Is koolzaadolie (Canola-olie) gezond of ongezond?

Vetten in het dieet zijn enorm belangrijk. Zonder de juiste vetten kan ons lichaam niet goed functioneren. Maar….er is wel heel wat verwarring over de gezondheidseffecten van de verschillende oliën en vetten. Er is een bepaald soort bakvet dat wel erg sterk gepromoot wordt, koolzaadolie, ook wel canola-olie genoemd. Het bevat weinig verzadigd vet en is rijk aan onverzadigde vetten, waaronder omega 3-vetzuren. De fabrikanten noemen het ‘het gezondste bakvet ter wereld’ – maar niet alle experts zijn het daarmee eens. Dit artikel gaat dieper in op koolzaad/canola-olie en wat het betekent voor de gezondheid.

Wat zijn koolzaadolie en canola-olie?
Vroeger werd koolzaadolie vaak gebruikt voor industriële doeleinden. Het was goedkoop om te produceren, maar je kon het niet eten want er zaten wat schadelijke stoffen in:

  • Erucazuur: een vetzuur dat schade aan het hart toebracht in sommige rattenstudies (1).
  • Glucosinolaten: bittere stoffen, die dus zorgden voor een bittere smaak.

Een aantal Canadese wetenschappers wilden koolzaadolie zodanig veranderen dat het eetbaar werd, dus gebruikten ze selectieve kweektechnieken om zaden te ‘creëren’ die minder van deze schadelijke bittere stoffen bevatten. Zo werd canola geboren… het is een marketingterm die staat voor CANadian Oil (sommige zeggen dat het staat voor CANadian Oil Low Acid). Canola is eigenlijk geen unieke plant; het is gewoon een naam voor een vorm van koolzaad (Brassica napus) waarin minder van die ongewenste stoffen zitten. Sinds 1995 heeft de chemiereus Monsanto koolzaad genetisch gemodificeerd zodat het resistent is tegen de onkruidverdelger RoundUp. Tegenwoordig is ongeveer 90% van de canola in de wereld genetisch gemodificeerd.

Kortom: Canola-olie wordt gemaakt uit een vorm van koolzaad die zodanig gekweekt is dat het minder grote hoeveelheden van een aantal slechte stoffen bevat. Het grootste deel van de canola-oogst in de wereld is genetisch gemodificeerd.

Hoe Canola-olie wordt gemaakt
Een plaatje kan al veelzeggend zijn, maar dat geldt nog veel sterker voor een video. Deze korte video laat je zien hoe canola wordt gemaakt. Ik raad je aan te kijken! Ik weet niet wat jij ervan vindt, maar voor mij ziet dit er echt niet natuurlijk uit. Het lijkt in ieder geval absoluut niet op de simpele processen die gebruikt worden om andere populaire olie- en vetsoorten te maken, zoals boter, olijfolie en kokosolie. Het feit alleen al dat het wordt blootgesteld aan hoge verhitting zou ervoor moeten zorgen dat je wegblijft van deze olie. Er zitten veel onverzadigde vetten in, die zeer gevoelig zijn voor verhitting en snel oxideren (ranzig worden). Er wordt een giftig oplosmiddel genaamd hexaan gebruikt om de olie uit de zaden te extraheren. Soms worden in bakvetten nog sporen van hexaan gevonden. Tijdens dit zeer onnatuurlijke productieproces loopt een deel van de olie schade op. Dat merk je alleen niet, omdat de olie ook ontgeurd wordt, waardoor je het niet meer ruikt. In een studie werden soorten canola- en sojaolie geanalyseerd die op de schappen in de winkels in de VS stonden. De bevinding was dat 0.56% tot 4,2% van de vetzuren erin uit giftige transvetten bestond (3). Dit staat helaas niet op het etiket. Kunstmatige transvetten zijn enorm schadelijk en worden geassocieerd met allerlei ernstige ziektes, vooral hartziektes…doodsoorzaak nummer één in de wereld (45). Maar bedenk wel dat koudgeperste en biologische canola-olie niet via hetzelfde proces is gemaakt; dat zal niet zoveel geoxideerde vetten en transvetten bevatten. Helaas worden de meeste koolzaad- en canola-oliën gemaakt met de industriële bewerkingsmethode.

Kortom: Canola-olie wordt gemaakt door middel van een zeer onnatuurlijke bewerkingsmethode: het wordt sterk verhit en ontgeurd en het giftige oplosmiddel hexaan wordt erbij gebruikt.

Nutriëntensamenstelling van canola-olie
Zoals de meeste geraffineerde olie bevat ook canola-olie weinig essentiële voedingsstoffen. Het bevat echter wel een beetje van de vetoplosbare vitamines E en K. Een typische vetzuursamenstelling van canola is (6):

  • Verzadigd: 7%
  • Enkelvoudig onverzadigd: 63%
  • Meervoudig onverzadigd: 28% (met een omega 6- en omega 3-verhouding van 2:1)

Bedenk wel dat de precieze cijfers en verhoudingen kunnen variëren tussen verschillende partijen. Volgens het algemeen aanvaarde idee is verzadigd vet slecht en onverzadigd vet goed, maar uit verscheidene recente studies is gebleken dat dit echt niets te maken heeft met hartziektes (67). De lage waarde aan verzadigd vet in canola-olie is daarom irrelevant, hoewel vanuit dit idee een paar geweldige marketingslogans bedacht zijn. Canola-olie bevat ook veel enkelvoudig onverzadigde vetten, die gezond zijn. Dit zijn de vetten die ook in grote hoeveelheid in olijfolie gevonden worden. Wat de meervoudig onverzadigde vetten betreft….hier wordt het verhaal pas echt interessant. Het klopt dat canola-olie een goede balans heeft tussen omega 6- en omega 3-vetten. Maar bedenk daar dan wel bij, dat hoewel een klein beetje meervoudig onverzadigd vet gezond is, we er echt niet veel van nodig hebben. Ga je een hoop canola-olie eten, dan zou je inname van meervoudig onverzadigde vetten tot onnatuurlijke hoogten stijgen, veel hoger dan we gedurende de hele evolutie hebben gehad. Deze vetzuren worden in je celmembranen opgenomen en kunnen makkelijk oxideren, waardoor er kettingreacties met vrije radicalen gaan optreden, wat tot schade leidt aan belangrijke moleculen zoals eiwitten en DNA (89). De omega 3-vetten in canola bestaan ook nog uit ALA (alfalinoleenzuur). Dit is de plantaardige vorm van omega 3, die geen nut heeft, behalve als hij wordt omgezet in de dierlijke vormen EPA en DHA. Uit verschillende studies blijkt dat mensen niet goed in staat zijn ALA om te zetten in EPA en DHA, dus om er nou zo hoog over op te geven dat er zo veel omega 3 in zit, dat is misschien niet handig (1011). Houd er ook rekening mee dat tijdens het akelige productieproces veel van deze ‘gezond-voor-het-hart’ meervoudige onverzadigde vetzuren al ranzig zijn geworden en dat een groot deel ervan in transvetten is omgezet! Echt hoor….als je een goede bron van omega 3 wilt, neem dan één of twee keer per week wat vette vis, of een supplement met visolie.

Kortom: Hoewel canola rijk is aan meervoudig onverzadigde vetten, is een groot deel daarvan al ranzig geworden of omgezet in transvetten. Er zit weinig verzadigd vet in, wat er niet echt toe doet, want verzadigd vet is onschadelijk.

Canola-olie verlaagt cholesterol, maar is dat belangrijk?
In verscheidene gecontroleerde studies kregen mensen canola-olie, waarna werd gekeken wat er met de bloedmarkers zoals cholesterol gebeurde. Uit deze studies blijkt canola-olie het totale cholesterolniveau, LDL-cholesterol en de hoeveelheid triglyceriden tot 25% te verlagen. Het heeft zeer weinig effect op de HDL-waardes (121314151617). Deze studies duurden echter zeer kort – de langste 4 maanden, maar de meeste 3 tot 4 weken–wat te kort is om iets te kunnen zeggen over de hartziektes zelf. Het is belangrijk om te snappen dat het cholesterolniveau een risicofactor is, niet noodzakelijk een oorzaak van ziektes. Om te weten of iets echt hartziektes kan voorkomen, moet je de hartziekte zelf gaan meten, niet slechts een bloedmarker die er verband mee houdt. Andere studies die een aantal jaren duurden, laten zien dat plantaardige oliën, hoewel die op de korte termijn cholesterolverlagend zijn, het risico op hartziektes op de lange termijn juist kunnen verhogen (1819). Ik zou daarom de cholesterolverlagende effecten van canola met een korreltje zout nemen. Waarschijnlijk heeft het nuttigen ervan een nadelig effect dat opweegt tegen de voordelen van een laag cholesterol.

Canola-olie wordt flink overschat
Oliën uit zaden en planten zijn lang niet altijd gezond, vooral niet om te verhitten. Conventioneel geproduceerde koolzaad/canola-olie is geen uitzondering. Als je biologische, koudgeperste canola-olie kan krijgen dan zitten er wat minder geoxideerde vetten en transvetten in, dus dat zou wat gezonder kunnen zijn. Maar ik zou er zeker niet te veel van nemen en ik zou er absoluut NIET mee koken, omdat er nog steeds te veel meervoudig onverzadigde vetzuren in zitten. De conventionele koolzaadolie in de vorm van canola-olie, die de meeste mensen eten, is genetisch gemodificeerd, bevat weinig nutriënten, veel geoxideerde omega 6-vetten en veel transvetten, en de omega 3 die erin zit blijkt een inefficiënte vorm te hebben. Al met al is canola niet gezond. Je kunt veel beter olijfolie of kokosolie gebruiken. Als je twijfelt, houd dan deze gouden regel in gedachten: “De natuur maakt geen slechte vetten, maar fabrieken wel!” (met toestemming vertaald.)

Help anderen gezonder te worden en deel dit artikel:
Download nu tijdelijk gratis ons E-book Afvallen

Download nu tijdelijk gratis ons E-book Afvallen

Word lid van onze nieuwsbrief en ontvang gratis meer dan 100 wetenschappelijke tips om af te vallen!

Gelukt! Ga naar je inbox om het E-book te bekijken.