Onlangs liet Albert Heijn weten te stoppen met de verkoop van garnalen waarbij de ogen zijn afgeknipt. Dit afknippen doen vele Aziatische kwekers om hiermee hormoonklieren te verwijderen, waardoor de vrouwtjes in kortere tijd meer eieren kunnen leggen. Het is natuurlijk goed nieuws dat Albert Heijn hiermee stopt, maar andere supermarkten en ook restaurants verkopen vaak nog altijd garnalen die mishandeld zijn. Zelfs als iedereen met deze praktijk stopt, zijn we er nog niet, want er is wel meer mis met garnalen. In dit artikel bespreek ik wat er gezond is aan garnalen, maar ook waarom we ze beter niet meer kunnen eten.
Waarom worden de ogen verwijderd?
Garnalenkwekers verwijderen vaak 1 of 2 ogen van vrouwelijke garnalen om ze in gevangenschap volwassen te laten worden en eitjes te laten produceren (1). Dit doen ze omdat garnalen in gevangenschap vaak niet kuitschieten (eieren leggen). Garnalen leggen normaal gezien alleen eieren als ze zich goed voelen en de omstandigheden juist zijn. De ogen bevatten een klier die hormonen aanmaakt die de voortplanting tegenhouden. Door de ogen te verwijderen, wordt de aanmaak van deze hormonen gestopt. Hierdoor groeien de eierstokken en worden er versneld eieren gelegd. Er zijn tal van nadelen verbonden aan deze methode, zoals verstoorde groei en verzwakte afweer bij de garnalen. Deze praktijk gebeurt zonder verdoving en is daarom zeer dieronvriendelijk. Garnalenkwekers denken dat de pijn slechts van korte duur is, maar onderzoek toont aan dat de diertjes hier wel degelijk zwaar onder te lijden hebben en tekenen van pijn, stress en desoriëntatie vertonen (2, 3, 4).
De voedingswaarde van garnalen
In principe zijn garnalen eigenlijk best gezond. Ze bevatten vele vitaminen en mineralen, waaronder vitamine B12 en E, jodium, ijzer, selenium en magnesium. Garnalen zijn ook een uitstekende bron van eiwit, met meer dan 20 gram eiwit per portie. Daarnaast bevatten garnalen omega 3-vetzuren die gunstig zijn voor de gezondheid van hart en hersenen. Ook bevatten ze de antioxidant astaxanthine, dat ontstekingen kan helpen tegengaan. Garnalen bevatten bijzonder veel cholesterol, maar studies tonen aan dat dit de gezondheid van het hart niet negatief hoeft te beïnvloeden (5).
Tot zover de nutritionele voordelen van garnalen. Laten we nu eens kijken naar de nadelen van de moderne garnaal:
Zware metalen in garnalen
Onderzoekers hebben gekeken naar de hoeveelheid zware metalen (waaronder lood en cadmium) in garnalen uit Azië (6). Ze vonden verhoogde hoeveelheden in het sediment van rivieren en kweekvijvers. Ook zat er meer cadmium in de bodem van garnalenvijvers. Dit leidt er volgens het onderzoek toe dat garnalen vaak ongezonde hoeveelhedencadmium bevatten, waardoor je ze beter niet te vaak op het menu kan zetten.
Garnalen kunnen antibiotica bevatten
Vanwege de grote vraag naar garnalen worden deze vaak geïmporteerd uit landen als Thailand en China. De meeste geïmporteerde garnalen zijn afkomstig uit garnalenkwekerijen, waar grote hoeveelheden antibiotica worden gebruikt om ziektes te voorkomen (7). Dit kan leiden tot residuen en resistente bacteriën, wat zorgwekkend is voor de volksgezondheid (8, 9). Officieel mogen garnalen die met antibiotica zijn behandeld niet in Nederland worden verkocht, maar niet elke partij garnalen wordt daadwerkelijk gecontroleerd. Dit gebrek aan volledige inspectie kan ertoe leiden dat garnalen met antibioticaresten toch op de markt komen. Volgens de Amerikaanse consumentenbond bevatten garnalen als gevolg van de erbarmelijke kweekomstandigheden vaak vele ziekmakende bacteriën (10). Als je vervuiling met bacteriën en antibiotica wilt tegengaan, zijn wilde garnalen de betere keuze. Of toch niet?
Wilde Hollandse garnalen schaars
De Hollandse garnalen zijn op dit moment door grote schaarste extreem kostbaar; veel mensen laten een broodje Hollandse garnalen van € 12,- dan ook links liggen. Volgens ecoloog Tobias van Kooten van Wageningen Marine Research heeft de garnalenschaarste meerdere oorzaken, maar in een artikel in de Volkskrant stelt hij dat de opwarming van de zee waarschijnlijk de belangrijkste is (11). Door het stijgen van de zeewatertemperatuur wordt de vissoort wijting aangetrokken. De grote hoeveelheden wijting langs de kust zouden vervolgens de garnalen massaal opeten, wat leidt tot de huidige extreme schaarste.
Bijvangst
Het vissen op Hollandse garnalen gaat gepaard met buitengewoon veel bijvangst (12). Voor elke portie Hollandse garnalen gooien we 1 tot 5 porties van andere vissoorten dood terug de zee in. De bijvangst hangt af van het gebied, seizoen en vistuig. Vooral bij gebruik van sleepnetten die over de zeebodem gaan is de bijvangst groter. Een zeer recente studie naar garnalenvisserij toont aan dat 82% van de totale vangst bestond uit bijvangst, waarvan de helft werd teruggegooid in zee (13). Deze bijvangst bevatte maar liefst 111 vissoorten, 65 weekdieren en 51 kreeftachtigen. Opvallend is dat de meest voorkomende bijvangstsoorten, zoals zandbaars en tong, samen meer gewicht vertegenwoordigden dan de doelsoort garnaal (17,8%). Dit wijst op een extreem hoge bijvangst in deze visserij, wat desastreus is voor het milieu.
Er is veel mis met garnalenkweek
Uit onderzoek van Footprint blijkt dat er naast de bovengenoemde nadelen nog veel meer mis is in de garnalenkwekerij (14). Naast overmatig antibioticagebruik en afknippen van ogen, zorgt de garnalenkweek ook voor ontbossing van mangroves en waterverontreiniging. Ook gaat de productie soms gepaard met slechte arbeidsomstandigheden en soms zelfs mensenhandel (15). Keurmerken als ASC en BAP voor kweek en MSC voor wild vissen blijken volgens hen onbetrouwbaar door gebrek aan onafhankelijk toezicht. Het advies is toch om te kiezen voor alternatieven, zoals zeevruchten.
Slotwoord
Het moge duidelijk zijn dat het eten van garnalen vergezeld gaat met tal van nadelen voor het milieu, onze gezondheid en het welzijn van de diertjes zelf. Voor je gezondheid kun je het beste kiezen voor wilde garnalen. Voor het milieu kun je beter maar helemaal geen garnalen eten. Hopelijk voeren garnalenkwekers de komende jaren rigoureuze veranderingen door, waardoor de meeste nadelen opgelost gaan worden en we weer met een gerust hart garnalen op het menu kunnen zetten.
