De meeste mensen hebben het wel eens ervaren: na een lange tijd in het water te hebben doorgebracht, zoals tijdens een uitgebreid bad of een lange zwemsessie, worden je handen en soms ook je voeten gerimpeld. Dit fenomeen wekt bij velen nieuwsgierigheid en vragen op. Wat is de wetenschap achter dit opmerkelijke verschijnsel?
Osmose en waterabsorptie
De buitenste laag van de huid, bekend als de opperhuid, bevat dode huidcellen die keratine bevatten, een proteïne dat water kan absorberen. Als je lang genoeg in het water bent, begint de opperhuid water op te nemen. In eerste instantie zou je denken dat dit leidt tot een ‘opgeblazen’ effect. Echter, onze huid is niet volledig elastisch.
Vasculaire reacties
Naast waterabsorptie is er ook sprake van een vasculaire reactie, een vernauwing van de bloedvaten. Dit fenomeen, ook wel bekend als “vasoconstrictie”, treedt op als reactie op de langdurige blootstelling aan water. Vasoconstrictie vermindert het volume van de bloedvaten in de lederhuid, de laag van de huid die zich net onder de opperhuid bevindt. Mensen gaan er vaak van uit dat rimpels het gevolg zijn van water dat in de buitenste laag van de huid komt en deze doet opzwellen. Maar onderzoekers weten al sinds de jaren 30 van de vorige eeuw dat dit effect niet optreedt bij zenuwbeschadiging in de vingers. Dit wijst erop dat de verandering een onwillekeurige reactie is van het autonome zenuwstelsel van het lichaam – het systeem dat ook de ademhaling, hartslag en transpiratie regelt. In feite wordt het kenmerkende rimpelen veroorzaakt door bloedvaten die zich onder de huid vernauwen.
Vormverandering
De combinatie van waterabsorptie door de opperhuid en vasoconstrictie in de lederhuid resulteert in een ongelijke spanning. Hierdoor ontstaan er rimpels, vooral op plekken waar de huid het meest flexibel is, zoals vingertoppen en tenen. Dit is vergelijkbaar met het trekken van een strak elastiek om een opgeblazen ballon; het oppervlak kan niet gelijkmatig uitzetten, wat leidt tot het ontstaan van rimpels.
Evolutietheorie
Sommige wetenschappers speculeren dat dit fenomeen ook een evolutionair voordeel kan hebben. De gerimpelde huid zou de grip kunnen verbeteren in een natte of glibberige omgeving. In een onderzoek raapten deelnemers natte of droge voorwerpen op, waaronder knikkers van verschillende grootte, met normale handen of met gerimpelde vingers nadat ze 30 minuten in warm water hadden gelegen. De proefpersonen waren sneller in het oppakken van natte knikkers met gerimpelde vingers dan met droge, maar de rimpels maakten geen verschil voor het verplaatsen van droge voorwerpen. Gerimpelde vingers zouden onze voorouders geholpen kunnen hebben om voedsel te verzamelen uit natte begroeiing of beekjes.
Wat kun je er tegen doen?
Chloor en zoutwater kunnen negatieve effecten op de huid hebben, en vettige zalven kunnen als bescherming dienen. Langdurig zwemmen wordt echter niet aangeraden zonder adequate huidverzorging. Er is dus niet echt veel dat je kunt doen om je rimpelige vingers en tenen na het zwemmen te behandelen, maar wat je wel kunt doen is een lotion op je handen en voeten smeren om de droogte te verzachten en wachten tot je vingers weer normaal worden.
Hoe lang duurt het voordat je vingers en tenen rimpelig worden?
De belangrijkste indicator voor hoe lang het duurt voordat je rimpels krijgt, is de watertemperatuur: langzamer in koeler water en sneller in warmer water. Afhankelijk van je leeftijd en of je gezondheidsaandoeningen hebt die kunnen bijdragen, kan het 10 minuten duren in water van ~20 graden tot zo snel als drie en een halve minuut in warm water (40 graden). Studies hebben aangetoond dat het meestal ongeveer 30 minuten in het water duurt voordat je vingers en tenen maximaal gerimpeld zijn. Het rimpelen van vingers en tenen duurt langer en is minder uitgesproken in zout water dan in zoet water.
Slotwoord
Het fenomeen van gerimpelde vingers en tenen na langdurig contact met water is het resultaat van een complexe interactie tussen verschillende huidlagen. De opperhuid absorbeert water, terwijl vernauwde bloedvaten in de diepere huidlagen dit proces beïnvloeden, resulterend in rimpels. Deze rimpelvorming zou een evolutionair voordeel kunnen bieden, zoals een betere grip in natte omstandigheden. Hoewel de mate van rimpeling kan variëren van persoon tot persoon, is het een algemene reactie van het menselijk lichaam op langdurig watercontact.
Bronnen:
- Why your fingers go wrinkly after a swim? Oceanswims.com
- Why Do Our Fingers and Toes Wrinkle During a Bath? By Becky Summers, Nature magazine on January 9, 2013. Scientific American.
- Gerimpelde handen na het zwemmen? Experts leggen uit hoe dat komt. Juni 2023, Nu.nl.
