Wist je dat er 10 keer zoveel bacteriën in je lijf zitten dan dat er cellen zitten in je eigen lichaam? Het is echt waar en de meeste daarvan zitten in je darmen. Maar je hoeft niet in paniek te raken, de meeste bacteriën zijn ongevaarlijk. Er is zelfs verband tussen het hebben van de juiste bacteriën in je darmen en talrijke gezondheidsvoordelen (1). Onder andere gewichtsverlies, verbeterde spijsvertering en immuunfunctie, betere huid en een verminderd risico op vele ziektes (2). Dit leidt ons naar het huidige onderwerp, probiotica. Probiotica zijn voedingsmiddelen of supplementen die deze vriendelijke bacteriën bevatten en die geacht worden te zorgen voor de kolonisatie van onze darmen met gezondheidsbevorderende micro-organismen. Het belang hiervan kan niet worden overdreven. Goed voor je darmen zorgen en voor de goede bacteriën die daar leven zou wel eens het van het allergrootste belang kunnen zijn voor je gezondheid.
Wat zijn probiotica?
Volgens de officiële definitie zijn probiotica ‘levende micro-organismen die, indien in de juiste hoeveelheden toegediend, een gezondheidsbevorderend effect hebben op de ontvanger’ (3). Probiotica zijn meestal bacteriën, maar er bestaat ook een soort gist met een probiotische werking. Je kunt probiotica via supplementen innemen of door voeding die door middel van bacteriële fermentatie is gemaakt. Probiotisch voedsel is onder andere yoghurt, kefir, zuurkool, tempé en kimchi. Probiotica moeten niet worden verward met prebiotica (let op de ‘e’); dat zijn vezels uit de voeding die de goede bacteriën voeden die al in de darmen leven (4).
Er zijn wel tientallen verschillende probiotische bacteriën die goed blijken te zijn voor de gezondheid. De meest bekende groepen zijn onder andere Lactobacillus en Bifidobezterium. Verder kun je in elke groep weer vele verschillende soorten vinden en binnen elke soort vele stammen. Het is opmerkelijk dat verschillende soorten probiotica lijken te werken bij verschillende gezondheidsproblemen. Daarom is het van essentieel belang om het juiste type (of de types) te kiezen. Veel probiotische supplementen combineren de verschillende soorten binnen één supplement. Dit zijn de breed-spectrum probiotica, of multiprobiotica. Denk erom dat dit onderzoeksgebied nieuw is en zich snel ontwikkelt. Hoewel het bewijs veelbelovend is, is nog niet onomstotelijk bewezen dat probiotica bij alle gezondheidsaandoeningen werken die hier worden genoemd (5).
Kortom: Probiotica zijn levende micro-organismen die gezondheidsbevorderend zijn als ze in de juiste hoeveelheid worden ingenomen. Er zijn vele verschillende types en je kunt ze uit voeding halen of uit supplementen.
Het belang van micro-organismen in de darmen
De complexe gemeenschap van micro-organismen in je darmen wordt de darmflora genoemd (6). Je darmen bevatten wel honderden verschillende soorten micro-organismen, met schattingen die oplopen tot 1000. Dit omvat bacteriën, gisten en virussen. Het overgrote deel bestaat uit bacteriën. De meeste darmflora wordt in de dikke darm gevonden, het laatste deel van het spijsverteringskanaal. De stofwisselingsactiviteiten van de darmflora lijken zelfs op de van een orgaan. Daarom noemen sommige wetenschappers de darmflora ook wel het ‘vergeten orgaan’ (7). De darmflora voert veel taken uit die belangrijk zijn voor de gezondheid. Vitaminen worden aangemaakt, waaronder vitamine K en een aantal B-vitamines (8). Ook verwerkt de darmflora vezels tot korteketen vetzuren zoals butyraat, propionaat en acetaat, die de darmwand voeden en vele stofwisselingstaken uitvoeren (9, 10). De darmflora stimuleert ook het immuunsysteem en regelt de integriteit van de darm. Dit kan ervoor zorgen dat voorkomen wordt dat ongewenste stoffen het lichaam in kunnen ‘lekken’ en een immuunrespons kunnen uitlokken (11, 12, 13, 14).
Maar niet alle organismen in de darmen zijn goedaardig. Sommige zijn goed, sommige slecht. De darmflora is eigenlijk zeer gevoelig voor moderne aanvallen en uit onderzoek blijkt dat een ‘onevenwichtige’ darmflora in verband staat met allerlei ziektes (15, 16), waaronder obesitas, diabetes 2, metabool syndroom, hart- en vaatziektes, dikke darmkanker, Alzheimer, depressie en nog veel meer (17, 18, 19, 20, 21, 22, 23). Probiotica (en prebiotische vezels) kunnen helpen bij het herstellen van het evenwicht en ervoor zorgen dat ons ‘vergeten orgaan’ optimaal functioneert (24).
Kortom: Je darmflora bestaat uit honderden verschillende soorten micro-organismen. Probiotica helpen je darmflora om optimaal te functioneren.
Probiotica en spijsverteringsgesteldheid
Probiotica zijn het vaakst onderzocht in verband met de spijsvertering (25). Het sterkste bewijs dat gevonden is heeft te maken met antibiotica-gerelateerde diarree. Als mensen antibiotica nemen, vooral voor langere duur, hebben ze vaak nog lang last van diarree nadat de infectie al is uitgeroeid. Dat komt doordat antibiotica veel van de natuurlijke darmbacteriën doden, waardoor het evenwicht verschuift en de ‘slechte’ bacteriën de overhand kunnen krijgen. Tientallen studies hebben overtuigend aangetoond dat probioticasupplementen de diarree vanwege antibiotica kunnen helpen genezen (26, 27, 28). Probiotica blijken ook gunstig te zijn bij het prikkelbare darmsyndroom (PDS), een zeer veel voorkomende spijsverteringsaandoening. Ze kunnen zorgen voor vermindering van gasvorming, opgezette buik, obstipatie, diarree en andere symptomen (29, 30, 31). Uit sommige onderzoeken blijkt ook dat probiotica goed kunnen helpen tegen ziektes met darmontstekingen zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa (32). Probiotica kunnen ook ingezet worden tegen Heliobacter pylori infecties, de hoofdveroorzaker van maagzweren en maagkanker (33, 34, 35, 36). Als je op het moment last hebt van spijsverteringsproblemen waar je maar niet vanaf lijkt te kunnen komen, zou je eens kunnen overwegen om een probiotisch supplement te gaan gebruiken.
Kortom: Probiotica blijken effectief te zijn tegen verschillende spijsverteringsproblemen. Daaronder ook antibiotica-geassocieerde diarree en PDS.
Probiotica en gewichtsverlies
Dikke mensen hebben andere darmbacteriën dan dunne mensen (37, 38). Uit dierstudies blijkt dat ‘poeptransplantaties’ van slanke dieren kunnen zorgen voor gewichtsverlies bij dikke dieren (39, 40). Daarom geloven veel wetenschappers nu dat onze darmbacteriën belangrijk zijn bij het bepalen van de lichaamsdikte (41, 42). Hoewel er veel meer onderzoek nodig is, blijken sommige probiotica-stammen te helpen bij verlies van vet (43). Het indrukwekkendste onderzoek hierover werd in 2013 gepubliceerd. Het was een onderzoek op 210 mensen met centrale obesitas (heel veel buikvet). In dit onderzoek verloren mensen 8,5% van hun buikvet in een tijdsduur van 12 weken, door het innemen van de probiotische Lactobacillus gasseri (44). Toen ze stopten met het innemen daarvan, hadden ze het buikvet binnen 4 weken weer terug. Er is ook enig bewijs dat Lactobacilllus rhamnosus en Bifidobacterium lactis kunnen helpen bij gewichtsverlies en preventie van obesitas (45). Er is echter meer onderzoek nodig voordat er aanbevelingen kunnen worden gedaan. Er zijn ook wat dierstudies die laten zien dat andere probiotische stammen zelfs tot gewichtstoename kunnen leiden in plaats van gewichtsverlies (46).
Kortom: Er is enig bewijs dat de probiotische Lactobacillus gasseri kan helpen bij het verliezen van buikvet. Er is wel veel meer onderzoek nodig.
Andere gezondheidsvoordelen van probiotica
In dit artikel kan niet op alle bijzonder gunstige effecten van probiotica worden ingegaan. Maar er zijn er een paar die hier de moeite van het vermelden zeker waard zijn:
- Ontsteking: Probiotica blijken systemische ontsteking te kunnen verminderen, een belangrijke aanjager van vele ziektes (47).
- Depressie en angst: De bacteriestammen Lactobacillus heveticus en Bifidobacterium longum blijken symptomen van angst en depressie bij mensen met klinische depressie te kunnen verminderen (48, 49).
- Bloedcholesterolgehalte: Verscheidene probiotica blijken het totale en het LDL-cholesterolgehalte te kunnen verlagen (50, 51).
- Bloeddruk: Probiotica blijken ook een bescheiden verlaging van de bloeddruk te veroorzaken (50, 51).
- Immuunfunctie: Verschillende probioticastammen kunnen de immuunfunctie versterken en leiden tot een verminderd risico op infecties, waaronder een gewone verkoudheid (54, 55).
- Huidgezondheid: Er is enig bewijs dat probiotica kunnen werken tegen acne, rosacea en eczeem en andere huidaandoeningen (56, 57, 58, 59).
Dit is nog maar het topje van de ijsberg. Er zijn onderzoeken met bewijzen voor de gunstige werking van probiotica bij een heel scala aan andere gezondheidsproblemen.
Kortom: Probiotica blijken talrijke gezondheidsvoordelen op te leveren. Ze kunnen depressie en angst verminderen, de gezondheid van het hart bevorderen en de immuunfunctie versterken, om er eens een paar te noemen.
Zijn er nog bijwerkingen?
Probiotica worden meestal goed verdragen en worden als veilig beschouwd voor de meeste mensen. De eerste paar dagen kun je echter wel bijwerkingen ondervinden in verband met de spijsvertering. Het gaat onder andere om gasvorming en maagpijn (60). Als deze aanpassingsperiode voorbij is, zou je spijsvertering juist beter moeten zijn dan eerst. Probiotica kunnen gevaarlijk zijn en zelfs tot infecties leiden bij mensen met een zwak of slecht werkend immuunsysteem. Daaronder vallen mensen met HIV, AIDS en verschillende andere gezondheidsaandoeningen (61). Heb je dus een medische aandoening, raadpleeg dan zeker eerst je arts voordat je probiotica inneemt.
Kortom: Probiotica kunnen spijsverteringsproblemen geven, maar die zouden binnen een paar dagen weg moeten gaan. Wel kunnen probiotica gevaarlijk zijn voor mensen met bepaalde medische aandoeningen.
Wat zijn de beste probiotische supplementen?
Er zijn honderden verschillende probiotische supplementen te krijgen. Als je een gezondheidsprobleem hebt en je wilt om die reden een probiotisch middel nemen, dan is het heel belangrijk om de juiste soort te kiezen. Zorg ervoor dat je probiotica koopt van een goede, betrouwbare producent. De verstrekking van voedingssupplementen is niet gereguleerd, dus veel van deze producten zouden wel eens niet kunnen bevatten wat er op het etiket staat. Volgens één studie kun je de probiotica het best innemen vlak vóór of tijdens een maaltijd die wat vet bevat (62). Verder moet je ervoor zorgen dat je de instructies op de verpakking goed opvolgt. Denk erom dat sommige producten in de koelkast bewaard dienen te worden.
Conclusie
Het behouden van gezonde darmen gaat verder dan gewoon even een probiotisch supplement nemen. Wat je in je dagelijkse leven doet is net zo belangrijk. Allerlei leefstijlfactoren – vooral het voedsel dat je eet – blijken de darmbacteriën te beïnvloeden (63). De sleutel is een gezonde leefstijl aanhouden, goed slapen en gezond, onbewerkt voedsel eten met veel vezels. In veel gevallen kunnen probiotische voeding en supplementen ook helpen (met toestemming vertaald).