Prostaatkanker is wereldwijd de meest voorkomende vorm van kanker bij mannen (1). Niet alle prostaatproblemen zijn echter levensbedreigend. Aangezien de prostaatklier de neiging heeft om groter te worden met de leeftijd, is het eigenlijk niet ongewoon voor mannen boven de 50 jaar om een vorm van prostaatproblemen te ervaren (2, 3). Toch kunnen zelfs de symptomen van niet-kankerachtige prostaatproblemen, zoals pijn bij het plassen en de ejaculatie, de kwaliteit van het leven sterk beïnvloeden (2, 4). Er is veel reclame voor supplementen die de gezondheid van de prostaat zouden ondersteunen of die zouden zorgen voor afname van de symptomen die gepaard gaan met prostaataandoeningen, maar je kan je afvragen of deze producten wel effectief zijn. Dit artikel geeft een overzicht van de veiligheid en doeltreffendheid van verschillende veel voorkomende ingrediënten die in prostaatsupplementen worden aangetroffen.
Prostaatgezondheid
De prostaat is een kleine klier ter grootte van een walnoot, die zich onder de blaas bevindt en zich rond het bovenste deel van de plasbuis wikkelt. Zijn primaire functie is het produceren van het grootste deel van het vocht dat bestaat uit sperma (1). Er kunnen zich drie belangrijke aandoeningen voordoen in de prostaat (1, 4, 5, 6):
- Acute of chronische prostatitis: Dit wordt gekenmerkt door een ontsteking van de prostaat. In sommige gevallen wordt prostatitis veroorzaakt door een bacteriële infectie, terwijl de oorzaak in andere gevallen onbekend is.
- Goedaardige prostaathyperplasie (BPH): Deze niet-kankerachtige vergroting van de prostaat leidt vaak tot lagere-urinewegsymptomen. Het is een van de vaakst voorkomende aandoeningen bij oudere mannen.
- Prostaatkanker: Deze vorm van kanker ontwikkelt zich in de prostaat. Het is de op drie na belangrijkste doodsoorzaak bij mannen wereldwijd.
Hoewel de vroege stadia van prostaatkanker asymptomatisch kunnen zijn, gaan prostaatproblemen vaak gepaard met vervelende symptomen, zoals (1, 5, 6, 7):
- pijn bij urineren
- vaak aandrang om te plassen
- midden in de nacht wakker worden om te plassen…
- pijnlijke zaadlozing
- erectiestoornis
- pijn in de onderrug, de heupen of het bekkengebied
Supplementen kunnen niet genezen of prostaatgerelateerde problemen behandelen. Velen beweren echter dat ze wel helpen om de klachten die gepaard gaan met prostaatproblemen te voorkomen of te verminderen, over het algemeen door de ontsteking te verminderen.
Kortom: De prostaatklier wikkelt zich rond de plasbuis en helpt bij de productie van vocht in het sperma. Prostaatontsteking, BPH en prostaatkanker zijn de meest voorkomende prostaatproblemen en leiden vaak tot klachten in de lagere urinewegen.
Veelgebruikte ingrediënten in supplementen
Over het geheel genomen is het bewijs voor de effectiviteit van supplementen voor de prostaatgezondheid zwak. Beperkte studies suggereren echter dat sommige ingrediënten kunnen helpen bij het verminderen van een aantal van de ongemakkelijke symptomen die gepaard gaan met prostaatproblemen. Maar hoewel sommige ingrediënten kunnen helpen om je beter te voelen, kan het zijn dat andere niet werken of mogelijk schadelijk zijn voor de gezondheid van de prostaat. Daarom is het belangrijk om altijd een medische zorgverlener te raadplegen voordat je prostaatsupplementen inneemt.
Zaagpalm
Saw palmetto of zaag(blad)palm (Serenoa repens) is een van de meest voorkomende ingrediënten in prostaatgezondheidssupplementen. Het is een soort palm die inheems is in het zuidoosten van de Verenigde Staten (8). Specifiek worden zaagpalmbessen en -extracten gebruikt om de symptomen van de urinewegen te helpen behandelen die met BPH gepaard gaan. Hoewel het exacte mechanisme onbekend is, wordt gedacht dat de ontstekingsremmende effecten van de zaagpalm waarschijnlijk een rol spelen (8, 9, 10). Een studie onder 165 mannen met BPH wees uit dat 12 weken lang 4 keer per dag inname van 160 mg zaagpalm zorgde voor significante verbetering van de scores voor prostaatklachten, de urinestroomsnelheid en de levenskwaliteit (11). Op dezelfde manier vonden twee oudere studies verbeteringen in de symptomen van de urinewegen bij mannen na het dagelijks innemen van zaagpalmsupplementen gedurende 3-6 maanden (12, 13). Hoewel veelbelovend, is het onderzoek naar de effectiviteit van zaagpalm voor symptomen van BPH bij de mens beperkt. Bovendien zijn de bevindingen van het onderzoek naar de effectiviteit voor BPH-symptomen gemengd. In een overzicht van 17 studies die 4 tot 72 weken duurden, bleek dat saw palmetto niet effectiever was dan een placebo om de symptomen van de urinewegen te verminderen (14). Bovendien is, gezien het feit dat de doses sterk verschillen tussen de studies, de optimale effectieve dosis bij individuen met BPH onduidelijk (9). Houd er ook rekening mee dat de meeste onderzoeken alleen betrekking hebben op personen met gediagnosticeerde BPH of andere prostaatproblemen, dus het is onduidelijk of supplementen zouden helpen bij het voorkomen van prostaatgerelateerde urinewegsymptomen bij gezonde volwassenen. Er wordt ook beweerd dat het extract van de zaagpalm helpt bij de bescherming tegen prostaatkanker. Enige aanwijzingen uit reageerbuis- en dieronderzoek suggereren dat behandeling met zaagpalm kan helpen bij het blokkeren van de verspreiding en groei van prostaatkankercellen (15, 16, 17). Deze beschermende effecten zijn echter niet aangetoond bij de mens. Over het algemeen is er meer onderzoek nodig om de potentiële voordelen en de juiste dosering van zaagpalmextract voor de prostaatgezondheid te bevestigen. Tot slot, hoewel het over het algemeen als veilig wordt beschouwd, wordt zaagpalm door sommigen niet goed verdragen. De vaakst gemelde bijwerkingen zijn hoofdpijn, duizeligheid, misselijkheid, constipatie en een allergische reactie (8).
Beta-sitosterol
Bèta-sitosterol is een veel voorkomende plantenverbinding die behoort tot een grotere groep van stoffen die fytosterolen worden genoemd. Fytosterolen zijn natuurlijke steroïden die in verband worden gebracht met verschillende gezondheidsvoordelen, waaronder een lager cholesterolgehalte (18). Met name bèta-sitosterol heeft aantoonbaar krachtige eigenschappen als antioxidant en ontstekingsremmer (18, 19). Bèta-sitosterol, dat ook aanwezig is in zaagpalm, is onderzocht omdat het mogelijk de ontsteking in de urinewegen, die gepaard gaat met de symptomen van BPH, kan verminderen en mogelijk kan beschermen tegen prostaatkanker (18, 19, 20). Hoewel beperkte reageerbuis- en dierstudies hebben aangetoond dat bèta-sitosterol potentiële tumorremmende effecten heeft, is er meer onderzoek nodig bij de mens (19, 20). Een overzichtsstudie naar de inname van fytosterolen, inclusief bèta-sitosterol, en het risico op kanker, toonde aan dat de totale fytosterolinname gekoppeld was aan een verminderd risico op kanker (21). Het is echter onzeker of fytosterolsupplementen hetzelfde beschermende effect zouden hebben. Een 12 weken durende studie onder mannen met symptomatische BPH onderzocht het effect van zaagpalmolie verrijkt met bèta-sitosterol met zaagpalmolie alleen (22). De studie stelde vast dat de verrijkte olie significant effectiever was in het verminderen van de ernst van de de urinewegklachten dan zaagpalmolie alleen of een placebo (22). Ook hier is, ondanks de veelbelovende resultaten, veel meer onderzoek nodig naar de effectiviteit en optimale dosering van bèta-sitosterol voor de prostaatgezondheid.
Bloemenstuifmeelextracten
Chronische prostaatontsteking (prostatitis) is een pijnlijke aandoening. Deze aandoening komt vaak voor bij mannen onder de 50 jaar en wordt vaak gekenmerkt door pijn in het bekken, seksuele disfunctie en pijn bij urineren en ejaculeren (23, 24). Vaak worden ontstekingsremmende medicijnen zoals aspirine en ibuprofen gebruikt om ontstekingen en pijn te helpen verminderen, maar er is ook meer interesse gekomen in het gebruik van extracten van bloemenpollen als een natuurlijk alternatief voor deze medicijnen (23). Een studie bij 65 mensen met chronische prostaatontsteking vond dat de dagelijkse inname van capsules met 1 gram stuifmeelextract en verschillende B-vitamines gedurende 3 maanden significant beter scoorde op symptomen van chronische prostatitis (24). Bovendien bleek de pollenextractgroep significant lagere niveaus van interleukine 8 (IL-8) te hebben, een ontstekingsmarker die hoger bleek te zijn bij mensen met chronische prostatitis (24, 25). Zo wees ook een overzicht van 10 studies uit dat de stuifmeelextracten de kwaliteit van leven en de mate van klachten bij personen met chronische prostatitis aanzienlijk verbeterden (23). Het meest gebruikte mengsel dat in deze klinische studies werd gebruikt was een extract genaamd Graminex: een mengsel van gestandaardiseerde extracten van raaigraspollen (Secal cereal), maispollen (Zea mays) en timotheepollen (Phleum pratense) (23). In het onderzoek werd ook vastgesteld dat dit soort extracten veilig zijn, zonder ernstige gerapporteerde bijwerkingen (23).
Pygeum
Pygeum, een kruidenextract uit de schors van de Afrikaanse kersenboom (Prunus africana), is een ander veel voorkomend ingrediënt in prostaatsupplementen. Beperkte reageerbuis- en menselijke studies hebben aangetoond dat pygeumextract de ontsteking die gepaard gaat met prostatitis kan verminderen en kan beschermen tegen de groei van kankercellen (26, 27). In een ouder overzicht van 18 studies werd gekeken naar de voordelen van pygeumsupplementen bij het verbeteren van de symptomen van BPH, in vergelijking met een placebo (28). Uit het onderzoek bleek dat pygeumsupplementen zorgden voor een aanzienlijk betere urinestraal. Bovendien was de kans dat de mannen die pygeum gebruikten een verbetering konden melden in de symptomen meer dan twee keer zo groot (28). Het is echter goed om erop te wijzen dat de studies die in het overzicht werden opgenomen klein en kort waren. Ze vergeleken ook alleen pygeum met een placebo, dus het is onduidelijk hoe de effectiviteit ervan zich verhoudt tot de standaard medische interventies voor BPH. Hoewel het onderzoek naar de effectiviteit van pygeumsupplementen beperkt is, lijkt het tot nu toe veilig te zijn, met minimale gerapporteerde bijwerkingen (28).
Brandnetelwortel
De brandnetel (Urtica dioica) is een bloeiende plant die vaak wordt gebruikt in de alternatieve geneeskunde om pijn en ontstekingen te helpen verminderen (29). Er is aangetoond dat brandnetel verschillende plantaardige verbindingen bevat met krachtige antioxidantwerking en ontstekingsremmende en antimicrobiële effecten. Het wordt vaak aangetroffen in supplementen die worden gebruikt voor urineweg- en blaasinfecties (29). Beperkte dierlijke en menselijke studies hebben uitgewezen dat het ook kan helpen bij het verminderen van de symptomen van de lagere urinewegen die geassocieerd worden met BPH (30, 31, 32, 33). Een oudere, 6 maanden durende studie bij 558 volwassen mannen met symptomatische BPH stelde vast dat drie keer per dag 120 mg brandnetelwortelextract innemen de lagere-urinewegklachten significant verbeterde, vergeleken met een placebo (30). Bovendien hebben proefbuis- en dierstudies gesuggereerd dat brandnetelwortels een antikankerwerking kunnen hebben. Op dit moment bestaat er echter geen onderzoek dat het vermogen om prostaatkanker bij de mens te voorkomen ondersteunt (34, 35). Ondanks de veelbelovende resultaten is het merendeel van het onderzoek naar brandnetelwortelextract voor de gezondheid van de prostaat beperkt en gedateerd. Er zijn meer grootschalige studies nodig om te beoordelen of het de symptomen die geassocieerd worden met BPH echt kan verminderen, en wat de rol ervan is bij prostaatkanker.
Pompoenzaadolie
Vanwege de hoge concentraties aan ontstekingsremmende stoffen is pompoenzaadolie een ander veel voorkomend ingrediënt in prostaatsupplementen (36). Door het verminderen van de ontsteking wordt gedacht dat pompoenzaadolie helpt bij het verbeteren van de symptomen van de urinewegen die geassocieerd worden met BPH en chronische niet-bacteriële prostatitis (37, 38, 39). In een onderzoek onder 60 mannen met BPH, die 500 mg van een olievrij hydroethanolisch pompoenzaadextract consumeerden – wat overeenkomt met 350 mg pompoenzaadolie-extract en equivalent is aan 10 gram pompoenzaad – namen de symptomen gedurende 12 weken aanzienlijk af (39). Inname van het supplement met pompoenzaadextract bleek de internationaal vastgestelde scores van prostaatsymptomen (International Prostate Symptom Scores) te verminderen met een gemiddelde van 30% (39). Toch is het onderzoek naar de effectiviteit en optimale dosering van pompoenzaadolie voor prostaatproblemen over het algemeen beperkt.
Vitamine D
Vitamine D is een essentiële voedingsstof die nodig is voor verschillende vitale processen in je lichaam, waaronder de immuunfunctie en de gezondheid van je botten (40, 41). Verschillende observationele studies wijzen ook op verbanden tussen een laag vitamine D-gehalte en een verhoogd risico op prostaatkanker (42, 43, 44). Toch is het onderzoek naar de vraag of vitamine D-suppletie bescherming kan bieden tegen prostaatkanker niet overtuigend. Eén onderzoek zag zelfs een verhoogd risico op prostaatkanker bij personen met een hoog circulerend gehalte aan vitamine D (45, 46, 47). Hoewel inname van vitamine D-supplementen ten goede kan komen aan mannen met een tekort aan, of een laag niveau van vitamine D, wordt het aanvullen met hoge doses op dit moment niet aanbevolen voor de gezondheid van de prostaat.
Zink
Zink is een essentieel mineraal dat een belangrijke rol speelt bij celgroei en DNA-herstel. Het blijkt ook in grote hoeveelheden aanwezig te zijn in prostaatweefsel (48). Interessant is dat onderzoek uitwijst dat de zinkconcentratie in de prostaat bij mensen met prostaatkanker aanzienlijk is afgenomen. Daarom wordt er voortdurend onderzoek gedaan naar de mogelijke rol van zink bij het voorkomen of vertragen van de groei van prostaatkanker (48). Hoewel sommige studies concluderen dat er samenhang is tussen een hoge zinkopname en een verlaagd risico op vergevorderde prostaatkanker, wijzen andere juist uit dat het een verhoogd risico geeft op het ontwikkelen van prostaatkanker (49, 50, 51, 52). Over het geheel genomen is het onderzoek naar zink en het risico op prostaatkanker niet overtuigend. Daarom worden zinksupplementen, tenzij ze worden voorgeschreven door een zorgverlener, niet aanbevolen voor de gezondheid van de prostaat.
Vitamine E
Vitamine E is ook een essentiële voedingsstof die veel voorkomt in prostaatsupplementen. Sommige oudere studies hebben gesuggereerd dat de antioxidantwerking van vitamine E kan beschermen tegen prostaatkanker. Meer recente studies koppelen vitamine E-supplementen echter aan een verhoogd risico op prostaatkanker (53, 54, 55, 56). De Selenium en Vitamine E Kankerpreventie Proef (SELECT) was een grote studie waarbij 35.533 mannen willekeurig werden ingedeeld bij 4 behandelingen -200 mcg selenium per dag, 400 IE vitamine E per dag, 400 IE vitamine E plus 200 mcg selenium per dag, of een placebo (55). Aan het einde van de studie hadden mannen die het supplement met alleen vitamine E innamen een significant, groter risico van 17% op het ontwikkelen van prostaatkanker gedurende 7 jaar (55). Hoewel het onderzoek naar het mogelijke verband tussen vitamine E en prostaatkanker nog gaande is, worden momenteel geen vitamine E-supplementen aanbevolen om het risico op prostaatkanker te verminderen. Mannen zouden dus geen vitamine E-supplement moeten nemen, tenzij hun zorgverlener het adviseert.
Selenium
Selenium is een ander essentieel mineraal dat enige controverse heeft veroorzaakt over de veiligheid en effectiviteit voor de gezondheid van de prostaat. In twee grote onderzoeken werden hogere niveaus van selenium in het lichaam in verband gebracht met een verminderd risico op prostaatkanker, met name bij huidige en voormalige rokers (57, 58). Toch vond één studie bij 4.459 mannen dat seleniumsuppletie na de diagnose prostaatkanker in verband werd gebracht met een verhoogd risico op prostaatkankersterfte (59). Een andere studie gaf ook aanleiding tot bezorgdheid over seleniumsuppletie, aangezien een dagelijks supplement van 200 mcg selenium het risico op het ontwikkelen van prostaatkanker bij mannen met een hoge beginwaarde van selenium vóór het nemen van de supplementen bleek te verhogen (60). Vermeldenswaardig is echter dat seleniumsupplementen geen significant effect – positief of negatief – bleken te hebben op het risico op prostaatkanker bij mensen met een lage beginwaarde van selenium (60). In het algemeen is er meer onderzoek nodig naar de veiligheid en werkzaamheid van seleniumsupplementen, vooral bij groepen met een hoge basiswaarde van selenium en bij groepen die al een diagnose prostaatkanker hebben.
Andere gangbare ingrediënten
Naast de hierboven genoemde ingrediënten zijn er nog vele andere ingrediënten die vaak in prostaatsupplementen worden aangetroffen:
- Lycopeen: Uit studies is gebleken dat er een zwak verband bestaat tussen een hoge lycopeeninname uit tomatenproducten in de voeding en een verminderd risico op prostaatkanker. Toch is er meer onderzoek nodig om dit effect te bevestigen voor lycopeensupplementen (61, 62, 63, 64).
- Granaatappelextract: Reageerbuis- en dierstudies tonen aan dat granaatappelextract de groei en verspreiding van prostaatkankercellen kan vertragen. Toch hebben studies bij mensen geen significante verbetering in de kankerprogressie gevonden (65, 66, 67).
- Groenethee-extract: Een hoge inname van groene thee is gekoppeld aan een verminderd risico op prostaatkanker. Bovendien kunnen verbindingen in groene thee kankerremmende eigenschappen hebben. Toch is er meer overtuigend onderzoek nodig (68).
- Soja-isoflavonen: Beperkte dier- en observatiestudies bij de mens hebben aangetoond dat isoflavonen op basis van soja bescherming bieden tegen prostaatkanker, terwijl andere geen significant effect vonden. Er zijn meer hoogwaardige studies bij de mens nodig (69, 70).
Hoewel het veilig is om deze ingrediënten binnen te krijgen uit voedingsmiddelen, is meer onderzoek nodig om te bevestigen of het innemen van deze stoffen in de vorm van een supplement een gunstig en betekenisvol effect zal hebben op je prostaatgezondheid.
Kortom: Verschillende ingrediënten die vaak worden aangetroffen in prostaatsupplementen kunnen helpen om aan prostaatproblemen gekoppelde urinewegsymptomen te verlichten, terwijl andere ondoeltreffend of mogelijk schadelijk kunnen zijn. Over het algemeen is er meer onderzoek nodig.
Om te onthouden
Talrijke prostaatsupplementen op de markt beweren de gezondheid van de prostaat te helpen ondersteunen. Hoewel sommige ingrediënten de prostaatgerelateerde urinewegklachten kunnen verlichten, is het onderzoek naar de effectiviteit ervan over het algemeen beperkt. Bovendien kunnen sommige supplementen ingrediënten bevatten zoals vitamine E of zink, die mogelijk schadelijk zijn voor de gezondheid van de prostaat; het is daarom belangrijk om goed te letten op wat er in het product zit dat je koopt. Kies bij de aankoop van supplementen altijd voor producten van een gerenommeerd bedrijf. Om de kwaliteit en nauwkeurigheid te waarborgen, moet je op zoek gaan naar producten die door derden zijn gecertificeerd op kwaliteit en veiligheid, zoals GMP of HACCP. Tot slot, aangezien je met supplementen geen prostaatproblemen kan behandelen of genezen, is het belangrijk om eventuele zorgen die je hebt over je prostaatgezondheid te bespreken met een medische zorgverlener. Raadpleeg vooral zo snel mogelijk je arts bij eventuele tekenen van prostaatkanker (met toestemming vertaald).
