Een nieuwe studie door wetenschappers van het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) bracht aan het licht dat het vervangen van bewerkte en geraffineerde voedingsmiddelen en dranken door een gelijke hoeveelheid minimaal bewerkte voedingsmiddelen en dranken het risico op verschillende soorten kanker kan verlagen. De studie, vandaag gepubliceerd in The Lancet Planetary Health, is gefinancierd door Cancer Research UK en het Wereld Kanker Onderzoek Fonds International. Het onderzoek is gebaseerd op de Europese prospectieve studie naar kanker en voeding (EPIC).
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft ontdekt dat het eten van minder bewerkte voeding de kans op kanker verkleint. Dit blijkt uit een groot onderzoek in 10 Europese landen, waaronder Nederland. In het bijzonder nemen de aantallen van darmkanker, borstkanker, slokdarmkanker, leverkanker en kankers in het hoofd-halsgebied aanzienlijk af.
De studie volgde ruim 450.000 mensen gedurende 14 jaar en gebruikte de NOVA-indeling om voedingsmiddelen te classificeren: minimaal bewerkt, culinaire ingrediënten, bewerkt en geraffineerd. Geraffineerde voedingsmiddelen zijn sterk bewerkt en bevatten per portie meer calorieën, suiker, verzadigd vet en zout, maar minder vitamines, mineralen en vezels dan minder bewerkte opties. Denk hierbij aan ijs, koekjes, zoete drankjes, snoep, chocolade, gebak, kant-en-klare toetjes, pizza, gezoete ontbijtgranen en hartige snacks zoals chips. Bewerkte voedingsmiddelen zijn producten waaraan olie, zout of suiker is toegevoegd. Voorbeelden hiervan zijn ingeblikt vlees en vis, kaas, gezouten vlees, gerookte vis, bier en wijn. Weinig of onbewerkte voedingsmiddelen zijn producten waaraan niets is toegevoegd. Voorbeelden zijn verse, gedroogde of bevroren groenten en fruit, peulvruchten, vlees, vis, melk, eieren, noten en zaden.
Minder kanker door dieetaanpassingen
Onderzoekers ontdekten dat het vervangen van 10% bewerkte voedingsmiddelen door minimaal bewerkte voedingsmiddelen de kans op kanker met gemiddeld 4% verkleint. In het bijzonder daalt het risico op darmkanker met 12%, op borstkanker na de menopauze met 17% en op slokdarmkanker met maar liefst 43%. Kankers in het hoofd-halsgebied komen 20% minder vaak voor, terwijl leverkanker met 23% afneemt. Het risico op verschillende soorten kanker neemt nog verder af wanneer geraffineerde voedingsmiddelen worden vervangen. Door 10% van de geraffineerd voedingsmiddelen te vervangen door een gelijke hoeveelheid minimaal bewerkte voedingsmiddelen, vermindert het risico op leverkanker met 27%, op darmkanker met 17% en op kankers in het hoofd-halsgebied met 20%.
Waarom is geraffineerde voeding ongezond?
Geraffineerde voeding wordt als ongezond beschouwd omdat het bewerkingsproces veel van de natuurlijke voedingsstoffen verwijdert en vaak ongezonde ingrediënten toevoegt, zoals suiker, zout en vetten. Hierdoor bevatten geraffineerde voedingsmiddelen meestal meer calorieën en minder vitamines, mineralen en vezels dan hun onbewerkte tegenhangers. Het regelmatig consumeren van geraffineerde voeding kan leiden tot een verminderde (micro)nutriëntinname, gewichtstoename en een verhoogd risico op gezondheidsproblemen, zoals hartziekten en diabetes.
Geraffineerde voeding in opmars
De afgelopen jaren hebben voedingsgewoonten een verschuiving doorgemaakt van veel verse en minimaal bewerkte voedingsmiddelen naar meer geraffineerd voedingsmiddelen, aldus de WHO in een persbericht over het onderzoek. Geraffineerde voedingsmiddelen hebben meestal een hogere energiedichtheid en een minder gunstige voedingssamenstelling. Ze bevatten vaak voedseladditieven en door de bewerking kunnen er verontreinigingen, zoals transvetten, ontstaan. Volgens de WHO worden deze snelle veranderingen in het voedingspatroon in verband gebracht met de wereldwijde toename van voedingsgerelateerde niet-overdraagbare ziekten, zoals cardiovasculaire aandoeningen en kanker.
Nederlanders eten steeds minder gezond
Dit onderzoek biedt inzicht in de Europese eetgewoonten van 20 tot 30 jaar geleden, toen de studie begon en het voedingspatroon van de deelnemers werd vastgelegd (tussen 1991 en 2001). Gemiddeld haalden de deelnemers destijds 36% van hun energie uit minimaal bewerkte voedingsmiddelen, zoals groenten, fruit, volkoren granen, vers vlees, vis, ongezoete zuivel, eieren, peulvruchten en ongezouten noten. Spanje had met 43% het hoogste percentage minimaal bewerkte voeding, terwijl Duitsland het laagste had met 25%. Nederland stond op de op een na laatste plaats met 35%. In die tijd bestond 33% van de Nederlandse voeding uit geraffineerde producten, wat een gemiddelde score opleverde. Spanje en Italië scoorden het beste met slechts 16% geraffineerde voeding. Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk en Denemarken scoorden het slechtst met gemiddeld 45%.
Directeur Nadia Ameyah van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds zegt over de studie dat de bevindingen van dit onderzoek het bewijs versterken dat gezonde voeding broodnodig is voor het terugdringen van het aantal gevallen van kanker. Het is zorgwekkend dat door de hoge inflatie het voor veel mensen steeds moeilijker wordt om goed te eten. Het is te gek voor woorden dat een zak chips met paprikasmaak goedkoper is dan verse paprika’s. Wij roepen de overheid op om haar verantwoordelijkheid te nemen en gezonde voeding betaalbaar te maken voor iedereen (bronnen: NvD, WHO, WKOF).
Het originele onderzoek kun je hier terugvinden: Kliemann N, Rauber F, Levy RB, et al. Food processing and cancer risk in Europe: results from the prospective EPIC cohort study. The Lancet Planetary Health. 2023;7(3):e219-e232.
