Kanker is een complexe en verwoestende ziekte die jaarlijks vele levens beïnvloedt en verandert. In Nederland is het aantal mensen dat wordt gediagnosticeerd met kanker de afgelopen jaren gestaag toegenomen. Dit artikel gaat in op de recente statistieken van kanker in Nederland, de mogelijke oorzaken van de groei en de rol van preventie, vroege opsporing en behandelingen in de toekomst.
In 2021 kregen 124.000 mensen te horen dat ze kanker hadden, 11.000 meer dan in 2020 en 4.000 meer dan in 2019. Deze toename komt doordat er meer mensen zijn en er steeds meer oudere mensen zijn. In 2020 waren er minder mensen met kanker, omdat mensen minder snel naar de dokter gingen en sommige onderzoeken naar kanker tijdelijk werden gestopt vanwege corona. In 2021 waren de aantallen weer zoals verwacht. Dit komt uit onderzoek van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL).
De meest voorkomende soorten kanker in 2021 waren borstkanker, huidkanker, longkanker, prostaatkanker en darmkanker. Bijna 60% van alle mensen met kanker had een van deze soorten. Andere veelvoorkomende soorten zijn bloedkanker, huidkanker (melanoom), blaas- en nierkanker, leverkanker en kanker bij vrouwen (zoals baarmoeder- en eierstokkanker). Kanker komt vooral voor bij oudere mensen: in 2021 was een derde van de mensen met kanker 75 jaar of ouder toen ze de diagnose kregen, en meer dan 40% was tussen de 60 en 75 jaar oud. Slechts 6% van de nieuwe kankerpatiënten was jonger dan 45 jaar.
Ondanks de zorgwekkende cijfers, is er hoop. De overlevingskansen zijn de afgelopen decennia aanzienlijk verbeterd. Dit is te danken aan geavanceerde behandelingen, verbeterde screening en vroege opsporing. De overlevingskans voor kankerpatiënten is gestegen van 42% naar 65% in de afgelopen dertig jaar.
Hoeveel mensen krijgen in de loop van hun leven kanker?
Volgens KWF Kankerbestrijding krijgt ongeveer 1 op de 2 mannen (49%) en 1 op de 3 vrouwen (38%) in Nederland in de loop van hun leven te maken met een vorm van kanker. Deze verschillen kunnen deels worden verklaard door de variatie in risicofactoren, waaronder geslachtsspecifieke kankers zoals prostaatkanker bij mannen en borstkanker bij vrouwen. Het is belangrijk om te benadrukken dat individuele risico’s kunnen variëren op basis van genetische aanleg, levensstijl en andere factoren.
Hoeveel mensen krijgen er in Europa kanker?
In 2020 waren er naar schatting zo’n vier miljoen nieuwe kankerdiagnoses in Europa, en helaas zouden ongeveer 1,9 miljoen mensen in datzelfde jaar aan de ziekte bezwijken. De cijfers voor 2018 vertoonden vergelijkbare aantallen. Europeanen worden in vergelijking met de rest van de wereld disproportioneel getroffen door kanker. Ondanks dat ze slechts 10% van de wereldbevolking uitmaken, doet 25% van alle jaarlijkse kankergevallen zich voor in Europa. Bepaalde regio’s binnen Europa worden zwaarder getroffen dan andere. Bijvoorbeeld, borstkanker, de meest voorkomende kankersoort bij vrouwen in de EU, komt in sommige gebieden veel vaker voor dan in andere. Afhankelijk van de locatie in Europa kan de incidentie variëren tussen 71 en 194 per 100.000 mensen.
Hoeveel mensen krijgen er op de wereld kanker?
In 2020 waren er naar schatting 18,1 miljoen nieuwe gevallen van kanker wereldwijd. De vier meest voorkomende kankersoorten zijn borstkanker bij vrouwen, longkanker, darmkanker en prostaatkanker. Deze vier soorten zijn verantwoordelijk voor meer dan vier op de tien van alle wereldwijd gediagnosticeerde kankergevallen. Het wordt geschat dat er tegen 2040 wereldwijd jaarlijks 28 miljoen nieuwe gevallen van kanker zullen zijn. Naar schatting waren er in 2020 wereldwijd 10 miljoen sterfgevallen als gevolg van kanker. De meest voorkomende oorzaken van kankersterfte wereldwijd zijn long-, darm-, lever- en maagkanker, die samen verantwoordelijk zijn voor meer dan vier op de tien van alle kankersterfgevallen. Sinds 1975 zijn long-, lever-, maag- en darmkankers de vier meest voorkomende oorzaken van kankersterfte.
In 2020 kwam kanker wereldwijd vaker voor bij mannen dan bij vrouwen, met 19% meer gevallen bij mannen. Toch verschilden de aantallen per regio aanzienlijk. Zo waren er bij mannen bijna vijf keer meer kankergevallen in Australië/Nieuw-Zeeland dan in West-Afrika. Bij vrouwen was er bijna vier keer meer variatie, met de hoogste aantallen in Australië/Nieuw-Zeeland en de laagste in Zuid-Centraal-Azië. Deze verschillen ontstaan grotendeels door variaties in blootstelling aan risicofactoren, soorten kankers en mogelijkheden voor preventie en vroege opsporing.
De kloof tussen mannen en vrouwen is op het gebied van sterfte door kanker wereldwijd twee keer zo groot als bij het voorkomen van kanker. Mannen hebben 43% hogere sterftecijfers dan vrouwen, wat deels te wijten is aan de verschillende soorten kanker die zij krijgen. Sterftecijfers varieerden sterk per regio, met de hoogste sterftecijfers bij mannen in Oost-Europa en de laagste in Midden-Amerika. Bij vrouwen waren de hoogste sterftecijfers in Melanesië en de laagste in Midden-Amerika en Zuid-Centraal-Azië. Opvallend is dat het risico om in 2020 aan kanker te overlijden voor vrouwen in Oost-Afrika hoger was dan in Noord-Amerika, West-Europa en Australië/Nieuw-Zeeland.
Hoe komt het dat we tegenwoordig zoveel mensen hebben die kanker krijgen?
De toename van het aantal mensen dat kanker krijgt, kan worden toegeschreven aan verschillende factoren. Hier zijn enkele belangrijke redenen voor de stijging:
- Vergrijzing: De wereldbevolking wordt steeds ouder, en ouderdom is een belangrijke risicofactor voor het ontwikkelen van kanker. Naarmate mensen ouder worden, neemt de kans op kanker toe.
- Groeiende bevolking: De wereldbevolking blijft groeien, wat leidt tot een groter aantal mensen dat potentieel kanker kan ontwikkelen.
- Levensstijlfactoren: Veranderingen in levensstijl, zoals een toename van roken, overgewicht en obesitas, en ongezonde voedingsgewoonten, dragen bij aan de stijging van het aantal kankerdiagnoses. Deze factoren zijn verantwoordelijk voor een aanzienlijk deel van de wereldwijde kankergevallen.
- Omgevingsfactoren: Blootstelling aan schadelijke stoffen in het milieu, zoals luchtvervuiling, asbest en bepaalde chemicaliën, kan het risico op het ontwikkelen van kanker verhogen.
- Infecties: Sommige infecties, zoals het humaan papillomavirus (HPV), hepatitis B en C, en Helicobacter pylori, zijn in verband gebracht met een verhoogd risico op bepaalde soorten kanker.
- Verbeterde opsporing en diagnose: Door de vooruitgang in medische technologie en screeningprogramma’s worden meer gevallen van kanker vroegtijdig ontdekt en gediagnosticeerd. Dit kan leiden tot een hoger aantal geregistreerde kankerdiagnoses.
Ongeveer 40% van de kankergevallen zou kunnen worden voorkomen door risicofactoren in verband met voeding, dieet en lichaamsbeweging aan te pakken.
Voeding, laaggradige ontstekingen en kanker
De relatie tussen voeding en het risico op het ontwikkelen van kanker is complex en veelzijdig. Verschillende aspecten van voeding kunnen zowel positieve als negatieve effecten hebben op het risico op kanker. Hier zijn enkele belangrijke verbanden tussen voeding en kanker:
- Overgewicht en obesitas: Een ongezond voedingspatroon, met name een die rijk is aan calorieën, vetten en suikers, kan leiden tot overgewicht en obesitas. Overgewicht en obesitas zijn geassocieerd met een verhoogd risico op verschillende soorten kanker, waaronder borst-, darm-, prostaat-, baarmoeder-, nier- en alvleesklierkanker.
- Rode en bewerkte vleeswaren: Het eten van grote hoeveelheden rood vlees (zoals rund- en varkensvlees) en bewerkte vleeswaren (zoals ham, worstjes en hotdogs) is in verband gebracht met een verhoogd risico op darmkanker. Het wordt aanbevolen om de inname van deze voedingsmiddelen te beperken en te kiezen voor mager vlees, gevogelte of vis.
- Fruit en groenten: Een voedingspatroon dat rijk is aan fruit en groenten kan het risico op bepaalde soorten kanker verminderen. Deze voedingsmiddelen bevatten vitamines, mineralen, antioxidanten en vezels die kunnen helpen om kankerverwekkende stoffen in het lichaam te neutraliseren en het immuunsysteem te ondersteunen.
- Alcohol: Overmatig alcoholgebruik is in verband gebracht met een verhoogd risico op verschillende soorten kanker, waaronder mond-, keel-, slokdarm-, lever-, borst- en darmkanker. Het beperken van alcoholconsumptie is een belangrijke stap in het verminderen van het risico op kanker.
Er is groeiend bewijs dat laaggradige chronische ontstekingen een rol kunnen spelen in de ontwikkeling van kanker. Laaggradige chronische ontstekingen kunnen ontstaan door verschillende factoren, waaronder ongezonde voeding, overgewicht en obesitas, en blootstelling aan bepaalde infecties en milieuverontreinigende stoffen. Deze ontstekingen kunnen bijdragen aan de vorming van kankercellen door DNA-schade, het bevorderen van celgroei en het onderdrukken van het immuunsysteem. Een gezond voedingspatroon dat rijk is aan ontstekingsremmende voedingsmiddelen, zoals fruit, groenten, volkoren granen, noten, zaden, vis en olijfolie, kan helpen om laaggradige chronische ontstekingen te verminderen en het risico op kanker te verlagen.
Slotwoord
Kanker blijft een groeiend probleem in Nederland. Hoewel er vooruitgang is geboekt op het gebied van behandelingen en overlevingskansen, is er nog veel werk aan de winkel. Door preventie, vroege opsporing en continue investering in onderzoek te benadrukken, kunnen we hopen dat het aantal kankerdiagnoses in de toekomst afneemt en de levenskwaliteit van patiënten blijft verbeteren.
Bronnen:
- 124.000 nieuwe kankerpatiënten in 2021. (2022, February). Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL).
- Aantal nieuwe diagnoses van kanker. Kanker.nl.
- Sung H, Ferlay J, Siegel RL, et al. Global cancer statistics 2020: globocan estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA A Cancer J Clin. 2021;71(3):209-249.
- Global cancer data by country | World Cancer Research Fund International. WCRF International.
- Cancer in Europe: 5 things the data tells us. EU Science Hub.
- Worldwide cancer statistics. (2015, May 13). Cancer Research UK.
