De term SIBO is een Engelse afkorting van Small Intestinal Bacterial Overgrowth, wat we in het Nederlands vaak vertalen als ‘Bacteriële Overgroei in de Dunne Darm’. SIBO is een bacteriële overgroei in de dunne darm. Het treedt op wanneer de bacteriepopulatie in de dunne darm toeneemt en kan spijsverteringssymptomen veroorzaken, waaronder een opgeblazen gevoel, diarree en pijn.

SIBO is een ernstige aandoening van de dunne darm. Het treedt op wanneer er een toename is van de bacteriële populatie in de dunne darm. Deze bacteriën kunnen in kleine hoeveelheden in andere delen van de darm worden gevonden en regelmatig worden geëlimineerd. Dit veroorzaakt pijn en diarree. Het kan ook leiden tot ondervoeding, omdat de bacteriën de voedingsstoffen van het lichaam beginnen op te gebruiken.

Symptomen
Symptomen zijn onder andere winderigheid, buikpijn, zwelling, opgeblazen gevoel, kramp, volheid, diarree, misselijkheid en/of pijn na het eten van voedsel met veel suikers, zoals frisdrank, snoep en toetjes, of met veel vezels, zoals bonen en zemelen van granen.

Hoe maakt wat ik eet mijn symptomen erger?
Als er te veel bacteriën hoog in je darmen in de buurt van je maag zitten, krijgen ze “eerste keuze” op het voedsel dat je eet – in plaats van jij! De bacteriën gebruiken je voedsel als brandstof en maken daarbij gas aan. Dit is wat je ongemakkelijk maakt. Voedingsmiddelen die geen koolhydraten of vezels bevatten, veroorzaken meestal geen problemen. Dit omvat vlees (rundvlees, varkensvlees, lam, wild); gevogelte (kip, kalkoen, eend); vis en schaaldieren; eieren; en boter, oliën en harde kazen.

Complicaties
Als SIBO onbehandeld blijft, kan het leiden tot ondervoeding en uitdroging. Het is belangrijk om meteen behandeld te worden om deze complicaties te voorkomen.

Oorzaken
SIBO wordt nog niet goed begrepen. Het kan voorkomen wanneer:

• je dunne darm anatomische afwijkingen heeft
• de pH-veranderingen in je dunne darm
• je immuunsysteem werkt niet goed
• de spieractiviteit van de dunne darm hapert, waardoor voedsel en bacteriën niet uit het orgaan worden verwijderd

SIBO wordt in verband gebracht met verschillende aandoeningen, zoals:

• virale gastro-enteritis, of een maagbacterie
• coeliakie
• Ziekte van Crohn
• hypochloorhydria, of een laag maagzuurniveau
• gastroparese
• zenuwschade
• cirrose
• portale hypertensie
• prikkelbare darm syndroom
• bepaalde gastric bypass procedures
• operaties die vernauwingen of verklevingen veroorzaken

Risicofactoren
Als je een chronische aandoening hebt of een operatie hebt ondergaan die het maag-darmkanaal (GI) aantast, kun je risico lopen op SIBO. Bepaalde ziekten en chronische aandoeningen kunnen je risico ook verhogen, waaronder:

• Ziekte van Crohn
• diabetes
• Systemische sclerose (sclerodermie)
• HIV
• Ziekte van Parkinson
• hypothyreoïdie
• medicijnen die de darmen vertragen, zoals narcotica

Diagnose
Ga naar een arts als je symptomen van SIBO hebt. Je arts zal vragen stellen over je symptomen en medische voorgeschiedenis. Hij/zij zal ook een lichamelijk onderzoek doen, waarbij hij/zij je buik kan voelen. Hij/zij kan ook bloed, ontlasting of andere onderzoeken laten doen.

Ademtest
Een ademtest is een veelgebruikte test voor het diagnosticeren van SIBO. Een teveel aan bacteriën in de dunne darm kan leiden tot het vrijkomen van de gassen waterstof en methaan, die kunnen worden geïdentificeerd met een ademtest. Deze test is niet-invasief en kan thuis of in een dokterspraktijk worden uitgevoerd. Voor de ademtest moet je een nacht vasten. Tijdens de test adem je in een buisje. Daarna drink je een speciale zoete drank die je van je arts krijgt. Gedurende 2 tot 3 uur na het drinken adem je met regelmatige tussenpozen in nog een aantal buisjes.

Verder testen
Als de ademtest geen uitsluitsel geeft of als de SIBO-behandelingen niet werken, kan het nodig zijn dat je arts een monster van de vloeistof uit je dunne darm neemt om te zien welke bacteriën daar groeien.

Behandeling
SIBO kan worden behandeld met een combinatie van antibiotica en dieetaanpassingen.

Antibiotica
Eerst moet je de bacteriën onder controle krijgen. Dit wordt meestal gedaan met antibiotica, zoals:

• ciprofloxacine (Cipro)
• metronidazol (Flagyl)
• rifaximin (Xifaxan)

Het kan nodig zijn om vocht, vitaminen of mineralen te vervangen bij uitdroging en malabsorptie. Antibiotica kunnen het aantal bacteriën in de dunne darm verminderen, maar pakken het onderliggende probleem dat het probleem veroorzaakt niet aan. Als een arts vaststelt dat je SIBO te wijten is aan een onderliggende aandoening, moet je ook beginnen met de behandeling van die aandoening. Dieetveranderingen kunnen ook helpen.

Het SIBO-dieet: wat je wel en niet moet eten

Sommige mensen met SIBO gebruiken een eliminatiedieet om te zoeken naar verbanden tussen de voedingsmiddelen die ze eten en hun SIBO-symptomen. SIBO (Small intestinal bacterial overgrowth) treedt op wanneer bacteriën die normaal gesproken in één deel van je spijsverteringskanaal groeien, zoals je dikke darm, in je dunne darm groeien. Risicofactoren voor het ontwikkelen van SIBO zijn onder andere het gebruik van protonpompremmers of opioïden, een maagoperatie, zenuwschade aan de dunne darm of een defect aan de ileocecale klep. Onbehandeld kan SIBO symptomen veroorzaken zoals pijn, diarree en ondervoeding (door het verlies van de belangrijkste voedingsstoffen van het lichaam). In zeldzame gevallen kan een ernstige neurologische aandoening genaamd D-lactic acidosis optreden. Antibiotica zijn de eerstelijnsbehandeling voor SIBO. In sommige gevallen kan je arts ook een vloeibaar dieet voorschrijven dat een elementair dieet wordt genoemd. Een elementair dieet vervangt tijdelijk alle voedingsmiddelen en dranken door een voedzame drank die gemakkelijk door je lichaam kan worden opgenomen. Dit dieet moet worden uitgevoerd onder toezicht van een arts. Van geen enkel ander dieet is bewezen dat het SIBO kan behandelen. Sommige mensen beweren echter dat het beperken van bepaalde soorten voedsel of het veranderen van je eetpatroon ervoor kan zorgen dat SIBO niet terugkomt na een behandeling. Je arts of een geregistreerde diëtist kan voorstellen om een eliminatiedieet te proberen om uit te zoeken of bepaalde voedingsmiddelen bijdragen aan je spijsverteringssymptomen.

Navigeren door het SIBO-dieet
Om te zoeken naar verbanden tussen voedingsmiddelen en SIBO-symptomen volgen sommige mensen een kortdurend eliminatiedieet, gevolgd door een voorzichtige geleidelijke herintroductie van geëlimineerde voedingsmiddelen. De herintroductie van voedingsmiddelen in het dieet moet zorgvuldig worden begeleid door een geregistreerde diëtist die verstand heeft van SIBO. Een eliminatiedieet is een hulpmiddel waarmee je kunt leren of bepaalde voedingsmiddelen verband houden met je SIBO-symptomen. Het kan echter geen vervanging zijn voor andere behandelingen die aan je worden voorgeschreven om SIBO of andere gerelateerde aandoeningen te beheersen. Volgens het American College of Gastroenterology verminderen de meeste diëten die worden voorgesteld voor SIBO je inname van voedsel dat wordt gefermenteerd door darmbacteriën. Deze kunnen zijn:

• vezelrijke voedingsmiddelen
• suikeralcoholen, een soort caloriearme zoetstof
• sucralose, een calorievrije kunstmatige zoetstof
• inuline en andere prebiotica

Eén optie is een dieet met weinig FODMAP’s. Dit zijn moeilijk verteerbare koolhydraten die worden gefermenteerd door darmbacteriën in de dikke darm. Je moet samenwerken met een geregistreerde diëtist om een dieetplan op te stellen dat past bij je individuele symptomen en voedingsbehoeften. Beperkende diëten zoals eliminatiediëten zijn bedoeld als tijdelijk. Op de lange termijn kan een zeer restrictief dieet spijsverteringsproblemen verergeren en je gezonde darmbacteriën schaden.

Voedingsmiddelen die je moet vermijden
Als je besluit om een eliminatiedieet te volgen, zijn de voedingsmiddelen die je moet vermijden specifiek voor jouw persoonlijke dieetplan. Een geregistreerde diëtist kan met je samenwerken om dit plan te ontwikkelen. In sommige gevallen kan je arts of diëtist aanraden om tijdelijk een type koolhydraten, FODMAPs genaamd, te elimineren. Bepaalde symptomen van het prikkelbare darm syndroom (IBS) kunnen verbeteren met een low-FODMAP dieet. Studies hebben aangetoond dat het opgeblazen gevoel en de pijn in de buik vermindert. Omdat veel mensen met IBS ook SIBO hebben, wordt soms een low-FODMAP dieet voorgesteld voor mensen met SIBO.

De belangrijkste categorieën FODMAPs zijn:

• fructose, enkelvoudige suikers die veel voorkomen in fruit en sommige groenten, honing en agave nectar
• lactose, een suikermolecuul in zuivelproducten
• fructanen, een suikerverbinding die voorkomt in glutenproducten, fruit, sommige groenten en prebiotica
• galactanen, een verbinding die voorkomt in sommige peulvruchten
• polyolen, suikeralcoholen die vaak worden gebruikt als caloriearme zoetstoffen

Voedingsmiddelen die grotere hoeveelheden FODMAPs bevatten zijn onder andere:

• maïssiroop met hoge fructose
• agavenectar
• honing
• frisdrank en frisdranken
• knoflook
• uien
• asperges
• muskaatpompoen
• bloemkool
• artisjokken
• bonen
• appels
• gedroogde vruchten
• worst
• gearomatiseerde yoghurt
• ijs
• gezoete granen
• gerst
• rogge
• korrels
• erwten
• mannitol
• sorbitol

Iedereen reageert anders op deze voedingsmiddelen. Zelfs als sommige FODMAP’s bij jou symptomen veroorzaken, is het mogelijk dat andere FODMAP-bevattende voedingsmiddelen dat niet doen. Een low-FODMAP dieet is slechts één voorbeeld van een eliminatiedieet voor SIBO. Onthoud dat het het beste is om een individuele aanpak te hanteren bij het plannen van een SIBO eliminatiedieet. Hoewel de low-FODMAP aanpak populair is, is er weinig bewijs dat een low-FODMAP dieet kan helpen bij SIBO. Bovendien is het beperken van FODMAPs in verband gebracht met mogelijk schadelijke veranderingen in de soorten bacteriën die in de darmen groeien. Dit effect werd gezien bij mensen met IBS die langdurig een low-FODMAP dieet volgden. Mensen met SIBO hebben al een overvloed aan ongezonde darmbacteriën, dus sommige onderzoekers waarschuwen dat een low-FODMAP dieet niet altijd gunstig is.

Eten
Als je besluit om een eliminatiedieet voor SIBO te proberen, is het belangrijk om dit te plannen met de hulp van een geregistreerde diëtist. Zij kunnen je helpen bij het samenstellen van een lijst met voedingsmiddelen die je tijdelijk moet elimineren en een plan voor de geleidelijke herintroductie van voedingsmiddelen. Als je FODMAPs vermijdt tijdens je eliminatiedieet, kan de lijst met voedingsmiddelen die je moet vermijden beperkend zijn. Maar er zijn nog steeds een aantal voedingsmiddelen waarvan je kunt genieten tijdens dit tijdelijke dieet. Sommige voedingsmiddelen bevatten lage hoeveelheden FODMAPs in kleine porties, maar kunnen worden beperkt omdat grotere porties de FODMAPs zouden verhogen. Enkele van de aanvaardbare voedingsmiddelen voor een dieet met een laag FODMAP zijn:

• vlees
• vis
• eieren
• crackers, glutenvrij
• havermout
• ongezoete ontbijtgranen (gemaakt van lage FODMAP granen)
• spaghettipompoen en zomerpompoenen
• broccoli (alleen de koppen, minder dan 3/4 kopje)
• bladgroenten
• wortelen
• rijst of glutenvrije noedels
• olijven
• pinda’s
• aardappelen
• pompoen
• quinoa
• zaden
• wat fruit (bosbessen, druiven, sinaasappels en aardbeien)

Om je te helpen bij het plannen van maaltijden en het maken van de juiste voedingskeuzes, kan je diëtist je aanraden om een FODMAP-app te gebruiken, zoals de app van de Monash University of Fast FODMAP.

Wetenschappelijke ondersteuning van het SIBO-dieet
Antibiotica zijn de belangrijkste behandeling voor SIBO. Deze medicijnen verwijderen de bacteriën die in de dunne darm overwoekeren. Voor sommige mensen betekent een succesvolle behandeling van de bacteriële overgroei niet dat de spijsverteringssymptomen verdwijnen. Als je symptomen aanhouden nadat SIBO is behandeld, heb je mogelijk een andere spijsverteringsaandoening die behandeling of management vereist. Zo kan lactose-intolerantie symptomen veroorzaken die lijken op SIBO, zoals een opgeblazen gevoel, winderigheid en diarree. Als een voedselintolerantie spijsverteringssymptomen veroorzaakt, moet je misschien je dieet aanpassen. Deze veranderingen moeten worden begeleid door je arts of een geregistreerde diëtist. In andere gevallen biedt de behandeling van SIBO tijdelijke verlichting, maar geen oplossing voor de lange termijn. In ongeveer 44% van de gevallen komen de SIBO-symptomen binnen 9 maanden na de eerste behandeling terug. Wanneer antibiotica alleen niet helpen, is het elementaire dieet het enige dieet waarvan bewezen is dat het SIBO behandelt. Het is een voorverteerd vloeibaar dieet dat wordt voorgeschreven door een arts. Er zijn veel diëten die beweren dat ze voorkomen dat SIBO terugkomt. Maar er is weinig bewijs dat het gebruik ervan ondersteunt. In feite kan het volgen van een restrictief dieet gedurende een lange periode het moeilijker maken om een gezonde balans van darmbacteriën te behouden. Van probiotische supplementen wordt vaak beweerd dat ze de spijsvertering bevorderen. Sommige onderzoeken suggereren dat probiotica de bacteriële overgroei kunnen beperken, de scores op de waterstofademtest kunnen verlagen en buikpijn bij SIBO kunnen verminderen. Een systematische review uit 2021 concludeerde echter dat er grote, hoogwaardige studies nodig zijn om de effecten van probiotica op SIBO te begrijpen. Sommige experts geloven dat probiotica SIBO kunnen verergeren. Je zult merken dat meer water drinken de pijn kan verminderen en de spijsvertering kan bevorderen. Bespreek de risico’s met je arts of diëtist voordat je veranderingen aanbrengt in je dieet of een nieuwe behandeling implementeert.

Kunnen probiotica worden gebruikt om SIBO te behandelen?
Het nemen van probiotica (goede bacteriën die je bijvoorbeeld in sommige yoghurts vindt) kan de bacteriën in je darmen helpen om weer normaal te worden. Uit een onderzoek uit 2010 bleek dat een probioticakuur effectiever zou kunnen zijn bij de behandeling van SIBO dan antibiotica. Een review uit 2016 toonde aan dat probiotica effectief kunnen zijn bij de behandeling van SIBO. Mensen die probiotica gebruikten, hadden een significant betere kans om van deze aandoening af te komen, hadden minder waterstof in hun adem (een teken van SIBO), en hadden minder last van buikpijn.

Vooruitzichten
Een eliminatiedieet voor SIBO kan je helpen bij het identificeren van voedingsmiddelen die je spijsverteringssymptomen veroorzaken. Een eliminatiedieet is echter geen behandeling voor SIBO. Traditionele behandelmethoden moeten niet worden genegeerd. Voordat je veranderingen in je dieet opneemt in je behandelplan, moet je de opties met je arts bespreken. Om baat te hebben bij een eliminatiedieet is het belangrijk om samen te werken met een geregistreerde diëtist met training in SIBO-aandoeningen. Zij kunnen je helpen het dieet veilig en effectief uit te voeren. Als je symptomen beginnen te verergeren door een verandering in je dieet, zoek dan onmiddellijk medische hulp.

Bronnen:

• Rao SSC, Bhagatwala J. Small intestinal bacterial overgrowth: clinical features and therapeutic management. Clinical and Translational Gastroenterology. 2019;10(10):e00078.
• Pimentel M, Saad RJ, Long MD, Rao SSC. Acg clinical guideline: small intestinal bacterial overgrowth. Official journal of the American College of Gastroenterology | ACG. 2020;115(2):165.
• SIBO Diet 101: What You Should and Shouldn’t Eat. By Kiara Anthony, Medically reviewed by Kathy W. Warwick, R.D., CDE. Healthline, 2023.
• Everything You Should Know About Small Intestinal Bacterial Overgrowth (SIBO). By Carrie Madormo, Medically reviewed by Angelica Balingit, MD. Healthline, 2023.
• Diet for Those with Symptomatic Small Bowel Bacterial Overgrowth. University of Virginia