Glucosamine is een molecuul dat van nature in je lichaam voorkomt, maar daarnaast wordt het ook veel gebruikt als voedingssupplement. Meestal wordt het ingezet om de symptomen van bot- en gewrichtsaandoeningen te verlichten maar het wordt ook gebruikt om verschillende andere ontstekingsziektes te behandelen. In dit artikel worden de effecten, doseringen en bijwerkingen besproken.
Wat is glucosamine?
Glucosamine is een lichaamseigen stof die scheikundig gezien valt onder de aminosuikers (1). Het dient als bouwsteen voor een reeks functionele moleculen in je lichaam, maar staat vooral bekend vanwege de rol bij de aanmaak en het behoud van gewrichtskraakbeen (1). Glucosamine wordt ook gevonden in sommige dierlijke en andere niet-menselijke weefsels, waaronder de schelpen van schelpdieren, dierenbotten en schimmels. Voedingssupplementen met glucosamine worden vaak uit deze natuurlijke bronnen gemaakt (2). Glucosamine wordt veel gebruikt bij de behandeling en preventie van gewrichtsaandoeningen zoals artrose. Het kan oraal ingenomen worden of plaatselijk als crème of zalf worden aangebracht (2).
Kortom: Glucosamine is een stof die van nature in menselijke en dierlijke weefsels voorkomt. Bij mensen draagt het bij aan de vorming van kraakbeen en het wordt vaak als supplement ingezet om gewrichtsaandoeningen zoals artrose te behandelen.
Kan ontsteking remmen
Glucosamine wordt vaak als supplement ingezet om symptomen van verschillende inflammatoire aandoeningen te behandelen. Hoewel de werkingsmechanismes nog niet goed worden begrepen, blijkt het wel ontstekingsremmend te werken. Een laboratoriumstudie toonde een significant ontstekingsremmend effect aan toen glucosamine werd toegevoegd aan cellen die betrokken zijn bij de botformatie (3). Bij veel van het onderzoek naar glucosamine wordt tegelijkertijd ook een chondroïtinesupplement gebruikt, een stof die lijkt op glucosamine en ook betrokken is bij de productie en het behoud van gezond kraakbeen (4). Een onderzoek onder meer dan 200 mensen zag een verband tussen suppletie met glucosamine en een afname met respectievelijk 28% en 24% in twee specifieke biochemische ontstekingsmarkers: CRP en PGE. Deze resultaten waren echter niet statistisch relevant (5). Het is goed om op te merken dat dezelfde studie een afname met 36% vond in deze ontstekingsmarkers bij mensen die chondroïtine innamen. Dat resultaat was trouwens wel statistisch relevant (5). Andere studies dragen bij aan deze bevindingen. Maar vergeet niet dat veel deelnemers die chondroïtine nemen tegelijkertijd ook glucosamine suppleren. Het blijft dus onduidelijk of de resultaten komen door chondroïtine alleen of door de combinatie van de twee stoffen samen (5). Er is dan ook meer onderzoek nodig naar de rol van glucosamine bij het verlagen van ontstekingsmarkers in het lichaam.
Kortom: De manier waarop glucosamine werkt als het wordt toegediend bij ziekte wordt nog niet goed begrepen, maar er zijn aanwijzingen dat het ontstekingsremmend kan werken – vooral als het tegelijk met chondroïtine wordt ingenomen.
Draagt bij aan gezonde gewrichten
Glucosamine komt van nature in het lichaam voor. Een van de belangrijkste rollen ervan is het ondersteunen van een gezonde ontwikkeling van de weefsels tussen de gewrichten (1). Gewrichtskraakbeen is een type glad wit weefsel dat de uiteinden van je botten bedekt, waar ze elkaar ontmoeten om een gewricht te vormen. Dit soort weefsel zorgt er samen met een smeervloeistof – genaamd synoviaal vocht – voor dat botten vrijelijk langs elkaar heen kunnen bewegen, waarbij de wrijving minimaal is, zodat je gewrichten zonder pijn kunnen bewegen. Glucosamine draagt bij aan de vorming van verscheidene stoffen die betrokken zijn bij de aanmaak van gewrichtskraakbeen en synoviale vloeistof. Sommige studies geven aanwijzing dat suppletie met glucosamine gewrichtsweefsel kan beschermen door te voorkomen dat kraakbeen wordt afgebroken. Een klein onderzoek onder 41 fietsers wees uit dat dagelijkse suppletie met maximaal drie gram glucosamine zorgde voor verminderde afbraak van collageen in de knieën met 27%, vergeleken met 8% in de placebogroep (6). Een ander klein onderzoek zag een significant lagere verhouding van biomarkers voor collageenafbraak ten opzichte van markers van collageenaanmaak in gewrichten van voetbalspelers die drie maanden lang dagelijks 3 gram glucosamine kregen (7). Deze resultaten wijzen op een gewrichtsbeschermend effect van glucosamine. Er is echter wel meer onderzoek nodig.
Kortom: Glucosamine is betrokken bij de aanmaak van weefsels die cruciaal zijn voor een goede gewrichtsfunctie. Hoewel er meer onderzoek nodig is, zijn er aanwijzingen dat suppletie met glucosamine de gewrichten tegen schade kan beschermen.
Veelvuldig ingezet bij behandeling van bot- en gewrichtsaandoeningen
Glucosaminesupplementen worden veel ingenomen om verschillende bot- en gewrichtsaandoeningen te behandelen. Het stofje is vooral onderzocht vanwege de mogelijke toepassing bij de behandeling van de symptomen en ziekteprogressie van artrose, artritis (reuma) en osteoporose. Meerdere studies geven aanwijzing dat dagelijkse inname van glucosaminesulfaat als supplement een effectieve en langdurige behandeling kan bieden tegen artritis, doordat het een significante afname van pijn bewerkstelligt en zorgt voor behoud van ruimte in de gewrichten en een vertraging van de ziekteprogressie in het algemeen (8, 9, 10, 11). Sommige studies zien een significante afname van biomarkers voor reumatoïde artritis bij muizen die met verschillende vormen van glucosamine werden behandeld (12, 13). Een humane studie wees echter uit dat er geen grote veranderingen optraden in de progressie van artritis door inname van glucosamine. De deelnemers rapporteerden echter wel een significante verbetering in het onder controle houden van de symptomen (14). Uit sommige vroege onderzoeken op muizen met osteoporose bleek ook een mogelijk positief effect van suppletie met glucosamine om de botsterkte te verbeteren (15). Hoewel dit bemoedigende resultaten zijn, is er meer onderzoek nodig naar werkingsmechanismen en toepassingsmogelijkheden van glucosamine bij gewrichts- en botziektes.
Kortom: Hoewel glucosamine veelvuldig wordt gebruikt om verscheidene bot- en gewrichtsaandoeningen te behandelen, is er meer onderzoek nodig naar het effect ervan.
Inzet van glucosamine bij andere aandoeningen
Interstitiële cystitis (IC)
Glucosamine wordt veel gepromoot als behandeling voor interstitiële cystitis (IC), een aandoening die geassocieerd wordt met een tekort aan de stof glycosaminoglycaan. Omdat glucosamine een precursor is voor deze stof veronderstelt men dat glucosaminesupplementen kunnen bijdragen aan de behandeling van IC (16). Helaas zijn er geen betrouwbare wetenschappelijke gegevens die deze theorie ondersteunen.
Inflammatoire darmziekte (Inflammatory Bowel Disease; IBD)
Net als IC wordt IBD geassocieerd met een tekort aan glycosaminoglycaan (16). Er is maar heel weinig onderzoek dat het idee ondersteunt dat glucosamine kan helpen bij IBD. Een studie onder muizen met IBD gaf echter wel aanwijzing dat suppletie met glucosamine ontstekingen kan verminderen (17). Om definitieve conclusies te kunnen trekken zijn er echter meer onderzoeken nodig.
Multiple sclerose (MS)
Sommige bronnen beweren dat glucosamine een effectieve behandeling kan zijn bij multiple sclerose (MS). Er is echter een gebrek aan bewijs uit onderzoek. Een studie evalueerde het effect van glucosaminesulfaat naast een standaardbehandeling voor Relapsing-Remitting MS (RRMS). Bij RRMS worden periodes van herstel – remitting – afgewisseld met periodes van verergering van symptomen – relapsing. Er werd geen significante invloed gevonden op de hoeveelheid aanvallen of de ziekteprogressie als gevolg van glucosaminegebruik (18).
Glaucoom
Glaucoom is volgens velen te behandelen met glucosamine. Een paar oudere onderzoeken geven aanwijzing dat glucosaminesulfaat de ooggezondheid zou verbeteren vanwege een ontstekingsremmende en antioxidatieve werking in het netvlies (19). Tegengestelde aanwijzingen komen uit een klein onderzoek dat concludeert dat een overmatige inname van glucosamine juist tot schade zou leiden bij mensen met glaucoom (20). Er is dus momenteel nog geen sluitend bewijs.
Temporomandibulaire dysfunctie (TMD)
TMD is de medische term voor kaakgewrichtsklachten. Sommige bronnen beweren dat glucosamine effectief is bij TMD, maar er is niet voldoende onderzoek dat deze claim ondersteunt. Een klein onderzoek vond een significante afname van pijn en ontstekingsmarkers en een betere beweeglijkheid van de kaken bij mensen die een combinatie kregen van glucosamine en chondroïtine (21). Een andere kleine studie vond geen significante kortetermijneffecten van een supplement met glucosamine-hydrochloride bij mensen met TMD. Er werd echter wel een aanzienlijke verbetering gemeld van de pijnbeleving op de langere termijn (22). De studieresultaten zijn veelbelovend maar bevatten niet genoeg gegevens om een definitieve conclusie te kunnen trekken; daarvoor is meer onderzoek nodig.
Kortom: Hoewel glucosamine vaak wordt beschouwd als een effectieve therapie bij allerlei aandoeningen is er gaan definitieve conclusie te trekken over de invloed ervan.
Werkt het wel echt?
Hoewel er boude beweringen worden gedaan over de positieve effecten van glucosamine op allerlei ziektes, ondersteunt het beschikbare onderzoek het gebruik ervan bij slechts een klein aantal aandoeningen. Het sterkste bewijs is momenteel dat glucosaminesulfaat werkt als langetermijnbehandeling bij symptomen van artrose. Maar er moet bij gezegd worden dat dit wellicht niet voor iedereen geldt (9). Voor zover bekend is het minder waarschijnlijk dat het werkt bij andere ziektes of ontstekingsbeelden. Als je erover nadenkt om glucosamine te gaan gebruiken, kijk dan ook goed naar de kwaliteit van het supplement dat je kiest – het kan daarvan afhangen of het voor je werkt of niet. In sommige landen, waaronder de VS, is er weinig regulering op het gebied van voedingssupplementen. Etiketten kunnen daarom misleidend zijn (2). Het is altijd het best om te kijken of er een certificering is uitgegeven door een derde partij om je ervan te verzekeren dat je echt waar voor je geld krijgt. Meestal hebben bedrijven die hun producten willen laten testen door een derde partij een hogere standaard. In Nederland is er wel meer gereguleerd. Alle bederijven in de voedingssector moeten een zogenaamd HACCP-systeem hebben om de voedselveiligheid te garanderen en ze moeten werken volgens het Warenwetbesluit Voedingssupplementen. Er zijn Europese richtlijnen waaraan men zich moet houden wat hoeveelheden mineralen en vitamines betreft in de supplementen. Daarnaast kan men ervoor kiezen om volgens ISO-normen te werken of bijvoorbeeld certificering voor een biologisch product bij SKAL aan te vragen. Staat het SKAL-bio logo op het product dan is het waarschijnlijk wel van goede kwaliteit.
Kortom: De meeste onderzoeken ondersteunen de werkzaamheid van glucosaminesulfaat alleen bij artrose. Het is minder waarschijnlijk dat het ook effectief is bij andere aandoeningen.
Dosering en vormen van supplementen
De standaard dosis voor glucosamine is meestal 1500 mg per dag, in te nemen in een keer of over de dag verdeeld (2). Glucosaminesupplementen worden uit natuurlijke bronnen vervaardigd, zoals de schalen van schaaldieren of schimmels, maar soms ook kunstmatig in het laboratorium geproduceerd. Er zijn drie vormen van glucosaminesupplementen (1):
- Glucosaminesulfaat
- Glucosaminehydrochloride
- N-acetyl glucosamine
Soms wordt glucosaminesulfaat verkocht in combinatie met chondroïtinesulfaat. De meeste wetenschappelijke data geven aan dat glucosaminesulfaat of de combinatie daarvan met chondroïtinesulfaat het best werkt.
Kortom: De dosis die meestal wordt voorgeschreven voor glucosamine is 1500 mg per dag. De meest effectieve vorm is waarschijnlijk glucosaminesulfaat, al dan niet samen met chondroïtine.
Mogelijke risico’s en bijwerkingen
Glucosaminesupplementen zijn waarschijnlijk voor de meeste mensen veilig, hoewel er een paar risico’s zijn. Mogelijke bijwerkingen zijn (1):
- Misselijkheid en braken
- Diarree
- Maagzuurbranden
- Maagpijn
Je moet geen glucosamine nemen als je zwanger bent of borstvoeding geeft omdat de veiligheid daarbij niet is gegarandeerd. Glucosamine kan de bloedsuikerhuishouding bij mensen met diabetes verstoren, hoewel dit risico relatief laag is. Als je diabetes hebt of diabetesmedicatie krijgt, raadpleeg dan eerst je arts voordat je glucosamine neemt (2).
Kortom: Glucosamine is voor de meeste mensen veilig. Er zijn wat meldingen van milde maag- en darmproblemen. Als je diabetes hebt kan glucosamine de bloedsuikerhuishouding verstoren.
Conclusie
Glucosamine komt van nature in je lichaam voor en speelt een cruciale rol in de ontwikkeling en het behoud van gezonde gewrichten. Hoewel het voor meerdere gewrichts-, bot- en ontstekingsaandoeningen wordt gebruikt, zoals IBD, interstitiële cystitis en TMD, is er vanuit onderzoek alleen bewijs voor de werkzaamheid op de lange termijn bij artrose. Een dosis van 1500 mg lijkt voor de meeste mensen veilig te zijn, maar kan wel wat milde bijwerkingen hebben. Als je verlichting zoekt voor je artrosesymptomen, dan kan het de moeite waard zijn om glucosamine te gaan nemen, maar ga wel eerst even langs je arts voor advies (met toestemming vertaald).