Sommige lezers vragen zich af of voedsel dat ‘verpakt onder beschermende atmosfeer’ op de verpakking heeft staan, schadelijk kan zijn voor de gezondheid. Aan de verpakking worden dan gassen toegevoegd die de groei van bacteriën remmen, waardoor ons voedsel langer houdbaar wordt. Is dit echt nodig en zijn deze gassen wel veilig? In dit artikel duiken we erin.
Wereldwijd gaat een derde van al het voedsel verloren en wordt uiteindelijk weggegooid (1). Om ons voedsel langer houdbaar te maken hebben fabrikanten tal van trucjes bedacht, zoals het toevoegen van conserveermiddelen, zuurteregelaars, antioxidanten, kleurstoffen, verdikkingsmiddelen en stabilisatoren aan ons voedsel. Sommige van deze toevoegingen staan als nadelig voor de gezondheid bekend, maar geldt dat ook voor voedsel dat onder een beschermende atmosfeer is verpakt?
Wat is verpakken onder een beschermende atmosfeer?
Het verpakken onder een beschermende atmosfeer wordt in het Engels ‘Modified Atmosphere Packaging’ genoemd, meestal afgekort tot MAP. Deze techniek maakt het mogelijk om de bederfprocessen van voedsel te vertragen. Voedsel kan onder invloed van micro-organismen heel snel bederven. Deze micro-organismen, zoals bacteriën, schimmels en gisten, hebben lucht nodig om te groeien. Normale lucht in de atmosfeer van de aarde bestaat hoofdzakelijk uit drie soorten gas, namelijk 78% stikstof (N2), 21% zuurstof (O2) en 0,9% argon (Ar)(2, 3, 4). Met 0,03% zit er ook nog een piepklein beetje koolstofdioxide (CO2) in. Door de verhoudingen van deze stoffen te veranderen, kunnen voedselproducenten de houdbaarheid van hun producten tot wel 500% verlengen. Er worden dus geen chemische of giftige gassen toegevoegd, maar er wordt ‘gespeeld’ met de hoeveelheid stikstof, zuurstof en koolstofdioxide (koolzuurgas). De verhoudingen verschillen per voedingsmiddel:
Door zuurstof te verminderen, wordt het oxideren van vetten en bruin worden van voedsel tegengegaan. Ook remt het de groei van micro-organismen. Bij kaas, gevogelte, vis, brood en pasta wordt zuurstof helemaal vervangen door stikstof en koolstofdioxide, maar bij groente en fruit is dat niet helemaal het geval. Deze moeten kunnen blijven ademen, waardoor de hoeveelheid zuurstof wordt teruggebracht tot 3-5%. Bij vlees is het precies andersom, hierbij wordt juist heel veel zuurstof toegevoegd, zodat het z’n felle rode kleur behoudt (5). Het myoglobine in vlees wordt dan omgezet in oxymyoglobine, wat een felrode kleur heeft. Mensen vinden dit er aantrekkelijk uitzien, maar voor de gezondheid maakt het geen verschil. Normaal gesproken zorgt het verhogen van zuurstof voor een versneld bederf, maar bij vlees wordt de zuurstof voornamelijk verbruikt door de myoglobine, waardoor er onvoldoende overblijft voor micro-organismen en er geen noemenswaardig versneld bederf optreedt.
In grote lijnen is het doel per gassoort:
- Zuurstof (O2): Over het algemeen wordt zuurstof uit de verpakking verwijderd om oxidatie en de groei van aerobe micro-organismen te voorkomen.
- Kooldioxide (CO2): Werkt als een antimicrobieel gas dat de groei van schimmels en bacteriën remt.
- Stikstof (N2): Is inactief en wordt voornamelijk gebruikt om de verpakking op te vullen en het product te beschermen tegen fysieke schade. Daarnaast wordt het ook gebruikt om zuurstof te vervangen en zo oxidatie en daarmee ranzigheid tegen te gaan.
Heel soms worden ook edelgassen zoals helium (He), argon (Ar) en xenon (Xe) gebruikt in plaats van stikstof. Deze edelgassen zijn chemisch nog meer inert dan stikstof, wat betekent dat ze geen reactie aangaan met andere stoffen en daardoor veilig zijn (6).
Welke voedingsmiddelen worden behandeld?
Veel producten zoals rood vlees, zeevruchten, minimaal bewerkte groenten en fruit, salades, pasta, kaas, gevogelte, voorverpakt brood, vleeswaren, vis, kant-en-klare maaltijden en gedroogd voedsel worden meestal onder een beschermende atmosfeer verpakt. Je kunt dit herkennen aan de vermelding ‘verpakt onder beschermende atmosfeer’ of ‘Modified Atmosphere Packaging (MAP)’ op het etiket. Soms zijn deze MAP-verpakkingen te herkennen omdat ze een beetje bol kunnen staan vanwege de gassen. Deze gassen vervliegen weer wanneer je de verpakking opent.
Is verpakken onder beschermende atmosfeer gezond of ongezond?
Studies tonen aan dat voedingsstoffen zoals vitamine C, glucosinolaten en fenolen met antioxidantkracht door het verpakken onder een beschermende atmosfeer grotendeels behouden blijven, in tegenstelling tot het bewaren onder normale condities (7). De gezondheidswaarde van chlorofyl en andere actieve plantenstoffen blijft bij MAP tot wel 15 dagen bewaard (8). MAP is een volledig natuurlijke manier van voedsel conserveren, waardoor het gebruik van chemische conserveermiddelen achterwege kan blijven (9, 10). Dit is een groot voordeel, want veel chemische conserveermiddelen zijn ongunstig voor onze gezondheid (11).
Respecteer de houdbaarheidsdatum
Bij het eten van producten die onder een beschermende atmosfeer zijn verpakt, is het heel belangrijk om ze voor het verstrijken van de houdbaarheidsdatum te eten. Dit geldt met name voor zwangere vrouwen en andere kwetsbare personen; zij moeten het product binnen twee dagen na openen opmaken. Dit is vooral belangrijk omdat de bacterie listeria kan groeien als het product enige tijd open is. Na twee dagen kan de bacterie zich in zulke hoeveelheden hebben vermenigvuldigd dat het risico’s kan opleveren voor zowel de moeder als de ongeboren baby.
Slotwoord
Het verpakken van voedsel onder een beschermende atmosfeer zorgt niet alleen voor voedzamere en veiligere producten, ook zijn er minder chemische conserveermiddelen nodig en hoeft er minder weggegooid te worden. Het is dus goed voor onze gezondheid en het milieu. Hoewel deze techniek tal van voordelen biedt, is het belangrijk om de houdbaarheidsdatum te respecteren. Dus de volgende keer dat je een product ziet dat is ‘verpakt onder beschermende atmosfeer’, hoef je je geen zorgen te maken over de veiligheid of kwaliteit ervan.
