Endometriose is een aandoening waarbij weefsel dat lijkt op de bekleding van de baarmoeder op andere plaatsen begint te groeien, zoals de eierstokken en de eileiders. Endometriose kan vrouwen van elke leeftijd treffen. Het is een langdurige aandoening die een grote invloed op je leven kan hebben, maar er zijn behandelingen die kunnen helpen. Deskundigen denken dat endometriose ongeveer 11% van de vrouwen in de Verenigde Staten in de leeftijd van 15-44 jaar treft. Het komt het meest voor bij mensen in de 30 en 40 jaar.
De baarmoeder, of baarmoeder, is de plaats waar een baby groeit als een vrouw zwanger is. Ze is bekleed met weefsel (endometrium). Endometriose is een ziekte waarbij weefsel dat lijkt op de bekleding van de baarmoeder op andere plaatsen in je lichaam groeit. Deze vlekken weefsel worden “implantaten”, “knobbels” of “laesies” genoemd. Ze worden het vaakst gevonden:
- Op of onder de eierstokken
- Op de eileiders, die eicellen van de eierstokken naar de baarmoeder vervoeren
- Achter de baarmoeder
- Op de weefsels die de baarmoeder op zijn plaats houden
- Op de darmen of de blaas
In zeldzame gevallen kan het weefsel op je longen of in andere delen van je lichaam groeien.
Wat veroorzaakt endometriose?
De oorzaak van endometriose is niet bekend. Er zijn verschillende theorieën geopperd, waaronder:
- Genetica – de aandoening heeft de neiging in families voor te komen, en treft mensen van bepaalde etnische groepen meer dan andere
- Retrograde menstruatie – wanneer een deel van het baarmoederslijmvlies door de eileiders omhoog stroomt en zich op de organen van het bekken nestelt, in plaats van het lichaam als menstruatie te verlaten
- Een probleem met het immuunsysteem, de natuurlijke afweer van het lichaam tegen ziekte en infectie
- Endometriumcellen die zich door het lichaam verspreiden in de bloedbaan of het lymfestelsel, een reeks buisjes en klieren die deel uitmaken van het immuunsysteem
Maar geen van deze theorieën verklaart volledig waarom endometriose voorkomt. Waarschijnlijk wordt de aandoening veroorzaakt door een combinatie van verschillende factoren.
Wie loopt risico op endometriose?
Endometriose wordt het meest gediagnosticeerd bij vrouwen in de leeftijd van 30 en 40 jaar. Maar elke vrouw die menstrueert kan er last van hebben. Bepaalde factoren kunnen je risico om het te krijgen verhogen of verlagen.
Je loopt een hoger risico als:
- Je een moeder, zus, of dochter hebt met endometriose
- Je menstruatie begon voor je 11e
- Je maandelijkse cycli kort zijn (minder dan 27 dagen)
- Je menstruatiecycli zwaar zijn en meer dan 7 dagen duren
Je hebt een lager risico als:
- Je eerder zwanger bent geweest
- Je menstruaties laat in je puberteit begonnen
- Je regelmatig meer dan 4 uur per week sport
- Je een lage hoeveelheid lichaamsvet hebt
Wat zijn de symptomen van endometriose?
De symptomen van endometriose kunnen variëren. Sommige vrouwen zijn er erg aan toe, terwijl andere misschien geen merkbare symptomen hebben. De belangrijkste symptomen van endometriose zijn:
- Bekkenpijn, waar ongeveer 75% van de vrouwen met endometriose last van heeft. Het gebeurt vaak tijdens je menstruatie.
- Onvruchtbaarheid, waar tot de helft van alle vrouwen met endometriose last van heeft
Andere mogelijke symptomen zijn:
- Pijnlijke menstruatiekrampen, die na verloop van tijd erger kunnen worden
- Pijn tijdens of na het vrijen
- Pijn in de darmen of onderbuik
- Pijn bij de stoelgang of bij het plassen, meestal tijdens je menstruatie
- Zware menstruaties
- Spotting of bloeding tussen de menstruaties door
- Spijsverterings- of maagdarmklachten
- Vermoeidheid of gebrek aan energie
Endometriose stadia
Endometriose kent vier stadia of typen. Het kan minimaal, mild, matig of ernstig zijn. Verschillende factoren bepalen het stadium van de aandoening. Deze factoren kunnen de plaats, het aantal, de grootte en de diepte van de endometrium implantaten zijn.
Stadium 1: Minimaal
Bij minimale endometriose zijn er kleine laesies of wondjes en ondiepe endometriumimplantaten op je eierstok. Er kan ook een ontsteking in of rond je bekkenholte zijn.
Stadium 2: Mild
Bij milde endometriose zijn er lichte laesies en ondiepe implantaten op een eierstok en het bekkenslijmvlies.
Stadium 3: Matig
Bij matige endometriose zijn er diepe implantaten op je eierstok en bekkenslijmvlies. Er kunnen ook meer laesies zijn.
Stadium 4: Ernstig
Het ernstigste stadium van endometriose gaat gepaard met diepe implantaten op je bekkenslijmvlies en je eierstokken. Er kunnen ook laesies op je eileiders en darmen zijn.
Hoe wordt endometriose gediagnosticeerd?
Een operatie is de enige manier om zeker te weten dat je endometriose hebt. Maar eerst zal je zorgverlener naar je symptomen en medische voorgeschiedenis vragen. Je krijgt een bekkenonderzoek en kunt enkele beeldvormende onderzoeken ondergaan.
De operatie om endometriose vast te stellen is een laparoscopie. Dit is een soort operatie waarbij een laparoscoop, een dunne buis met een camera en licht, gebruikt wordt. De chirurg brengt de laparoscoop in via een kleine snee in de huid. Je arts kan een diagnose stellen op basis van hoe de plekjes endometriose eruit zien. Hij of zij kan ook een biopsie doen om een weefselmonster te nemen.
Je arts zal een of meer van de volgende onderzoeken doen:
Gedetailleerde anamnese
Je arts noteert je symptomen en je persoonlijke of familiegeschiedenis van endometriose. Er kan ook een algemene gezondheidsbeoordeling worden uitgevoerd om na te gaan of er andere tekenen zijn van een langdurige aandoening.
Lichamelijk onderzoek
Tijdens een bekkenonderzoek zal je arts met de hand je buik voelen op cysten of littekens achter de baarmoeder.
Echografie
Je arts kan een transvaginale echografie of een abdominale echografie gebruiken. Bij een transvaginale echografie wordt een transducer in je vagina ingebracht.
Beide soorten echografie geven beelden van je voortplantingsorganen. Ze kunnen je arts helpen bij het opsporen van cysten die met endometriose te maken hebben, maar ze zijn niet effectief om de ziekte uit te sluiten.
Wanneer naar de huisarts?
Ga naar de huisarts als je symptomen van endometriose hebt, vooral als ze een grote invloed op je leven hebben. Het kan helpen om je symptomen op te schrijven voor je naar de dokter gaat. Het kan moeilijk zijn endometriose vast te stellen omdat de symptomen sterk kunnen variëren, en veel andere aandoeningen soortgelijke symptomen kunnen veroorzaken. Een huisarts zal naar je symptomen vragen, en kan vragen om je buik en vagina te onderzoeken. Ze kunnen je behandelingen aanraden als ze denken dat je endometriose hebt. Als die niet helpen, kan ze je doorverwijzen naar een specialist die gynaecoloog heet voor enkele verdere onderzoeken, zoals een echografie of een laparoscopie. Bij een laparoscopie brengt een chirurg een dun buisje door een kleine snede in je buik, zodat hij eventuele vlekken endometrioseweefsel kan zien. Dit is de enige manier om er zeker van te zijn dat je endometriose hebt.
Wat zijn de behandelingen voor endometriose?
Er is geen genezing voor endometriose, maar er zijn wel behandelingen voor de symptomen. Je zorgverlener zal samen met jou beslissen welke behandelingen voor jou het beste zijn.
Behandelingen tegen pijn bij endometriose zijn onder andere:
- Pijnstillers, waaronder niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAIDS) zoals ibuprofen en een receptgeneesmiddel speciaal voor endometriose. Bij hevige pijn kunnen artsen soms ook opioïden voorschrijven.
- Hormoontherapie, waaronder anticonceptiepillen, progestinetherapie, en gonadotropin-releasing hormone (GnRH) agonisten. GnRH agonisten veroorzaken een tijdelijke menopauze, maar helpen ook de groei van endometriose onder controle te houden.
- Chirurgische behandelingen bij ernstige pijn, waaronder ingrepen om de endometriose plekken te verwijderen of sommige zenuwen in het bekken door te snijden. De operatie kan een laparoscopie zijn of een grote operatie. De pijn kan binnen een paar jaar na de operatie weer terugkomen. Als de pijn erg hevig is, kan een hysterectomie een optie zijn. Dit is een operatie waarbij de baarmoeder wordt verwijderd. Soms verwijderen de zorgverleners ook de eierstokken en de eileiders als onderdeel van een hysterectomie.
Behandelingen voor onvruchtbaarheid veroorzaakt door endometriose omvatten:
- Laparoscopie om de endometriose plekken te verwijderen
- In vitro bevruchting
Natuurlijke remedies
Sommige complementaire en alternatieve behandelingen en leefstijlkeuzes kunnen helpen de symptomen van endometriose te beheersen. Ze omvatten:
- acupunctuur
- counseling
- kruidengeneeskunde
- het vermijden van cafeïne
- hypnose
- biofeedback
- regelmatige lichaamsbeweging, zoals wandelen of fietsen
Sommige mensen kunnen merken dat deze methoden helpen, maar er is weinig wetenschappelijk bewijs dat aantoont dat ze effectief zijn. Ze zullen endometriose niet genezen of opgetreden schade ongedaan maken.
Verdere problemen door endometriose
Een van de belangrijkste complicaties van endometriose is moeilijk zwanger worden of helemaal niet zwanger kunnen worden (onvruchtbaarheid). Operaties om endometriose weefsel te verwijderen kunnen je kansen om zwanger te worden helpen verbeteren, hoewel er geen garantie is dat je na de behandeling zwanger zult kunnen worden. Een operatie voor endometriose kan soms ook verdere problemen veroorzaken, zoals infecties, bloedingen of schade aan aangetaste organen. Als een operatie voor jou wordt aanbevolen, praat dan met je chirurg over de mogelijke risico’s.
Welke andere gezondheidsaandoeningen houden verband met endometriose?
Onderzoek toont een verband aan tussen endometriose en andere gezondheidsproblemen bij vrouwen en hun gezinnen. Enkele daarvan zijn:
- Allergieën, astma, en chemische gevoeligheden
- Auto-immuunziekten, waarbij het lichaamssysteem dat ziektes bestrijdt in plaats daarvan zichzelf aanvalt. Hiertoe kunnen multiple sclerose, lupus, en sommige vormen van hypothyreoïdie behoren.
- Chronisch vermoeidheidssyndroom en fibromyalgie
- Bepaalde vormen van kanker, zoals eierstokkanker en borstkanker
Hoe endometriose te voorkomen?
Je kunt endometriose niet voorkomen. Maar je kunt je kansen om het te ontwikkelen verkleinen door het peil van het hormoon oestrogeen in je lichaam te verlagen. Oestrogeen helpt om de bekleding van je baarmoeder tijdens je menstruatiecyclus dikker te maken.
Om lagere oestrogeenspiegels in je lichaam te krijgen, kun je:
- Regelmatig bewegen (meer dan 4 uur per week). Dit zal je ook helpen om een laag percentage lichaamsvet te houden. Regelmatige lichaamsbeweging en een lagere hoeveelheid lichaamsvet helpen de hoeveelheid oestrogeen die door het lichaam circuleert te verminderen.
- Vermijd grote hoeveelheden alcohol. Alcohol verhoogt de oestrogeenspiegel. Niet meer dan één drankje per dag wordt aanbevolen voor vrouwen die ervoor kiezen alcohol te drinken.
- Vermijd grote hoeveelheden drankjes met cafeïne. Studies tonen aan dat het drinken van meer dan één cafeïnehoudende drank per dag, vooral frisdrank en groene thee, de oestrogeenspiegel kan verhogen.
- Met je arts praten over hormonale anticonceptiemethoden, zoals pillen, pleisters of ringen met lagere doses oestrogeen.
Endometriose prognose (vooruitzichten)
Endometriose is een chronische aandoening zonder genezing. We begrijpen nog niet wat de oorzaak ervan is. Maar dit betekent niet dat de aandoening je dagelijkse leven hoeft te beïnvloeden. Er zijn doeltreffende behandelingen beschikbaar om de pijn en vruchtbaarheidsproblemen te beheersen, zoals medicijnen, hormoontherapie, en chirurgie. De symptomen van endometriose verbeteren meestal na de menopauze.
Bronnen:
- Kong S, Zhang Y-H, Liu C-F, Tsui I, Guo Y, Ai B-B, e.a. The complementary and alternative medicine for endometriosis: a review of utilization and mechanism. Evid Based Complement Alternat Med. 2014;2014:146383.
- Endometriosis, MedlinePlus, National Library of Medicine.
- What to know about endometriosis, Lori Smith, MSN, BSN, WHNP-BC. Medically reviewed by Valinda Riggins Nwadike, MD, MPH, Medical News Today.
- Endometriosis, Abdul Wadood Mohamed. Medically reviewed by Valinda Riggins Nwadike, MD, MPH, Healthline.com.
- Endometriosis, Overview, NHS National Health Service (U.K.).
- Endometriosis, Women’s Health
