Hoofdpagina » Nieuws » Hoe microbiota je stemming, slaap en stress beïnvloedt

Hoe microbiota je stemming, slaap en stress beïnvloedt

De darmmicrobiota is de gemeenschap van beestjes, waaronder bacteriën, die in onze darmen leven. Het wordt ook wel het “vergeten orgaan” van het lichaam genoemd, vanwege de belangrijke rol die het speelt naast de spijsvertering en de stofwisseling.

Misschien heb je gelezen over het belang van een gezonde darmmicrobiota voor gezonde hersenen. Er zijn verbanden gelegd tussen de microbiota en depressie, angst en stress. Je darmbacteriën kunnen zelfs invloed hebben op hoe goed je slaapt.

Maar het kan moeilijk zijn om precies uit te zoeken hoe ver de wetenschap is gevorderd in dit opkomende onderzoeksgebied. Welk bewijs is er dat je darmmicrobiota je hersenen beïnvloeden?

Hoe praat je darm met je hersenen?
Als je gezond bent, zitten de bacteriën veilig in je darmen. Voor het grootste deel leven de bacteriën en je darmen in harmonie. (Het is bekend dat de darm het gedrag van de bacteriën koestert of zelfs controleert voor jouw welzijn). Dus hoe krijgen de bacteriën hun signaal naar buiten?

Het beste bewijs is dat de normale communicatiekanalen van je darmen worden gekaapt door de bacteriën.

De darm heeft een tweerichtingsrelatie met het centrale zenuwstelsel, die de “darm-hersenas” wordt genoemd. Hierdoor kan de darm signalen van en naar de hersenen zenden en ontvangen.

Uit een recente studie is gebleken dat de toevoeging van een “goede” stam van de bacterie lactobacillus (die ook in yoghurt zit) aan de darmen van normale muizen hun angstniveaus vermindert. Het effect werd geblokkeerd na het doorsnijden van de nervus vagus – de belangrijkste verbinding tussen hersenen en darmen. Dit suggereert dat de darm-hersenas door bacteriën wordt gebruikt om de hersenen te beïnvloeden.

Dit verband werd verduidelijkt in een studie waarbij bacteriële metabolieten (bijproducten) van de vezelvertering de niveaus van het darmhormoon en de neurotransmitter serotonine bleken te verhogen. Serotonine kan de vagus activeren, wat suggereert dat je darmbacteriën op één manier met je hersenen verbonden kunnen zijn.

Er zijn nog vele andere manieren waarop darmbacteriën je hersenen kunnen beïnvloeden, onder meer via bacteriële toxinen en metabolieten, het wegspoelen van voedingsstoffen, het veranderen van je smaakreceptoren en het opwekken van je immuunsysteem.

Hoe kunnen de darmen je geestelijke gezondheid beïnvloeden?
In twee studies bij mensen met een zware depressie werd vastgesteld dat de bacteriën in hun ontlasting verschillen van die van gezonde vrijwilligers. Maar het is nog niet duidelijk waarom er een verschil is, of zelfs wat telt als een “normale” darmmicrobiota.

In muizenstudies worden veranderingen in de darmbacteriën door antibiotica, probiotica (levende bacteriën) of specifieke kweektechnieken in verband gebracht met angstig en depressief gedrag. Deze gedragingen kunnen worden “overgedragen” van de ene muis op de andere na een transplantatie van de fecale microbiota.

Nog intrigerender is dat in een studie van dit jaar darmmicrobiota van mensen met een zware depressie werden gebruikt om bacterievrije ratten te koloniseren. Deze ratten vertoonden gedragsveranderingen die verband hielden met depressie.

Stress is waarschijnlijk ook belangrijk voor de darmmicrobiota en de geestelijke gezondheid. We weten al lang dat stress bijdraagt tot het ontstaan van geestesziekten. Nu ontdekken we dat er een tweerichtingsverband bestaat tussen stress en de microbiota.

Bij rattenpups verandert door blootstelling aan een stressfactor (van hun moeder gescheiden worden) hun darmmicrobiota, hun stressrespons en hun gedrag. Probiotica met “goede” bacteriestammen kunnen hun stressgedrag verminderen.

Hoe darm microbiota je stemming beïnvloedt
Medische aandoeningen die gepaard gaan met stemmingswisselingen, zoals het prikkelbare darmsyndroom (IBS) en het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS), kunnen ook in verband worden gebracht met de darmmicrobiota.

IBS wordt beschouwd als een “darm-hersenstoornis“, omdat het vaak verergert door stress. De helft van de IBS-patiënten heeft ook problemen met depressie of angst.

Lopend onderzoek gaat na of darmbacteriën een van de oorzaken zijn van de stemmingssymptomen bij IBS, evenals van de maagdarmpijn, diarree en constipatie.

Evenzo is CVS een multisysteemziekte, waarbij bij veel patiënten de darmmicrobiota uit balans zijn. Bij deze patiënten kunnen veranderingen in de darmmicrobiota bijdragen tot de ontwikkeling van symptomen zoals depressie, neurocognitieve stoornissen (die het geheugen, het denken en de communicatie beïnvloeden), pijn en slaapstoornissen.

In een recente studie werden hogere niveaus van lactobacillus geassocieerd met een slechtere stemming bij CVS-deelnemers. Enige verbeteringen in slaap en stemming werden waargenomen wanneer patiënten een antibioticabehandeling gebruikten om het microbiële onevenwicht in de darm te verminderen.

De precieze bijdrage van stress en andere factoren zoals darmpermeabiliteit (waardoor voedingsstoffen door de darm kunnen) tot deze aandoeningen wordt niet begrepen. Maar de downstream-effecten lijken een rol te spelen bij IBS, inflammatoire darmaandoeningen, CVS, depressie en chronische pijn.

Hoe onze darmen onze slaap beïnvloeden
Onze geestelijke gezondheid is nauw verbonden met de kwaliteit en de timing van onze slaap. Er zijn nu aanwijzingen dat de darmmicrobiota de slaapkwaliteit en de slaap-waakcycli (ons circadiaans ritme) kan beïnvloeden.

In een studie van dit jaar werden patiënten met CVS onderzocht. De onderzoekers ontdekten dat hogere niveaus van de “slechte” clostridiumbacterie geassocieerd waren met een verhoogde kans op slaapproblemen en vermoeidheid, maar dit gold alleen voor vrouwen. Dit suggereert dat een onevenwichtige darm slaapproblemen kan uitlokken of in stand houden.

Er zijn steeds meer aanwijzingen dat het circadiane ritme de immuunrespons van de darm reguleren. Het effect van immuuncellen op de biologische klok zou inzicht kunnen verschaffen in de mogelijke bidirectionele relatie tussen slaap en darmen. Uit gegevens van dierstudies blijkt bijvoorbeeld dat een verstoring van het circadiane ritme kan leiden tot een onevenwichtige darmmicrobiota. Maar dit effect kan worden getemperd door een dieet.

Er is toenemende bezorgdheid dat verstoringen van onze circadiane slaaptijd leiden tot een reeks gezondheidsproblemen, zoals obesitas, stofwisselings- en ontstekingsziekten, en stemmingsstoornissen. Dit is met name van belang voor werknemers in ploegendienst en anderen die te maken hebben met veranderingen in hun slaap-/waakpatronen.

Wat dit betekent voor de behandeling
Wat betreft het gebruik van op het darmkanaal gerichte interventies om hersenaandoeningen te behandelen – de zogenaamde “psychobiotica” – is er veelbelovend, maar weinig duidelijk bewijs.

Probiotische (levende bacteriën) behandelingen bij muizen hebben aangetoond cortisol, een belangrijk stresshormoon, te verminderen en angstig en depressief gedrag te verminderen.

Maar er zijn maar heel weinig studies bij mensen. Een recente systematische review van alle studies bij mensen toonde aan dat de meerderheid geen effect van probiotica op stemming, stress of symptomen van geestesziekten aantoont.

Positief is dat grote studies aantonen dat mensen die evenwichtig eten, met al het goede (vezels, vers fruit en groenten), als volwassenen en adolescenten minder vaak geestesziekten hebben.

Het is duidelijk dat voeding zowel de darmmicrobiota als de geestelijke gezondheid beïnvloedt. Er wordt nog onderzocht of een gezonde darmmicrobiota aan de basis ligt van dit verband.

Een gezonde darmmicrobiota is gekoppeld aan gezonde hersenen. Er zijn echter slechts een handvol studies bij mensen die aantonen dat dit verband met de geestelijke gezondheid in de praktijk relevant is.

Er is nog een weg te gaan voordat we precies kunnen zeggen hoe we de microbiota het best kunnen inzetten om de hersenfunctie en de geestelijke gezondheid te verbeteren.

Aan dit artikel werkten mee: Paul Bertrand, Hoofddocent Farmaceutische Wetenschappen, RMIT Universiteit, Amy Loughman, Postdoctoraal Onderzoek Fellow, Deakin Universiteit en Melinda Jackson, Senior Research Fellow in de School of Health and Biomedical Sciences, RMIT Universiteit.

Dit artikel is overgenomen uit The Conversation onder een Creative Commons licentie. Lees het originele artikel.
The Conversation

Help anderen gezonder te worden en deel dit artikel:

Download nu tijdelijk gratis ons E-book Afvallen

Gelukt! Ga naar je inbox om het E-book te bekijken.