Diëten om te ontgiften, ofwel detoxkuren, zijn tegenwoordig populairder dan ooit. De bewering bij deze diëten is dat je bloed wordt gereinigd en dat schadelijke gifstoffen uit je lijf worden verwijderd. Het is echter niet helemaal duidelijk hoe dit dan in zijn werk gaat, welke specifieke stoffen ze zouden verwijderen en of ze eigenlijk überhaupt wel werken. Dit is een gedetailleerd overzicht van detoxdiëten en de gezondheidseffecten ervan.
Wat is een detox?
Een detoxdieet is vaak een korte dieetkuur die ontworpen is om gifstoffen uit je lichaam te verdrijven. Ee typisch detoxdieet bestaat uit een periode van vasten, gevolgd door een streng dieet van fruit, groenten, vruchtensappen en water. Soms horen er ook kruiden, kruidenthee, supplementen en darmspoelingen of klysma’s bij. Dat zou zorgen voor:
- Rust voor de organen door vasten
- Stimulering van de lever om gifstoffen te lozen
- Bevordering van het verwijderen van toxines door ontlasting, urine en zweet
- Verbetering van de bloedcirculatie
- Toediening van gezonde voedingsstoffen aan je lichaam
Detoxkuren worden vooral vaak aanbevolen vanwege een mogelijke blootstelling aan giftige stoffen uit de voeding of uit het milieu, zoals lucht- of bodemverontreiniging, chemicaliën, zware metalen en andere schadelijke stoffen. De kuren zouden ook helpen tegen verscheidene aandoeningen, waaronder obesitas, spijsverteringsklachten, auto-immuunziektes, ontsteking, allergieën, opgeblazenheid en chronische vermoeidheid (1). Er is echter niet veel onderzoek gedaan onder mensen naar de werking van detoxkuren, en de paar studies die wel zijn gedaan bevatten aanzienlijke tekortkomingen (2, 3).
Kortom: Detoxkuren zijn korte kuren die bedoeld zijn om gifstoffen te verwijderen uit het lichaam. Ze zouden helpen bij verscheidene gezondheidsproblemen.
Een paar manieren waarop het meestal wordt gedaan
Er zijn veel manieren om een detoxkuur te doen, variërend van volledige uithongering door vasten tot redelijk eenvoudige aanpassingen aan het dieet. De meeste detoxkuren bevatten in ten minste een van de volgende factoren (1):
- 1 tot 3 dagen vasten
- Verse vruchten- en groentesappen, smoothies, water en thee drinken
- Alleen bepaalde vloeistoffen drinken, zoals zout water of citroensap
- Weglaten van voeding met hoog gehalte aan zware metalen, vervuilende stoffen en allergenen
- Supplementen of kruiden nemen
- Regelmatig bewegen
- Helemaal schrappen van koffie, alcohol, sigaretten of geraffineerde suiker
Er is veel variatie in intensiteit en tijdsduur tussen de diëten.
Kortom: Er zijn allerlei soorten detoxkuren. Bijna altijd hoort er vasten bij en het eten of juist vermijden van bepaalde voeding, vermijden van schadelijke stoffen en/of slikken van supplementen.
Welke gifstoffen worden verwijderd?
Bij detoxkuren wordt maar zelden vermeld welke gifstoffen men er precies mee wil verwijderen. Het werkingsmechanisme wordt ook vaak niet duidelijk uitgelegd. Er is eigenlijk maar weinig tot geen bewijs voor dat een detoxdieet echt gifstoffen uit je lichaam kan laten verdwijnen. Je lichaam kan trouwens ook zichzelf reinigen via de lever, ontlasting, urine en zweet. Je lever zorgt ervoor dat gifstoffen onschadelijk gemaakt worden en vervolgens je lichaam kunnen verlaten (3, 4, 5, 6, 7). Toch is het wel waar dat er een paar stoffen zijn die niet zo makkelijk via deze processen kunnen worden verwijderd, zoals POPs – persistente organische vervuilers (pollutants) – ftalaten, BPA (bisfenol A) en zware metalen (3, 8, 9, 10, 11). Die hopen zich vaak op in vetweefsel of in het bloed en het kan heel lang duren, jaren zelfs, voordat je lichaam ze geloosd heeft (12, 13, 14). Deze stoffen worden tegenwoordig echter meestal al uit de producten gehaald of er zijn grenswaarden voor ingesteld (15). Er is alles bij elkaar genomen niet veel bewijs voor dat een detoxkuur kan helpen om deze stoffen uit je lichaam te verwijderen.
Kortom: Detox-diëten zouden in staat zijn om toxines te verwijderen, maar er wordt maar zelden aangegeven om welke specifieke stoffen het dan gaat en er is weinig bewijs dat ze überhaupt toxines kunnen verwijderen. Je lichaam is zelf al in staat de meeste gifstoffen af te voeren via de lever, ontlasting, urine en zweet.
Hoe effectief zijn deze kuren?
Sommige mensen zeggen dat ze geconcentreerder en energieker worden van een detoxkuur. Dit gevoel van beter in je vel zitten kan echter gewoon komen doordat tijdens de kuur bewerkte voeding, alcohol en andere ongezonde dingen uit het dieet worden geschrapt. Ook kan het een gevolg zijn van de toediening van vitamines en mineralen waaraan je een tekort had. Maar aan de andere kant zijn er ook veel mensen die zich juist slecht gaan voelen tijdens de detoxkuur.
Effect op gewichtsverlies
Er zijn maar erg weinig wetenschappelijke studies gedaan naar de effecten van een detoxkuur op het gewicht (2). Sommigen raken misschien wel snel heel wat kilo’s kwijt, maar dit effect lijkt eerder te komen door verlies van vocht en koolhydraatvoorraden dan door vetafbraak. Dit gewicht komt er dan ook vaak weer snel bij als je gestopt bent met de reinigingskuur. Een onderzoek onder Koreaanse vrouwen met overgewicht wees uit dat de door hen gevolgde citroen-detoxkuur, waarbij je zeven dagen lang een mengsel van biologische ahorn- of palmsiropen met citroensap krijgt, leidde tot een significante afname in lichaamsgewicht, BMI, lichaamsvetpercentage, verhouding taille-heupen, tailleomvang, ontstekingsmarkers, insulineresistentie en leptinegehalte in het bloed (16). Als er bij een detoxkuur ook sprake is van een drastische calorieënrestrictie, dan zal het zeker leiden tot gewichtsverlies en verbeteringen in de stofwisselingsgezondheid – maar het is onwaarschijnlijk dat het op de langere duur zal helpen om het gewichtsverlies vast te houden.
Detoxdiëten, kortdurend vasten en stress
Er zijn een paar varianten van detoxkuren die soortgelijke effecten hebben als korte tijd vasten of intermittent fasting (IF). Kort vasten kan bij sommige mensen zorgen voor verbetering in verscheidene markers (kenmerken) voor ziekte, zoals een beter leptineniveau en grotere insulinegevoeligheid (19, 20). Daar komt nog bij dat een crashdieet heel stressvol kan zijn, doordat je verleidingen dient te weerstaan en heel erge honger kunt lijden (21, 22).
Kortom: Een detoxkuur kan misschien op de korte termijn zorgen voor gewichtsverlies, maar er is nog te weinig onderzoek naar gedaan. Sommige detoxkuren lijken op IF-schema’s, die kunnen zorgen voor verbetering in een aantal biomarkers die de gezondheid meten.
Mogelijke voordelen
Een aantal aspecten van detoxdiëten kunnen zorgen voor een gunstig gezondheidseffect, zoals (4):
- Vermijden van bronnen van zware metalen en POPs in voeding
- Een teveel aan vet kwijtraken
- Regelmatig sporten/bewegen en zweten
- Volwaardige, voedzame en gezonde voeding eten
- Vermijden van bewerkte voeding
- Water en groene thee drinken
- Stress beperken, ontspannen en goed slapen
Er zijn over het algemeen verbanden te zien tussen het volgen van deze richtlijnen en een betere gezondheid, of je nu een detoxdieet volgt of niet.
Kortom: Er zijn een paar aspecten van het detoxdieet die kunnen zorgen voor een betere gezondheid, waaronder het vermijden van vervuilende stoffen, sport en beweging, gezonde en voedzame voeding eten, water drinken, stress beperken en ontspannen.
Veiligheid en bijwerkingen
Voordat je begint aan een detoxkuur is het van belang om de mogelijke bijwerkingen in acht te nemen.
Drastische calorieënbeperking
Bij verscheidene detoxkuren wordt aanbevolen te vasten of het aantal calorieën sterk te beperken. Kortdurend vasten en calorieënbeperking kunnen zorgen voor vermoeidheid, prikkelbaarheid en een slechte adem. Langdurig vasten kan leiden tot tekorten aan energie, vitamines en mineralen en tevens tot een disbalans in de elektrolyten en zelfs tot de dood (23). Bovendien kunnen darmspoelingen die soms bij een kuur worden aanbevolen leiden tot uitdroging, krampen, opgeblazenheid, misselijkheid en braken (24).
Overdosering
Er kan bij sommige detoxkuren een kans bestaan op een overdosis aan supplementen, laxeermiddelen, diuretica en zelfs water. De detox-industrie is nauwelijks gereguleerd en wordt niet gemonitord en voor het gebruik van veel voeding en supplementen die bij ontgiften worden ingezet is geen wetenschappelijke basis. In het slechtste geval kunnen de ingrediënten-etiketten van detoxproducten inaccuraat zijn. Dit kan het risico op een overdosering verhogen en dat kan mogelijk ernstige of zelfs dodelijke gevolgen hebben (25).
Groepen met verhoogd risico
Bepaalde mensen kunnen beter niet meedoen aan een detoxprogramma of een dieet met calorieënbeperking zonder eerst een arts te raadplegen. Onder de groepen met een hoger risico zijn kinderen, pubers, ouderen, mensen die ondervoed zijn, zwanger zijn of borstvoeding geven en mensen met een verstoorde bloedsuikerhuishouding, zoals diabetes of een eetstoornis.
Kortom: Een detoxdieet gaat soms uit van een drastische verlaging in de hoeveelheid calorieën of nutriënten, wat risico kan opleveren voor de gezondheid. Sommige groepen kunnen beter helemaal geen detoxkuur doen.
Conclusie
Je lichaam wordt vaak blootgesteld aan giftige stoffen, maar meestal is het in staat om ze zelf zonder hulp van buitenaf te verwijderen. Hoewel een detoxkuur een aanlokkelijk idee kan zijn, hebben de voordelen ervan waarschijnlijk niets van doen met het verdrijven van gifstoffen, maar eerder met het weglaten van bepaalde soorten ongezond voedsel. Een veel slimmer idee is om gezonder te gaan eten en je leefstijl aan te passen, in plaats van een reinigingskuur te doen die misschien niet zonder gevaar is (met toestemming vertaald).
