Misschien ken je wel verhalen van mensen die naar verre bestemmingen zijn gereisd om een Ayahuasca-ceremonie mee te maken. Ayahuasca is een psychoactief brouwsel. De verhalen gaan meestal over de directe effecten die je tijdens een Ayahuasca-trip ervaart, waarvan sommige verhelderend zijn en andere gewoonweg verontrustend. Wetenschappers hebben echter ook verschillende langetermijneffecten ontdekt van Ayahuasca. Dit artikel gaat in op wat het is en op de positieve en negatieve effecten op de gezondheid.
Wat is Ayahuasca?
Ayahuasca is een brouwsel gemaakt van de bladeren van de struik Psychotria viridis en de lianen van de klimplant Banisteriopsis caapi, hoewel er ook nog andere planten en ingrediënten kunnen worden toegevoegd (1). Dit drankje werd van oudsher door stammen in het Amazonegebied gebruikt voor spirituele en religieuze doeleinden en nog steeds wordt het als heilige drank gebruikt door sommige religieuze gemeenschappen in Brazilië en Noord-Amerika, waaronder de Santo Daime. Gewoonlijk wordt het drankje bereid door een sjamaan of curandero – een ervaren heler die de Ayahuasca-ceremonie leidt – door bladeren van de Psychotria viridis-struik en lianen van de Banisteriopsis caapi-plant in water te koken. De Banisteriopsis caapi-lianen worden schoongemaakt en gekneusd voordat ze gekookt worden, om te zorgen dat de medische bestanddelen beter vrijkomen. Als het brouwsel voldoende is ingekookt volgens de sjamaan wordt het water verwijderd en achtergehouden, waarna het plantenmateriaal overblijft. Dit proces wordt herhaald totdat er een zeer geconcentreerde vloeistof is ontstaan. Als het is afgekoeld wordt het gezeefd om onzuiverheden te verwijderen.
Hoe werkt het?
De twee genoemde hoofdingrediënten van Ayahuasca hebben hallucinogene eigenschappen (2). Psychotria viridis bevat DMT (N,N-dimethyltryptamine), een psychedelische stof die van nature in de plant voorkomt. DMT is een krachtige hallucinogene stof. De biobeschikbaarheid ervan is echter laag, omdat het snel wordt afgebroken door enzymen genaamd monoamine-oxidasen (MAO’s) in je lever en in het spijsverteringskanaal (2). Daarom moet DMT gecombineerd worden met iets dat als MAO-remmer werkt, waardoor DMT effect kan hebben. Banisteriopsis caapi bevat krachtige MAO-remmers genaamd bèta-carbolines, die van zichzelf ook psychoactieve effecten hebben (3). Gecombineerd vormen deze twee planten een krachtige psychedelische drank die het centrale zenuwstelsel beïnvloedt, wat leidt tot een veranderde staat van bewustzijn waarbij hallucinaties, buitenlichamelijke ervaringen en euforie kunnen optreden.
Kortom: Ayahuasca is een brouwsel gemaakt van de planten Banisteriopsis caapi en Psychotria viridis. Het drinken van de thee leidt tot een andere staat van bewustzijn vanwege psychoactieve stoffen die erin zitten.
Hoe wordt het gebruikt?
Hoewel Ayahuasca van oudsher gebruikt werd in religieuze en spirituele ceremonies door specifieke bevolkingsgroepen, is het wereldwijd populair geworden onder mensen die een manier zoeken om hun geest te verruimen, oude trauma’s te helen of gewoon eens een Ayahuasca-trip mee te maken. Het wordt sterk aangeraden om alleen Ayahuasca te nemen onder supervisie van een ervaren sjamaan, omdat degenen die het nemen goed verzorgd moeten worden. Een Ayahuasca-trip met bijbehorende veranderde bewustzijnstoestand kan namelijk urenlang aanhouden. Veel mensen gaan naar landen als Peru, Costa Rica en Brazilië, waar Ayahuasca-retraites worden aangeboden die meerdere dagen duren. Ze worden geleid door ervaren sjamanen, die de thee bereiden en de deelnemers in de gaten houden voor de veiligheid. Voordat je meedoet aan een Ayahuasca-ceremonie is het raadzaam om niet te roken, geen drugs, alcohol of cafeïne te nemen en af te zien van seks, om het lichaam te reinigen. Ook wordt vaak aangeraden om twee tot vier weken voor aanvang van de ceremonie een bepaald dieet te volgen, zoals vegetarisch of veganistisch. Hierdoor zou het lichaam worden ontgift.
Ayahuasca-ceremonie en ervaring
De ceremonies worden meestal ’s nachts gehouden en ze duren totdat de effecten zijn uitgewerkt. Na het voorbereiden en inwijden van de ruimte door de sjamaan die de leiding heeft, wordt de Ayahuasca aan de deelnemers gegeven, soms verdeeld over meerdere doseringen. De meeste mensen beginnen de effecten te voelen binnen 20 tot 60 minuten na inname van de Ayahuasca. De effecten hangen af van de dosis en de trip kan tussen de 2 en 6 uur duren (4). Na inname van Ayahuasca kunnen symptomen en effecten optreden zoals braken, diarree, gevoelens van euforie, hallucinaties (via zicht en gehoor), geestveranderende psychedelische effecten, angst en paranoia (4). Vermeldenswaardig is overigens dat sommige van de nadelige effecten, zoals braken en diarree, worden beschouwd als een normaal onderdeel van de zuiverende ervaring. Iedereen reageert weer anders op Ayahuasca. Sommigen voelen zich euforisch en verlicht, terwijl anderen enorme paniek en angst moeten doorstaan. Het is niet ongewoon dat mensen die Ayahuasca nemen zowel positieve als negatieve effecten merken van de drank. Deze ceremonies worden soms een paar dagen achter elkaar gehouden, waarbij de deelnemers een paar nachten achter elkaar Ayahuasca nemen. Elke keer dat je het neemt kun je een andersoortige ervaring hebben.
Kortom: Ayahuasca-ceremonies worden meestal geleid door een ervaren sjamaan. Het begint na 20-60 minuten te werken en de effecten kunnen tot 6 uur lang aanhouden. Typische effecten zijn visuele hallucinaties, euforie, paranoia en braken.
Potentiële heilzame effecten van Ayahuasca
Veel mensen die Ayahuasca hebben gehad zeggen dat het een positieve, duurzame en levensveranderende ervaring is. Dit kan komen door de effecten van Ayahuasca op het neurologische systeem. Uit recent onderzoek blijkt dat Ayahuasca op verschillende manieren de gezondheid – vooral van de hersenen – kan verbeteren.
Kan de hersengezondheid ten goede komen
De hoofdingrediënten van Ayahuasca, DMT en bèta-carboline, blijken volgens sommige studies eigenschappen te hebben die het zenuwstelsel beschermen en herstellen. DMT activeert de signa-1-receptor (Sig-1R), een eiwit dat neurodegeneratie tegengaat en de productie van antioxidantverbindingen reguleert, die bijdragen aan bescherming van je hersencellen (5). Een reageerbuisstudie wees uit dat DMT menselijke hersencellen beschermde tegen schade door een gebrek aan zuurstof en de levensduur van cellen verhoogde (5). Harmine, de belangrijkste bèta-carboline in Ayahuasca blijkt een ontstekingsremmende werking te hebben, de zenuwen te beschermen en het geheugen te verbeteren, volgens reageerbuis- en dierstudies (6, 7). Ook zou dit zorgen voor toename van BDNF (brain-derived neurotrophic factor), een eiwit dat een belangrijke rol speelt in de groei van zenuwcellen en dat de levensduur van zenuwcellen vergroot (6). Bovendien wees een reageerbuisstudie uit dat blootstelling aan harmine de groei van neurale voorlopercellen verhoogde met meer dan 70% in 4 dagen. Deze cellen zorgen voor de groei van nieuwe zenuwcellen in je hersenen (8).
Kan psychisch welbevinden verhogen
Volgens onderzoek kan Ayahuasca zorgen voor meer ‘mindfulness’ in de hersenen en voor verbetering van je algehele psychische welzijn. Een studie met 20 deelnemers wees uit dat vier weken lang eenmaal per week Ayahuasca drinken net zo effectief was voor het vergroten van het acceptatievermogen als een 8 weken durend mindfulnessprogramma. Acceptatievermogen speelt een cruciale rol in de psychische gezondheid (9). Andere studies vertonen soortgelijke uitkomsten; Ayahuasca kan zorgen voor meer mindfulness, een betere stemming en emotionele beheersing (10). Een studie onder 57 mensen wees uit dat depressie en stress aanzienlijk afnamen direct nadat de deelnemers Ayahuasca hadden genuttigd. Deze effecten waren 4 weken nadien nog steeds significant aanwezig (11). Ze worden voornamelijk toegeschreven aan de DMT en bèta-carbolines in Ayahuasca (12).
Kan helpen bij behandeling van verslaving, angst, depressie en PTSS
Volgens sommige onderzoeken zou Ayahuasca kunnen helpen bij mensen met depressie, posttraumatische stressstoornis (PTSS) en verslavingsaandoeningen. Een studie onder 29 mensen met een therapieresistente depressie wees uit dat een enkele dosis Ayahuasca significante verbeteringen bracht in de ernst van de depressie, vergeleken met een placebo. Andere studies meldden ook dat Ayahuasca snel antidepressieve effecten heeft (13, 14). Tevens was de conclusie van een overzichtsonderzoek van 6 studies dat Ayahuasca positieve resultaten gaf bij de behandeling van depressie, angst, stemmingsstoornissen en medicijnverslaving (15). Verscheidene onderzoeken richtten zich op het effect van Ayahuasca op verslavingsaandoeningen, waaronder verslaving aan crack cocaïne, alcohol en nicotine – en de resultaten waren veelbelovend (16). Voor een onderzoek namen 12 mensen met ernstige psychische en gedragsproblemen gerelateerd aan drugsmisbruik deel aan een 4 dagen durend behandeltraject met daarin twee Ayahuasca-ceremonies. Bij de follow-up na 6 maanden vertoonden ze significante verbeteringen op het gebied van mindfulness, optimisme, gevoel van zeggenschap over het eigen leven en algehele levenskwaliteit. Daarnaast was hun gebruik van tabak, cocaïne en alcohol naar eigen zeggen significant afgenomen (17). Onderzoekers veronderstellen dat Ayahuasca misschien ook kan helpen bij PTSS, hoewel dit nog beter onderzocht dient te worden (18).
Kortom: Volgens recent onderzoek kan Ayahuasca hersencellen beschermen en de groei van zenuwcellen stimuleren. Ook kan het de stemming verbeteren, mindfulness vergroten en depressie en verslaving tegengaan, hoewel er meer onderzoek nodig is om deze effecten te bevestigen.
Voorzorgsmaatregelen en mogelijke bijwerkingen
Het lijkt misschien verleidelijk om aan een Ayahuasca-ceremonie mee te doen, maar dit psychedelische brouwsel kan ook ernstige, zelfs dodelijke, bijwerkingen hebben. Ten eerste, ook al worden bepaalde bijwerkingen tijdens een ceremonie als normaal gezien, zoals braken, diarree, paranoia en paniek, ze kunnen wel enorm verontrustend zijn. Sommige mensen zeggen dat ze akelige ervaringen hebben met Ayahuasca en er is geen garantie dat je goed zult reageren op het drankje. Bovendien kan het gevaarlijke interacties aangaan met bepaalde medicijnen, waaronder antidepressiva, psychiatrische medicijnen, medicijnen tegen Parkinson, hoestmedicijnen, medicatie om gewicht te verliezen en meer (2). Degenen met een geschiedenis van psychiatrische symptomen, zoals schizofrenie, moeten Ayahuasca vermijden, want de symptomen kunnen verergeren en overgaan in een manie (19).
Verder kan Ayahuasca leiden tot een verhoogde hartslag en bloeddruk, wat kan resulteren in gevaarlijke bijwerkingen als je een hartaandoening hebt (20). Er zijn ook meldingen van sterfgevallen bekend door Ayahuasca, maar die kunnen het gevolg zijn van de toevoeging van andere ingrediënten of problemen met de dosis. Bij een klinisch onderzoek naar Ayahuasca zijn er nooit sterfgevallen gemeld (2, 21). Naast deze gevaren betekent deelname aan een Ayahuasca-ceremonie ook dat je je leven in handen geeft van de sjamaan, want die gaat over de ingrediënten in de thee en die is ook verantwoordelijk voor de dosering en voor het in de gaten houden of je geen last krijg van mogelijk levensbedreigende bijwerkingen.
Er zijn gevallen bekend van Ayahuasca-ceremonies geleid door ongetrainde mensen, die niet genoeg weten over de bereiding, dosering, of bijwerkingen van Ayahuasca, waardoor deelnemers gevaar lopen. Bovendien, er zijn dan wel veelbelovende bevindingen gerelateerd aan de positieve effecten op de gezondheid van Ayahuasca, maar deze heilzame effecten zijn vooral gemeld bij klinische studies waarbij de bereiding en dosering van de drank zorgvuldig werden gecontroleerd. Behandelingen voor psychische aandoeningen zoals depressie en PTSS dienen alleen te worden gegeven door professionals en degenen die een dergelijke aandoening hebben zouden geen verlichting moeten zoeken in een Ayahuasca-ceremonie. Alles overziend is er meer onderzoek vereist voordat bepaald kan worden of artsen in de toekomst Ayahuasca kunnen gaan gebruiken bij de behandeling van medische aandoeningen.
Kortom: Ayahuasca innemen kan ernstige bijwerkingen geven, aangezien het een interactie kan aangaan met veel soorten medicijnen en bepaalde medische aandoeningen kan verergeren. Wie een medische aandoening heeft zou niet moeten proberen de symptomen te verlichten in een Ayahuasca-ceremonie.
Conclusie
Ayahuasca wordt bereid uit delen van de Psychotria viridis-struik en de Banisteriopsis caapi-liaan. Het heeft krachtige hallucinogene eigenschappen en kan zowel positieve als negatieve gezondheidseffecten hebben. Er is veel meer onderzoek nodig om vast te kunnen stellen of het een veilig alternatief kan zijn voor de behandeling van bepaalde gezondheidsaandoeningen. Als je geïnteresseerd bent in een Ayahuasca-ervaring, doe dan eerst gedegen onderzoek en onthoud dat je veiligheid niet gegarandeerd is – zelfs als de Ayahuasca wordt bereid en gegeven door een ervaren sjamaan (met toestemming vertaald).
