Pannenkoekdag is een dag waarop mensen pannenkoeken bakken en eten als viering of traditie. Er zijn verschillende versies van pannenkoekdag wereldwijd, en de datum en betekenis kunnen per land en cultuur verschillen.
De Nationale Pannenkoekdag vindt zijn oorsprong in het Verenigd Koninkrijk. Het valt op Shrove Tuesday en is een christelijke feestdag die de dag voor Aswoensdag wordt gevierd. Aswoensdag markeert het begin van de vastentijd, een periode van 40 dagen voor Pasen waarin christenen traditioneel vasten en zich onthouden van bepaalde voedingsmiddelen.
Pannenkoekdag dankt zijn naam aan het feit dat mensen vroeger vlak voor de vastentijd alle resterende bederfelijke ingrediënten, zoals eieren, melk en vet, wilden opmaken voordat deze niet meer geconsumeerd mochten worden. Pannenkoeken waren een handige manier om al deze ingrediënten te verwerken, vandaar dat dit gerecht nu vaak wordt geassocieerd met deze traditie. Pannenkoeken waren een eenvoudige en heerlijke manier om deze ingrediënten te gebruiken. De traditionele naam Shrove Tuesday werd daarom ook wel Pancake Day genoemd.
Shrove Tuesday (Pancake Day) markeert het einde van de periode die in het Engels ‘Shrovetide’ wordt genoemd, de dagen voorafgaand aan het begin van de vastentijd. Dit komt overeen met onze carnavalsperiode, maar zonder de uitgebreide feesten en verkleedpartijen. De dinsdag die wij in Nederland als Vastenavond kennen, valt op de laatste dag van carnaval en wordt in Groot-Brittannië “Pancake Day” genoemd. In het Verenigd Koninkrijk is het voornamelijk een kerkelijk evenement, met alleen op dinsdag een bescheiden viering. Het woord “shrove” is afgeleid van “shriven”, het moment waarop de Angelsaksische christenen vergeving van hun zonden ontvingen.
Hoewel de oorsprong van Pannenkoekdag in het Verenigd Koninkrijk ligt, wordt het nu in veel landen over de hele wereld gevierd. In sommige landen, waaronder Nederland, is Nationale Pannenkoekdag een aparte viering die niet noodzakelijkerwijs samenvalt met Shrove Tuesday. In Nederland wordt Nationale Pannenkoekdag gevierd, een speciale dag waarop scholen, bedrijven en gezinnen worden aangemoedigd om pannenkoeken te bakken en samen te genieten. De datum van Nationale Pannenkoekdag in Nederland valt niet noodzakelijkerwijs samen met Shrove Tuesday en wordt vaak georganiseerd door bedrijven als Tefal en Koopmans.
De pannenkoek heeft een zeer lange geschiedenis en kwam al in 1439 voor in kookboeken. De traditie om ze om te gooien of om te draaien is bijna net zo oud: “En iedere man en meid nemen hun beurt, en gooien hun pannenkoeken op uit angst dat ze begraven worden” (Pasquil’s Palin, 1619).
De ingrediënten voor pannenkoeken staan symbool voor vier belangrijke punten in deze tijd van het jaar:
Eieren ~ Schepping
Meel ~ De staf van het leven
Zout ~ Heiligheid
Melk ~ Zuiverheid
Hoewel het officieel pannenkoekdag is, wordt deze feestelijke gebeurtenis door velen pannenkoekendag genoemd. Het is dus echt pannenkoekdag, maar iedereen zal begrijpen wat je bedoelt als je zegt pannenkoekendag.
Verwar pannenkoekdag niet met Sint-Pannekoek
Sint-Pannekoek is een Nederlandse feestdag die voornamelijk in Rotterdam en omstreken gevierd wordt op 29 november. De oorsprong van Sint-Pannekoek is niet zozeer gebaseerd op een historische gebeurtenis, maar eerder op een moderne fictieve traditie. De feestdag vindt zijn oorsprong in een Nederlandse stripverhaal genaamd “Jan, Jans en de Kinderen”, geschreven en getekend door Jan Kruis. In een aflevering van deze strip uit 1986, vertelt opa aan zijn kleindochter Catootje dat hij het feest van Sint-Pannekoek viert. Het is een uit de duim gezogen traditie waarbij mensen een pannenkoek op hun hoofd leggen en samen roepen: “Een vrolijke en gezegende Sint-Pannekoek!”. Hoewel het een fictief feest was, bedacht door Jan Kruis als een grap, werd het concept van Sint-Pannekoek populair en begonnen mensen het daadwerkelijk te vieren. Het is een luchtige, humoristische feestdag waarbij mensen samenkomen om pannenkoeken te eten, en het wordt nu door verschillende groepen en gemeenschappen gevierd, vooral in Rotterdam. De Belgen hebben overigens ook een eigen traditie met pannenkoeken: In Vlaanderen is het een traditie om pannenkoeken te eten op Maria-Lichtmis (2 februari).
Conclusie
Deze heerlijke traditie heeft zijn oorsprong in een ver verleden, toen mensen vlak voor de vastentijd alle resterende bederfelijke ingrediënten wilden opmaken. Pannenkoeken bleken de perfecte oplossing te zijn voor dit probleem, en zo is deze lekkere traktatie uitgegroeid tot een wereldwijde traditie.
Bronnen:
- The History of Pancake Day – Historic UK.
- Shrove Tuesday – Wikipedia, 2020.
- Wat is Pancake Day in Groot-Brittannië?, 2021 – VisitBritain.
