Vorige maand heeft de Europese Commissie toestemming gegeven voor het verwerken van krekels en meelwormen in ons voedsel. Op sociale media wordt insectenmeel door velen met klem afgeraden, met name vanwege de stoffen chitine en metamorfische steroïde. Chitine zou een giftige stof zijn die kanker aanjaagt. Als gevolg van al deze ophef, stroomde mijn mailbox vol met vragen hierover. Voor mij is dit fenomeen ook nieuw, dus daarom zoeken we in dit artikel uit wat de medische literatuur hierover te zeggen heeft.
Voorstanders van het eten van insecten zeggen dat ze gemakkelijk te kweken zijn en een zeer goede bron van eiwitten vormen, wat ze erg duurzaam maakt (1). Ze zijn goed te kweken op restafval, waardoor insecten niet alleen duurzamer zijn dan vlees, maar ook dan soja. Zij voeren ook aan dat insectenmeel aan brood en pasta kan worden toegevoegd, waardoor deze voedzamer worden.
Insecten eten niet vreemd voor mensen
Het eten van insecten door mensen wordt ook wel entomofagie genoemd (2). Dit verschijnsel komt al duizenden jaren voor onder primaten, zoals mensen en apen (3). Natuurvolkeren hebben in de menselijke geschiedenis veelvuldig insecten gegeten als bron van voedingsstoffen (4). Ook op dit moment is het in vele delen van Azië, Afrika en Zuid-Amerika heel normaal dat mensen insecten eten (5, 6, 7). Er zijn meer dan 130 landen op de wereld waar het vanzelfsprekend is om insecten te eten (8). Het betreft dan vooral kevers, larven, rupsen en mieren (9). Ook libellen, kakkerlakken en spinnen worden er gegeten, maar wel in mindere mate. Het is dus een normaal verschijnsel, maar toch hebben veel mensen in Westerse landen een enorme afkeer tegen het eten van insecten (10). Wij zien het eten van insecten als iets dat smerig en gevaarlijk is (11). Deze afwijzende houding begint de laatste jaren wel wat te kenteren (12).
De voordelen van het eten van insecten
Volgens onderzoekers zijn insecten heel voedzaam (13). Ze leveren een goede kwaliteit eiwitten en zijn daarnaast ook rijk aan vele vitamines en mineralen, zoals de vitamines A, B, C, D en K, en de mineralen calcium, kalium, magnesium, fosfor, ijzer en zink. Bepaalde insecten kunnen zelfs schaarse nutriënten zoals vitamine B12 en omega 3 bevatten (14). Als het gaat om ijzer, calcium en B-vitamines kunnen sommige krekelsoorten voedzamer zijn dan biefstuk, kip of varkensvlees (15). Ook bevatten insecten meestal een flinke hoeveelheid vezels. Het eten van krekels kan de darmflora ten goede komen en systemische ontstekingen verlagen (16). Ook blijken insecten vol te zitten met vele antioxidanten; sommige bevatten 5 keer meer antioxidanten dan vers sinaasappelsap (17). Insecten hebben een hoge dichtheid aan nutriënten, die ook nog eens goed kunnen worden opgenomen (18, 19).
Chitine
Insecten bevatten inderdaad chitine. Chitine is een vezel die als bouwstof voorkomt in het exoskelet (=uitwendig skelet) van insecten. Ook komt het voor in garnalen, kreeften, krabben en paddenstoelen zoals champignons (20). Sommigen noemen chitine een wondermiddel (21). Studies hebben aangetoond dat chitine een antioxidantwerking kan vervullen en in verband wordt gebracht met een antitumor- en antimicrobiële werking (22, 23, 24). Het is wel zo dat chitine bij sommige mensen een allergische reactie kan opwekken (25). De meeste mensen maken het enzym chitinase aan, waardoor we in staat zijn om chitine af te breken en te verteren (26, 27, 28, 29). Mensen die allergisch zijn voor schaal- of schelpdieren of huisstofmijt, hebben een grotere kans op een allergie voor insecten.
Metamorfische steroïde
Sommige insecten bevatten een metamorfische steroïde genaamd ecdysteroïde. Dit is een hormoon dat de vervelling en metamorfose van geleedpotigen regelt. Opvallend is dat de stof ook voorkomt in vele planten zoals spinazie, die velen van ons dagelijks eten (30). De stof zou volgens wetenschappers kunnen werken tegen kanker, ontstekingen en diabetes, en zou daarnaast ook een beschermende werking kunnen hebben op de lever (31, 32). Omdat de stof ook gunstig is voor de spieren, wordt het veelvuldig door bodybuilders ingezet in de vorm van (legale) supplementen (33, 34). Deze supplementen zijn in Nederland al langere tijd vrij goed verkrijgbaar. Op dit moment zijn er geen aanwijzingen dat de stof onveilig zou zijn (35).
De nadelen van het eten van insecten
Het eten van insecten is niet alleen rozengeur en maneschijn, want zoals bij elk voedingsmiddelen kunnen er aan deze voedingsgroep ook nadelen kleven. Insecten kunnen antinutriënten bevatten zoals oxalaten, saponines en tannines (36, 37). Zelf wilde larven zoeken en eten, is zonder kennis van zaken geen goed idee, want sommige bevatten gifstoffen zoals cyanide of zware metalen zoals cadmium en lood (38, 39). Wilde insecten kunnen soms flinke hoeveelheden bestrijdingsmiddelen bevatten (40). Commerciële insecten uit de winkels zijn wel veilig (41). Bij sprinkhanen is het heel belangrijk om voor het eten de poten en de vleugels te verwijderen, omdat deze anders de darmen kunnen beschadigen (42). Ook moeten insecten goed verhit worden, omdat ze anders schadelijke bacteriën en parasieten kunnen bevatten (43, 44, 45). Op dit moment wijst de medische literatuur geen alarmerende gevaren aan, maar de hoeveelheid beschikbare studies over dit vraagstuk is nog beperkt; we moeten wat dit betreft nog even afwachten.
Hoe zit het in Nederland?
Nederlanders zijn nog niet echt te porren voor het eten van insecten, daarom is het idee om ze als meel te verwerken in bestaande producten (46). Toch zeggen supermarkten niet van plan te zijn om producten met krekelmeel in Nederland aan te bieden (47). Het zou gemakkelijk kunnen dat supermarkten hier in de nabije toekomst anders over gaan denken. Als je dan geen insecten wilt eten, mag je zeker je vergrootglas meenemen, omdat insectenmeel aan zeer veel producten toegevoegd kan gaan worden.
Wat we als voedsel zien, is aangeleerd
Het is opvallend dat insecten al duizenden jaren door de mensheid worden gegeten, maar dat wij er een enorme weerzin tegen hebben. Op nutritioneel vlak zijn er geen bezwaren en de gevaren vallen reuze mee. De risico’s zijn niet hoger dan bij het eten van vlees of een ei. In vlees kunnen ook veel nare bacteriën zitten en er zijn heel wat mensen allergisch voor eieren. Er moet dus iets anders aan de hand zijn. Uitgebreide studies wijzen uit dat onze voorkeur voor wat lekker en vies is in onze (prille) jeugd wordt aangeleerd (48). Dat zou best eens kunnen kloppen, want van nature stoppen kinderen maar al te graag pissebedden in hun mond. Ouders reageren vol afschuw op het eten van insecten door hun kinderen en verwijderen desnoods eigenhandig de pissebed uit de mond van hun kind. De boodschap komt dan wel bij het kind over en de aversie tegen insecten wordt zo van ouders op kind overgedragen.
De bron gevonden
Het Nederlandse bericht over de gevaren van het eten van het insect blijkt een kopie te zijn van een Engels bericht dat viraal gaat (49, 50). De tekst lijkt gebaseerd op een video van een meneer die goedbedoeld mensen waarschuwt voor de gevaren van insecten eten. De betreffende video verwijst naar studies, maar het ironische is dat deze studie de volgende zin bevat: “Chitin sheets are excellent for use in biomedical devices due to their biodegradability and lack of toxicity.” Een ‘lack of toxicity’ kan worden vertaald als ‘het ontbreken van giftigheid’. Daarna toont de video een studie die de kankerverwekkende werking van chitine zou moeten aantonen. Ik heb de originele studie opgezocht en deze gaat niet over chitine, maar over een geheel andere stof, namelijk over chitinase (51). Onder een bericht op twitter werd ook een krantenbericht ‘Winnaar sterft na wedstrijd kakkerlak eten’ aangehaald, om de waarschuwing extra kracht bij te zetten. Maar het autopsierapport wijst uit dat de beste man gestikt is in een kakkerlak en de overige 30 deelnemers hadden nergens last van. Hij had ook in iets anders kunnen stikken, dus dit is insecten niet aan te rekenen.
Persoonlijke noot
Ik moet er zelf ook niet aan denken om een hap met gebakken meelwormen of krekels te eten. Maar hoe goed ik ook in de medische literatuur zoek, ik kan geen bewijs vinden dat insecten of chitine per definitie ziekmakend of kankerverwekkend zijn. Het enige echte gevaar is dat zowel wilde als gekweekte insecten vele parasieten kunnen bevatten en dat ze daarom voor consumptie heel goed verhit moeten worden. Op vakanties heb ik wel eens gezien dat de lokale bevolking zat te smikkelen van insecten, maar dat zal je mij niet snel zien doen. Misschien dat ik ooit nog eens iets eet waar insectenmeel aan is toegevoegd, maar op dit moment zit ik zelfs daar niet op te wachten.
