Is het gebruik zonnebrandcrème gezond of ongezond?

De kranten stonden de afgelopen week bol van de discussies over het wel of niet gebruiken van zonnebrandcrème. De aanleiding is een populaire post van een bekende influencer, die op Instagram spreekt over een ongevaccineerde, zonnebrandcrème-vrije zomer. De post kreeg bijzonder veel likes, waardoor vele dermatologen op hun achterste benen stonden. De voorstanders van zonnebrandcrème zeggen dat insmeren je beschermt tegen kanker, terwijl de tegenstanders op hun beurt beweren dat je daar juist kanker van krijgt. In dit artikel zoeken we uit wat de medische literatuur hierover te zeggen heeft.

Wat zeggen de tegenstanders?
De tegenstanders van zonnebrandcrème hebben verschillende argumenten voor het vermijden van dit goedje. De rijke cocktail aan chemische stoffen zou kanker kunnen aanjagen en de hormoonbalans kunnen verstoren. Daarbij is bekend dat zonnebrandcrème de aanmaak van vitamine D remt, wat ongunstig is voor de gezondheid. Een andere filosofie is dat je via antioxidanten in de voeding, je huid van binnenuit kunt beschermen tegen de schadelijke werking van zonlicht. Daarbij kan zonnebrandcrème ook nog eens schadelijk zijn voor het milieu, met name voor het koraal. Hierdoor kiezen sommige mensen ervoor om zich niet langer in te smeren.

Wat zeggen de voorstanders?
De voorstanders zeggen dat je alleen kanker van zonnebrandcrème krijgt als je regelmatig een hele fles opdrinkt (1). Zij zeggen dat er een overweldigde hoeveelheid bewijs voorhanden is dat zonlicht kanker aanjaagt en dat we ons daarom regelmatig moeten insmeren. Sommige huidexperts zeggen zelfs dat het slim is om je elke dag van het jaar in te smeren, omdat je zo beschermd bent tegen schadelijke uv-straling (2).

Wat zegt de wetenschap?
Vele onderzoeken tonen aan dat zonlicht huidkanker kan aanjagen (345). Uv-licht kan het DNA in de huidcellen beschadigen, waardoor deze cellen naderhand kunnen overgaan tot ongeremde celdeling (6). Bij sommige soorten huidkanker, zoals een melanoom, kunnen cellen zich verspreiden naar de rest van je lichaam en daar verder groeien (7). Dit is dan ook één van de meest agressieve kankersoorten en vrijwel altijd dodelijk (8). Het ontstaan van huidkanker op oudere leeftijd komt vaak doordat je op jonge leeftijd te lang bent blootgesteld aan zonlicht (91011). Als je meer dan 5 keer bent verbrand op jonge leeftijd, heb je een 80% hogere kans op een agressieve vorm van huidkanker (12). Al met al klinkt dit erg serieus, dus vanuit dit standpunt is dik insmeren met zonnebrandcrème erg verstandig.

Toch zit er volgens de wetenschap ook een kern van waarheid in de zorgen over het gebruik van zonnebrandcrèmes. De doorgaans goed geïnformeerde Amerikaanse Environmental Working Group (EWG) legt op hun site onderbouwd uit wat de problemen zijn van de meeste zonnebrandcrèmes (13):

  • Het is aangetoond dat oxybenzone, octinoxate, octisalate, octocrylene, homosalate en avobenzone via de huid door het lichaam kunnen worden opgenomen en weken later nog in het bloed aantoonbaar zijn (14). De consequenties hiervan op de gezondheid zijn op dit moment nog onbekend (15). Daarbij zijn de chemische stoffen ook in urine en moedermelk aangetroffen (1617).
  • Sommige ingrediënten, zoals homosalate, avobenzone en oxybenzone, kunnen de hormoonbalans verstoren (1819).
  • Sommige biologische filters, zoals oxybenzone, homosalate en octocrylene, worden vaak in onveilig hoge doseringen verwerkt.
  • De nanodeeltjes die in sommige zonnebrandcrèmes verwerkt zijn kunnen mogelijk opgenomen worden in het lichaam en daarmee nadelige effecten hebben op de gezondheid (20).
  • De zonnebrandcrèmes worden vaak getest op kortetermijnveiligheid, maar de effecten op de lange termijn zijn vooralsnog onduidelijk.
  • Ongeveer 75% van de zonnebrandcrèmes bevat ingrediënten die schadelijk kunnen zijn voor mens en/of milieu (21). De chemische zonnefilters zijn wereldwijd in het water en daarmee ook in de vissen aangetroffen; wetenschappers maken zich zorgen om de effecten hiervan (2223).

Op basis van het rapport van de EWG zou je met een grote boog om zonnebrandcrème heen moeten lopen. Dus wat te doen? Een groep dermatologen hield de claims van beide partijen eens tegen het licht en kwam met een aantal adviezen voor mensen die geen chemische zonnefilters op hun huid willen (24):

  • Ga niet tussen 12u en 15u liggen bakken in de zon
  • Zoek zoveel mogelijk de schaduw op
  • Draag beschermende kleding (kleding, hoed en zonnebril)
  • Gebruik een zonnebrandcrème op basis van natuurlijke mineralen, zoals zinkoxide

Volgens ander onderzoek zitten er duidelijk twee kanten aan het verhaal en is zonlicht zowel gezond, als ongezond (25). Zij stellen dat de aanmaak van vitamine D onmisbaar is voor een goede gezondheid, maar dat het gevaar van huidkanker door de zon een groot probleem is. Volgens het onderzoeksteam is het slimmer om verstandig om te gaan met de zon. Dat betekent dat we de zon niet krampachtig vermijden, maar ook niet urenlang gaan bakken in de zon. Een team van onderzoekers concludeerde in 2016 dat het streng vermijden van de zon je gezondheid beslist niet ten goede komt (26).

Vitamine D uit zonlicht
In de winter heeft bijna 60% van de Nederlanders een tekort aan vitamine D (27). Er zijn aanwijzingen dat dit tekort het risico op onder meer kanker, diabetes, cardiovasculaire ziekten en osteoporose kan verhogen (282930). Er zijn in de medische literatuur diverse aanwijzingen dat vitamine D uit zonlicht mogelijk verschillende soorten kanker tegengaat (31). Volgens meerdere studies is het lichaam rond het middaguur het beste in staat om vitamine D aan te maken (3233). Dit tijdstip is volgens enkele onderzoeken ook het veiligst, omdat de verhouding tussen UVA en UVB dan het gunstigst is (343536). Volgens een Engelse studie, dus op onze breedtegraad, kun je in de zomer aan de benodigde vitamine D komen als je driemaal per week rond het middaguur 13 minuten in de zon zit (37). In Noorwegen zou dit weer 30 minuten zijn, waarbij er 10,000 – 20,000 IE aan vitamine D wordt aangemaakt (38).

Zorg er te allen tijde voor dat je niet verbrandt, want dit verhoogt het risico op huidkanker sterk (39). Houd hierbij ook rekening met je huidtype, want sommige mensen kunnen van nature beter tegen zonlicht dan anderen (4041). Op de KNMI UV-index kun je de zonkracht bij bewolkt en onbewolkt weer zien en daarnaast ook hoe lang het duurt voordat je huid verbrandt.

Natuurlijke zonnebrandolie?
Kokosolie is bij sommigen erg populair als natuurlijk middel tegen de zon. Eén studie maakt inderdaad melding dat kokosolie een SPF heeft van 7.1 en frambozenzaadolie 28-50, tarwekiemolie 22.4, wortelzaadolie 18.8, olijfolie 9.2, jojobaolie 6, amandelolie 4.6, mosterdzaadolie 2.1 en sesamolie 1.7 (424344). De studies zijn echter van het type reageerbuis, dus daardoor minder betrouwbaar. Een nieuwere studie concludeert dat deze oliën in de voor ons schadelijke golflengtes onvoldoende beschermen (45).

Voeding en supplementen als alternatief voor zonnebrandcrème
Volgens een overzichtsstudie uit 2014 zouden antioxidanten in de vorm van polyfenolen en bètacaroteen uit onder meer groente en fruit de huid weerbaarder maken tegen zowel UVA als UVB van de zon (46). Met name de combinatie van vitamine C en E zou effectief zijn tegen UV-schade. Het duurt wel een tijd voordat deze antioxidanten ingebouwd worden in de huid, je zou dan 10 weken lang dagelijks 40 gram tomatenpuree moeten eten om je kans op een verbrande huid met 40% te verlagen. Ook het drinken van granaatappelsap zou je huid kunnen beschermen, maar daarmee duurt het ongeveer 12 weken om deze bescherming op te bouwen (47). Andere studies melden dat het supplement astaxanthine de huid kan beschermen tegen UV-licht (4849). Hoewel deze studies veelbelovend zijn, zijn deze natuurlijke antioxidanten geen vervanger voor echte zonbescherming. Andere onderzoekers raden daarom voeding en supplementen aan als aanvullende bescherming op onder meer zonnebrandcrème (50).

Slotwoord
Aan zonlicht zitten twee kanten: een klein beetje maakt ons gezond doordat we meer vitamine D aanmaken, maar een teveel kan de kans op kanker op later leeftijd sterk verhogen. Dat vraagt om een verstandige aanpak. Afhankelijk van je huidtype en locatie is het raadzaam om zomers drie keer per week 10 – 30 minuten met blote huid onbeschermd in de zon te zitten, maar daarna kun je beter maatregelen treffen. Dat kan het opzoeken van de schaduw zijn, het dragen van beschermende kleding of het insmeren met een zonnebrandcrème. Als je liever geen risico loopt op bijwerkingen in synthetische zonnebrandcrèmes, kun je prima kiezen voor een natuurlijke zonnebrandcrème op basis van zinkoxide.

Help anderen gezonder te worden en deel dit artikel:
Download nu tijdelijk gratis ons E-book Afvallen

Download nu tijdelijk gratis ons E-book Afvallen

Word lid van onze nieuwsbrief en ontvang gratis meer dan 100 wetenschappelijke tips om af te vallen!

Gelukt! Ga naar je inbox om het E-book te bekijken.