond werd geacht, maar omdat het de katalysatoren verstopt (33). Helaas is er al die tijd wel veel lood via de uitlaatgassen in het milieu terechtgekomen en krijgen we nu de rekening (34, 35). Lood zit hierdoor zelfs meetbaar in ons huisstof (36).
Wat te doen tegen lood?
Zorg voor veel variatie in je voedingspatroon, zodat het risico op doorlopende blootstelling aan met lood vervuild voedsel tot het minimum wordt beperkt (37). Bladgroente, knolgewassen en kruiden bevatten gemiddeld meer lood dan fruit en (vrucht)groente (38, 39). Er zijn aanwijzingen bij dieren dat het eten van knoflook zou kunnen beschermen tegen de toxische werking van lood (40, 41). Volgens één studie zou knoflook zelfs in staat zijn lood uit het lichaam te verwijderen, doordat het een chelerend effect heeft op dit zware metaal. (42) Volgens andere studies zou hetzelfde gelden voor koriander (43, 44, 45, 46). Het is belangrijk om voldoende ijzer in het dieet te hebben, aangezien dit element in de opname concurreert met lood (47, 48, 49). Ook een hoog vitamine C-gehalte in het bloed wordt in verband gebracht met lage loodniveaus in het lichaam (50). Mogelijk komt dit doordat vitamine C de opname van ijzer verbetert (51, 52). Vermijd het gebruik van ingeblikt voedsel zoveel mogelijk, omdat het blik volgens sommige metingen lood kan bevatten (53). Als je groente en fruit uit eigen tuin eet, kun je het beste de bodem via een lab laten controleren op lood (54). Laat kinderen in de orale fase alleen met veilig, goedgekeurd speelgoed spelen en houd oud speelgoed met een verflaag op afstand. Goedkoop speelgoed van Chinese webwinkels is ook niet aan te raden. Gebruik alleen verf die vrij is van lood. Soms bevatten oudere huizen nog verf op basis van lood, verwijder dat dus met beleid. Verf op servies dat afkomstig is uit arme landen, kan ook een hoog risico zijn. Zorg dat je huis zoveel mogelijk vrij is van stof door alles af te nemen met een vochtige doek en regelmatig te stofzuigen met een stofzuiger die is voorzien van een HEPA-stofzuigerzak. Een HEPA-luchtreiniger kan het stofniveau in huis verder verlagen. Als je in een oud huis woont, is het slim om het water te laten testen op lood. Vervang loden waterleidingen zo snel mogelijk. Een waterfilter kan het lood uit het water filteren. Verder is het voor werknemers, volwassenen en kinderen verstandig om regelmatig de handen met water te wassen (55).
Slotwoord
Hoewel het gebruik van lood in onze omgeving de laatste tientallen jaren is afgenomen, kampen vele volwassenen vandaag de dag nog altijd met de gevolgen van blootstelling aan lood in hun kindertijd. Kinderen die vandaag de dag geboren worden, lopen nog altijd het risico om gezondheidsschade op te lopen door lood. Door het nemen van maatregelen kan blootstelling aan lood sterk worden verminderd, maar helaas nog niet geheel worden voorkomen.
